به گزارش خبرنگار ایسنا، دکتر مراد کاویانی در سومین نشست از رشته نشست‌های «ابعاد ژئوپلتیک مخاطرات محیطی در ایران» که توسط اداره فعالیت‌های دینی، ادبی و هنری معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی استان البرز با موضوع «بحران ریزگردهای ایران و رویکردهای منطقه‌ای» در دانشگاه خوارزمی برگزار شد، گفت: تمامی اتفاقات در محیط زیست به صورت زنجیروار و پیوسته رخ می‌دهد و هر اتفاقی در این حوزه می‌تواند به اتفاقات دیگری منجر شود. بنابراین زمانی که از محیط زیست صحبت می‌شود باید یک موضوع پیوسته و زنجیروار را در نظر گرفت.
وی با بیان اینکه گرمایش جهانی، عمده مخاطرات زیست محیطی را تحت تاثیر قرار داده است، تصریح کرد: این مساله در قالب امنیت زیست محیطی مطرح است.
این استاد دانشگاه خوارزمی با اشاره به اینکه موضوع امنیت از منظر زیست محیطی انواع مختلفی دارد، یادآور شد: کشور ما در مقیاس جهانی، منطقه‌ای، ملی و فروملی تحت تاثیر این موضوعات قرار گرفته است.
کاویانی ادامه داد: یکی از مهمترین مباحثی که در ۱۵ سال اخیر بخش زیادی از کشور ما را تحت تاثیر قرار داده است ریزگردهاست که از دو خاستگاه منطقه‌ای و فروملی ما را متاثر کرده است.
وی اضافه کرد: ریزگرد ترکیبی از خاک، سیلت، رس و … است که پیامدهایی همچون کاهش دید، آلودگی، آسیب به سلامت جامعه و … را به دنبال دارد.
عضو هیات علمی گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه خوارزمی به منشا برون مرزی وقوع پدیده ریزگردها در ایران اشاره و اعلام کرد: منشا خارجی ریزگردها در ایران به دلیل واقع شدن ایران در میانه کمربند خشک جهانی است که از سواحل خشک و اقیانوس اطلس تا صحرای گوبی در چین امتداد دارد.
وی با بیان اینکه این کمربند خشک در سال‌های اخیر به دلیل گرمایش زمین و نفوذ این گرما به لایه‌های درونی زمین بیشتر تحت تاثیر قرار گرفته است گفت: عمده بادهایی که در این منطقه می‌وزد غربی – شرقی است و همین عامل موجب وقوع بیشتر پدیده ریزگردها در ایران شده است.
کاویانی خشک شدن پهناب‌ها در کشورهایی همچون عراق و سوریه را یکی دیگر از دلایل تشدید پدیده ریزگردها در ایران عنوان کرد و گفت: احداث سدهای بزرگ و متعدد روی سرشاخه‌های دجله و فرات توسط ترکیه یکی از دلایل این اتفاق است.
این استاد دانشگاه خوارزمی ادامه داد: در سال‌های اخیر بخش زیادی از مناطق کشور سوریه خشک و به کانون ریزگردها تبدیل شده است اما به دلیل وجود بحران در این کشور، محیط زیست جز اولویت‌های آن محسوب نمی‌شود.
وی به وضعیت کشور عراق اشاره و آن را مشابه سوریه عنوان کرد و گفت: جنوب عراق مهد شکل‌گیری تمدن‌های بشری در بستر اقلیم‌های حاصلخیز بوده است.
کاویانی افزود: اما در سال‌های اخیر که احداث سدهای ترکیه بخش زیادی از آب‌های ورودی به این مناطق را کاهش داد، بخش زیادی از نیزارها و پهناب‌های این مناطق از بین رفت و به کانونی برای ریزگردها تبدیل شد.
وی تصریح کرد: به دلیل دغدغه‌های امنیتی که در این کشور وجود دارد و هزینه‌های زیادی که در این سال‌ها بر عراق تحمیل شده است، در این کشور نیز محیط زیست از اولویت‌ها نیست.
این عضو هیات علمی دانشگاه به تلاش‌های ایران برای رسیدگی عراق به مسائل زیست محیطی اشاره کرد و گفت: توافقنامه‌هایی که در این راستا منعقد شد هیچگاه به مرحله عمل نرسید و هر چه گذشت آلودگی‌ها گسترش یافت و مناطق بیشتری تحت تاثیر قرار گرفت.
وی با بیان اینکه ۲۵ استان کشور تحت تاثیر ریزگردهایی با منشا خارجی هستند تاکید کرد: به طور کلی عوامل مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حضور قدرت‌های بیگانه در کشورهای پیرامون ما، نقش موثری در پیدایش و گسترش کانون ریزگردها داشته‌اند.
کاویانی در بخش دیگری از سخنان خود به کانون‌های داخلی ریزگردها تاکید و با اشاره به اینکه این کانون‌ها در سال‌های اخیر رو به افزایش گذاشته است، گفت: اگر در پنج سال پیش پنج درصد از ریزگردها منشا داخلی داشتند اما اکنون این میزان به ۲۵ درصد افزایش یافته است.
وی خاطرنشان کرد: ۴۵۰ هزار هکتار از اراضی کشور ما بیابانی است که یک سوم آن را شامل می‌شود اما در سال‌های اخیر با خشک شدن بسیاری از دریاچه‌ها و پهناب‌ها این میزان افزایش و به کانون‌های تولید ریزگرد تبدیل شده‌اند.
این استاد دانشگاه خوارزمی با بیان اینکه هیچ آبی برای بازسازی پهناب‌های خشک شده وجود ندارد، تصریح کرد: به طور مشخص ۱۱ کانون ریزگرد همچون کاشان – نطنز، خوزستان، جازموریان، زابل –بیرجند و … وجود دارد.
وی با بیان اینکه بسیاری از زمین‌های کشاورزی خوزستان نیز به کانون ریزگرد تبدیل شده است، یادآور شد: این زمین‌ها با هدف کشت دیم و امید به بارش باران شخم زده شد اما پس از عدم بارندگی به کانون‌های ریزگرد تبدیل شد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد: پس به طور کلی ما در منطقه‌ای زندگی می‌کنیم که همه کشورهای آن به نوعی متاثر از ناامنی زیست محیطی هستند.
کاویانی افزود: از آنجایی که تهدید مشترک می‌تواند وحدت‌زا باشد این وضعیت می‌تواند به شکل‌گیری یک وحدت رویه در کشورهای منطقه منجر شود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: اما در طول پنج سال اخیر به دلیل رقابتی که بر سر مسائل منطقه‌ای بین ایران و عربستان وجود داشته است، میزان واگرایی‌ها در منطقه افزایش یافته و عربستان در این زمینه از هیچ کوششی فروگذار نکرده است.
وی تصریح کرد: اما در هر حال در منطقه ما این پتانسیل وجود دارد که کشورهای منطقه تحت تاثیر تهدیدات زیست محیطی در یک سازمان منطقه‌ای گرد هم جمع شوند.
کاویانی تاکید کرد: محیط زیست در خاورمیانه این توان را دارد که کشورها را در یک وحدت رویه گرد هم جمع کند و زمینه‌ساز ایجاد یک سازمان ژئوپلتیکی منطقه‌ای شود.
وی با بیان اینکه هیچ کشوری به تنهایی نمی‌تواند مسائل زیست محیطی را حل کند تصریح کرد: اگرچه چشم‌انداز خوبی در زمینه همگرایی در منطقه وجود ندارد اما محیط زیست یکی از عواملی است که می‌تواند زمینه‌ساز همگرایی در منطقه شود.
کاویانی افزود: به دلیل وابستگی مسائل زیست محیطی و ایجاد چالش‌های زنجیروار همانطور که در بحران سوریه و سیل مهاجرت به ترکیه  مشاهده کردیم، می‌توان ترکیه را قانع کرد میزان آب ورودی به عراق و سوریه را افزایش دهد.
وی به تلاش‌های زیست محیطی دولت یازدهم در عرصه بین‌المللی اشاره و اعلام کرد: دولت یازدهم توانست زمینه ارائه گزارش سالانه دبیرکل سازمان ملل به مجمع عمومی در حوزه محیط زیست جهانی را فراهم کند.
کاویانی در ادامه اعلام کرد: در هر حال اگر قرار باشد یک سازمان منطقه‌ای حول محور محیط زیست شکل بگیرد حضور ایران، عراق، ترکیه و عربستان در این سازمان ضروری است و عدم حضور هر کدام از این کشورها یک نقص محسوب می‌شود.
وی در پایان تاکید کرد: ایران می‌تواند در ایجاد چنین سازمانی پیشگام باشد.