به گزارش خبرنگار صلح خبر، حجت الاسلام والمسلمین سیدحمید روحانی در نشستی با عنوان «بازخوانی نهضت 15 خرداد 1342» که امروز 20 خردادماه در موسسه پژوهشی و فرهنگی انقلاب اسلامی برگزار شد به ویژگی های نهضت امام خمینی (ره) و تفاوت آن با نهضت های دیگر اشاره و اعلام نمود: نهضت امام هم ضد استعماری بود هم ضد استبدادی به این معنی که هم با شاه می جنگید هم با آمریکا و راهی برای ترمیم دشمن باقی نمی گذاشت. شاید اگر به استبداد ضربه وارد می شد استعمار به جبران آن می آمد یا برعکس، اما امام راهی برای فرار دشمن باقی نگذاشت.
این پژوهشگر و استاد دانشگاه همچنین اعلام نمود: در نهضت های پیشین دشمن های اصلی شناخته نمی شد یا کسی جرأت نمی کرد به سراغ دشمن اصلی برود. برای مثال مردم از ناصرالدین شاه می ترسیدند و به جای حمله به او به شاخ و برگ حمله می کردند یا به جای جنگ با علت به جنگ با معلول می رفتند اما امام خلاف این رویه را در پیش گرفت و به جنگ با دشمن اصلی رفت و هم شاه و هم آمریکا را هدف قرار داد.
به گفته حجت الاسلام روحانی سازش ناپذیر بودن یکی دیگر از ویژگی های نهضت امام خمینی بود. در قاموس ایشان سازش و مذاکره وجود نداشت و بده بستان معنا پیدا نمی کرد در حالی که در آن زمان رویه ای خلاف این جریان طی شده بود. برای مثال در دوران مشروطه از رهبران مشروطه خواسته که به گفتگو با دولتمردان بپردازند و حتی آیت الله بهبهانی به خانه عین الدوله رفت اما در ارتباط با امام این سازش وجود نداشت حتی در دوران اوج پیروزی انقلاب اسلامی، محمدرضا پهلوی سه بار واسطه تراشید که با امام کنار باید و گفتگو کند اما هر بار ایشان از این دیدار و ملاقات سر باز زدند.
به گفته این پژوهشگر انقلاب اسلامی، یکی از بزرگترین آسیب ها در روزگار اخیر همین سازش و مذاکره است. امروز نااهلانی که در رأس امور مملکت قرار گرفته اند دم از سازش و گفتگو می زنند و همین موجب شده فعالیت های هسته ای ما متوقف شود و مشکلاتی برایمان پیش آید.
پس از آن محمدمهدی عبدخدایی به عوامل موثر در شکل گیری قیام 15 خرداد اشاره و اعلام نمود: هیچ پدیده اجتماعی بدون سابقه قبلی شکل نمی گیرد. ما برای پی بردن به اهمیت نهضت 15 خرداد باید به سوابق مراجعه کنیم و ابتدا به روزگاری برگردیم که رضاخان همه قدرت خود را معطوف به مذهب زدایی کرد. او دانشگاه تهران را تشکیل داد و احمد کسروی را مامور کرد تا به ویرایش واژه های فارسی از تازی بپردازد. همچنین امتیاز نشریه «پیمان» به او سپرده شد. پس از شهریور 1320 کشور اشغال و یک فضای باز سیاسی ایجاد شد. در این فضا سه گروه شکل گرفتند. یکی حزب توده بود که به سرکردگی تقی ارانی و 52 نفر شکل گرفت. اینها خداباور ستیز بودند. گروه دوم حزب ایران نام گرفت. اینها به ستیز با دین پرداختند و گفتند دین نباید در کارهای اجتماعی دخالت کنند. دسته سوم گروهی بودند که توسط احمد کسروی و یارانش شکل گرفتند. این گروه شیعه باور ستیز بودند. آنها هر سال اسفند آئین کتاب سوزان راه می انداختند و آثار سعدی، حافظ و خاقانی را به عنوان کتابهای ضاله به آتش می کشیدند. این سه گروه هر کدام از یک سفارتخانه یا سفارت انگلیس یا روسیه، یا آمریکا جیره و مواجب می گرفتند. از سوی دیگر هم پول داشتند، هم رسانه. در نتیجه شروع به جولان در فضای سیاسی و فرهنگی ایران کردند.
به گفته این پژوهشگر و استاد دانشگاه، آیت الله بروجردی در سال 1320 اتحادی را بین روحانیان بوجود آورد و به مبارزه با استعمار و استثمار پرداخت. از سال 1328 بود که روحانیون از حوزه علمیه به شهرستانها فرستاده شدند تا به بیداری جامعه بپردازند. سال 1330 بود که آیت الله مکارم شیرازی کتاب «فیلسوف نماها» را در پاسخ به حزب کمونیسم نوشت. از سوی دیگر در همین سالها بود که با هدایت فکری آیت الله بروجردی و تلاش خستگی ناپذیر او طلبه ها شروع به کتاب خواندن کردند، به دانشگاه رفتند و گونه ای روشنفکری دینی شک گرفت.
عبدخدایی به حرکت مرحوم آیت الله کاشانی اشاره و اعلام نمود: وقتی که مسئله نهضت نفت پیش آمد و این نهضت به خاطر پاره ای اشتباهات دکتر محمد مصدق با شکست روبرو شد حرکتی به رهبری آیت الله کاشانی آغاز و ادامه پیدا کرد. این حرکت هم در بیداری جامعه اسلامی موثر بود. دسته سوم افرادی بودند که به سرکردگی شهید نواب صفوی که یک آرمانگرا بود کار خود را آغاز کردند. باور این گروه بر این بود که ابتدا باید یک حکومت اسلامی شکل بگیرد آنگاه به مبارزه با استعمار و استبداد پرداخته شود.
هر سه این جریان ها و حرکت ها زمینه ساز نهضت 15 خرداد بود و هر سه این جریان ها در نهضت امام متبلور و متولد شد؛ نهضتی که هم فرهنگ ساز، هم استعمارستیز و هم آرمانگرا بود و در کل می توان گفت یکی از دلایل پیروزی انقلاب این بود که سه جریان نامبرده در وجود یک نفر متبلور شد.
عبدخدایی با اشاره به اینکه زمینه های نهضت 15 خرداد به بعد از شهریور 1320 بر نمی گردد بلکه باید این زمینه ها را پیش از شهریور 20 جستجو کرد، گفت: آن زمان بود که یک فرهنگ عظیم شیعی در جامعه مطرح شد و سرمدار این فرهنگ، امام خمینی بود.
یعقوب توکلی هم یکی دیگر از سخنرانان در این مراسم بود.
او با اشاره به اینکه ما از جنگ چالدران به بعد 26 جنگ بزرگ را پشت سر گذاشته ایم گفت: ما نه تنها بخش های سرزمین خود که غرور و اعتماد به نفس خود را هم از دست داده بودیم. در قرارداد 1907 ایران تجزیه شد. در قرارداد 1915 کل کشور تحت سلطه روسیه درآمد و در جنگ جهانی اول، ایران به طور کامل اشغال شد. انگلیسی ها غذا را بردند موجب شدند مردم ما از گرسنگی بمیرند اما کسی جرأت نکرد اعتراض کند اما امام به گزارش سرلشگر خلعتبری که بازجو ایشان بود مرد شجاع و نترسی بود که خود را برای شهادت و ایستادگی در برابر شاه و ماموران رژیم آماده کرده بود حتی در خاطرات ایشان آمده وقتی به نجف و دیدار آیت الله حکیم می روند حکیم به ایشان یادآوری می کند شاید مردم ما را تنها بگذارند. امام در پاسخ می گوید امام حسین(ع) هم تنها بود اما تکلیف قیام از دوش ایشان برداشته نشد. آیت الله حکیم خطاب به امام گفت مگر شما سیدالشهدا هستید اما این روزها از آن روحیه نشان چندانی باقی نمانده و جامعه در سالهای اخیر وارد دوره ترسیدگی شده است.
محمد طاها عبدخدایی با اشاره به زمینه هایی که به انقلاب اسلامی انجامید گفت: بعد از 13 خرداد اتفاقاتی افتاد که نه آمریکا، نه شاه و نه ساواک تصورش را نمی کردند. شاگردان امام به رهبری آیت الله بروجردی جریانی را پایه گذاری کردند به این ترتیب که طلبه ها سه ماه محرم، صفر و رمضان روانه دهات و شهرستانها می شدند تا مردم را مطلع و آگاه کنند. از سوی دیگرشاگردان برجسته امام شهید بهشتی، مطهری، باهنر و مفتح از حوزه به دانشگاه رفتند و یک جریان روشنفکری دینی را راه اندازی کردند. به عبارتی تا پیش از این تاریخ اسلام، اسلام مساجد بود و شاه هم از آن حمایت می کرد اما امام و شاگردانش این جریان را شکافتند و نقض این جمله را که دین افین ملت هاست، ثابت کردند.
به گفته این استاد امام خمینی با مبارزات مسلحانه مخالف بود و می گفت جامعه باید رشد کند. از این رو شاگردان برجسته امام دست به قلم بردند و شروع به نوشتن و ترجمه کردند.تا آنجا که مقالات شهید مطهری در نشریه «زن روز» چاپ می شد و نکته دیگری که در ارتباط با امام خمینی مغفول مانده این است که خود ایشان مترجم خوبی بود و از نمونه آثارشان می توان به ترجمه «آینده در قلمرو اسلام» و صلح خبر امام حسن(ع) اشاره کرد.
عبدخدایی شناخت زبان و ادبیات جوانان را یکی دیگر از دلایل ماندگار شدن نهضت 15 خرداد و تداوم آن تا پیروزی انقلاب اسلامی دانست و افزود: امام می دانست با مردم و با جوانان چگونه ارتباط برقرار کند و این چیزی بود که چپی ها نمی دانستند. برای مثال در جریان جنگل و سیاه کل خود بچه های سیاه کل کمونیست ها و سیاه کلی ها را لو دادند اما بدنه جامعه با امام و روحانیت همراه شد.چرا که ایشان زبان مردم و زبان جوانان را می فهمید. هر چند امروز در صدا و سیمای ما کسانی سخنرانی می کنند که ادبیات نسل امروز را نمی شناسند و کسی نیست به آنها بگوید شما از امام پیروی کنید و زبان نسل جدید را بشناسید.
به گفته این پژوهشگر انقلاب اسلامی یکی دیگر از رموز ماندگار نهضت 15 خرداد این بود که مرجع، حاکمیت هم بود. برای مثال نهضت هایی چون فاطمیون و صفویه حمایت مراجع را داشتند اما خودشان مرجع نبودند. در نهضت امام، مرجعیت حاکم هم بود و همین مسئله یکی از رموز ماندگار نهضت امام بود. مسئله دیگر این بود که امام و شاگردانش رویه ای را در پیش گرفتند تا مردم به آگاهی برسند و با شعور انقلاب کنند. امروز هم رهبر معظم انقلاب چنین چیزی را می خواهند. وقتی از شبیه خون فرهنگی سخن می گوید منظور این است که با تمهید به دشمنان پاسخ داده شود نه با اخم و داد و فریاد.
