روزنامه خراسان – محمد عنبرسوز: از زمان ظهور پدیده سینما، موضوع سفر به فضا همیشه برای فیلم سازان جذاب بوده است. در سال‌های اخیر با پیشرفت روزافزون جلوه‌های ویژه، آثار ماندگاری با این محتوا تولید شده‌اند، اما همگی به رغم نقاط قوت پرشمارشان، محدودیت‌های جدی هم داشته‌اند.

به نظر می‌رسد دلیل اصلی فقدان یک فیلم بی‌نقص در عرصه سفرهای فضایی، این است که کارگردانان عموما سعی دارند همان دغدغه‌ها و لحن همیشگی خود را به جای روی زمین، در فضا دنبال کنند. به بهانه انتشار «نخستین انسان» اثر جدید دیمن شزل، مروری داریم بر چهار فیلم مهم سال‌های اخیر که به سفرهای فضایی پرداخته‌اند.

جاذبه 2013 (Gravity)، آلفونسو کوارون

کارگردان فیلم تحسین‌شده «روما» که امسال در فصل جوایز، روزهایی رویایی را سپری می‌کند، چهار سال قبل با اثری کاملا متفاوت از آن‌چه امروز ساخته، درخشید. «جاذبه» داستان سفر فضایی دو فضانورد را روایت می‌کرد که قصد تعمیر تلسکوپ فضایی هابل را داشتند، اما در راه با مشکلاتی مواجه شدند. این فیلم که نقش‌های اصلی‌اش را جورج کلونی و ساندرا بولاک بازی می‌کردند، موفق شد در مراسم اسکار ۲۰۱۴ هفت جایزه در رشته‌های تدوین، صداگذاری، موسیقی متن، فیلم‌برداری، جلوه‌های ویژه، میکس صدا و کارگردانی را به دست آورد. «جاذبه» به ‌رغم نقاط قوت پرتعدادش، از نیمه به بعد، تقریبا موضوع سفر به فضا را به فراموشی سپرد و به روایت یک رابطه عاطفی با مایه‌های پررنگ اخلاقی در دل فضاپیما تبدیل شد.

میان‌ستاره‌ای 2014 (Interstellar)، کریستوفر نولان

نولان که در سه‌گانه بتمن سعی کرده بود با تعریف شخصیت یک دانشمند و طراح حرفه‌ای، واقعیت را با جهان فیلم‌های علمی-تخیلی پیوند دهد، بعدها به سراغ جذاب‌ترین موضوع این ژانر رفت و «میان‎ستاره‌ای» را با موضوع فروپاشی زمین و سفری فضایی در جست وجوی یک زیستگاه جدید ساخت. «میان‌ستاره‌ای» با بازی متیو مک‌کانهی و آن هتوی در گیشه موفق بود و در اسکار 2015 پنج نامزدی داشت که جایزه بهترین جلوه‌های ویژه را هم به دست آورد. این فیلم اگرچه از جهات متعدد اثری استوار و دقیق محسوب می‌شد، اما رویکرد رازآلود و معمایی حاکم بر متن فیلم نامه، مبهم بودن بخش‌های مرتبط با زمان و نیرویی ماورایی که «آن‌ها» نامیده می‌شد، «میان‌ستاره‌ای» را تا حدی از یک اثر بی‌نقص درباره فضا دور کرد.

مریخی 2015 (The Martian)، ریدلی اسکات

مت دیمون که به واسطه نقش کوتاهش در «میان‌ستاره‌ای» با فیلم‌های فضایی آشنا بود، یک سال بعد نقش اول فیلم «مریخی» ریدلی اسکات را پذیرفت و توانست جایزه گلدن‌گلوب بهترین هنرور مرد را هم به خودش اختصاص دهد. «مریخی» داستان فضانوردی را روایت می‌کرد که در مریخ جامانده و مجبور بود برای زنده ماندن تلاش کند. فیلم فضایی کارگردان شهیر «گلادیاتور»، به ‌رغم فروش خوب در گیشه و هفت نامزدی‌اش، نتوانست جایزه‌ای در اسکار به دست آورد؛ اما مورد توجه عموم قرار گرفت. «مریخی» که ریتمی خوب و فیلم نامه‌ای جذاب داشت، از این جهت مورد انتقادات فراوان واقع شد که بسیاری معتقد بودند هیچ گونه مبنای علمی در آن لحاظ نشده و از «علمی-تخیلی» بودن، فقط بخش دومش را در نظر گرفته است.

نخستین انسان 2018 (First Man)، دیمن شزل

کارگردان جوان و موفق سال‌های اخیر هالیوود، پس از فیلم فانتزی و موزیکال «لالالند»، به سراغ یک ژانر کاملاً جدید رفته و اثری بیوگرافیک را با موضوع فضانوردی ساخته است. داستان «نخستین انسان» به زندگی نیل آرمسترانگ، نخستین مسافر کره ماه اختصاص دارد و تا پیش از توزیع فیلم، از وجه رئال این اثر به عنوان مهم‌ترین نقطه قوتش یاد می‌شد. در حالی که انتظار می‌رفت شزل باز هم در فصل جوایز سینمایی بدرخشد، «نخستین انسان» تا به حال آن‌چنان موفق نبوده و در گلدن‌گلوب هم درخششی نداشته است. شخصیت‌پردازی ضعیف، بی‌تفاوتی به ابهامات و لحن اغراق‌آمیز فیلم در نیم ساعت آخر که سعی می‌کند از آرمسترانگ یک ابرقهرمان بسازد، از مهم‌ترین نقایص «نخستین انسان» محسوب می‌شود.