فهیمه حسن‌میری: بعد از اعتمادی كه مردم به حسن روحانی برای دوره جدید ریاست جمهوری داشتند، حالا همه منتظر معرفی اعضای كابینه هستند تا ببینید چه افرادی با چه تخصص‌ها و توانمندی‌هایی قرار است وزارتخانه‌ها را اداره كنند. در این میان، زمزمه‌هایی از اعتماد به زنان هم به گوش می‌رسد؛ موضوعی كه خواسته فعالان زنان در دوره‌های مختلف بوده و این بار پررنگ‌تر از گذشته شده است.

در حالی كه گمانه‌زنی‌ها از نام بعضی زنان برای تصدی چند وزارتخانه به گوش می‌رسد، این موضوع مخالفانی هم دارد. مخالفان حضور زنان دلایل متعددی مطرح می‌كنند، از سنگینی كار وزارت تا این كه زنان هنوز به جایگاه‌های مدیریتی لازم برای این مناصب مهم نرسیده‌اند. دلایلی كه فعالان زنان آنها را رد می‌كنند و معتقدند توانمندی‌های زنان در گذشته در هر جایگاهی كه بوده‌اند به اثبات رسیده و حالا وقتش شده رده‌های مدیریتی مهم‌تر هم در اختیارشان گذاشته شود. آنها نسبت به حضور پررنگ‌تر و پرتعدادتر زنان در مجلس شورای اسلامی و شورای شهر هم اشاره می‌كنند و معتقدند زنان توانمند زیادی داریم، آنچه لازم است این است كه جامعه و مسئولین به قدرت آنها باور داشته باشد.

درباره این موضوع با پروانه مافی، از نمایندگان دهمین دوره مجلس شورای اسلامی گفت‌وگو كردیم. او ضمن اظهار امیدواری از انتخاب زنان در كابینه جدید دولت، به خبرآنلاین می‌گوید: امیدواریم این اعتمادسازی محدود به کابینه نشود و در سطوح مدیریت‌های عالی و میانی، این روند استمرار داشته باشد.

به نظر شما کابینه دولت جدید می‌تواند انتظار جامعه زنان برای ورود به کابینه را فراهم کند؟

مساله معرفی وزرای زن یکی از شاخص‌ترین مطالبات این روزهای فعالان حوزه زنان است و رئیس جمهور منتخب در روزهای انتخابات، یکی از برنامه‌های مهم خود در دولت دوازدهم را، ارتقای حضور زنان در کابینه دولت و پست‌های کلیدی اعلام کرد. با توجه به سوابق عملکردی دولت تدبیر، به نظر می‌رسد ایشان به مطالبات و انتظارات زنان در این باره پاسخ دهد و انتخاب نماینده یا نمایندگانی از زنان برای احراز پست وزارت را عملی كند. اما امیدواریم این اعتمادسازی محدود به کابینه دولت نشود و در سطوح مدیریت‌های عالی و میانی، این روند استمرار داشته باشد تا بتوانیم زنانی توانمند و مجرب در طول چهار سال پیش رو، پرورش دهیم. یکی از گام‌های مثبت در روزهای اخیر ، ابلاغ حکم وزیر نفت برای رفع تبعیض در جذب و بکارگیری زنان در مشاغل و سمت‌های متناسب با توانمندی‌های آنها بود که انتظار داریم این رویکرد در سطوح مختلف دوام داشته باشد.

عده‌ای از مخالفان حضور زنان در پست‌های كلیدی می‌گویند زنان توانمند نداریم و آنها باید ابتدا در مراحل دیگر تجربه کسب کنند، به این استدلال چطور نگاه می‌كنید؟

با این جمله که زنان نسبت به مردان با وجود تخصص و دانش‌آموختگی، تجربه کمتری دارند موافقم اما با جمله «زنان توانمند نداریم» مخالفم. متاسفانه با آن که آمار و گزارش‌ها نشان از سوابق روشن مسئولیت‌پذیری و توانمندی زنان در کشور دارد، متاسفانه بخش عمده‌ای از آنها در اندرونی، جامه سیاست به تن کرده‌‌اند که بخشی از این امر به شکل‌گیری فضای مردانه در عرصه‌های تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی و عدم حمایت و اعتماد به صلاحیت زنان برمی‌گردد. بنابراین بسیاری از زنان توانمند و صالح جامعه ناشناخته می‌مانند. هرچند این حقیقت را نیز نباید کتمان کنیم که پس از پیروزی انقلاب با چرخش گفتمان‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی به تدریج زمینه برای ورود زنان به کارزار سیاست مساعدتر و فضا برای رشد و دانش‌آموختگی زنان فراهم‌تر شد که این امر نشان از تحقق بلوغ و توسعه سیاسی زنان در طول 40 سال گذشته است اما همچنان تا تحقق انتظاراتمان، مسیر طولانی داریم.

عملکرد وزیر زن قبلی را چطور ارزیابی می‌كنید؟ آنقدر قابل دفاع است که بتوان بر ورود زنان بیشتر تاکید کرد؟

ما در دوران پس از انقلاب تنها تجربه حضور یک زن در پست وزارت بهداشت و درمان را داریم که توانست اعتماد مجلس را کسب كند و وارد قطار کابینه مردان شود. بنابراین منطقی نیست که عملکرد یک زن در طول 40 سال گذشته، معیاری صحیح برای سنجش عملکرد و قضاوت درباره کارآمدی زنان در پست وزارت شود هر چند که ایشان توفیقات مهمی در دوران تصدگری خودشان داشتند. اما برای سنجش صحیح، می‌توانیم در سطح وسیع‌تر، تجربه حضور زنان در مدیریت‌های ارشد و میانی را مورد راستی‌آزمایی قرار دهیم. گزارش‌ها حاکی از آن است که با حضور زنان در مناصب تصمیم‌گیری، برخی از مسائل ازجمله میزان زدوبندهای مالی و بدون ضابطه کمتر بوده و سیستم زیرمجموعه آن، به سمت سالم‌سازی و فسادگریزی حرکت می‌کند. این امر نشان می‌دهد زنان در دوران تصدی‌گری، عملکرد قابل دفاعی از خود به جای گذاشته‌اند، همچنان می‌توان به صلاحیت و توانمندی آنها اعتماد کرد و این خلاء حضور، به نظر نمی‌رسد دلایل منطقی و عقلانی همراه داشته باشد. در نهایت باید تلاش شود نقش‌های جنسیتی و محدودیت‌های فرهنگی از فضای مدیریتی کشور برچیده شود تا بتوان از توانمندی‌ها و صلاحیت منابع انسانی کشور، به شکل صحیح استفاده کرد.

زمان انتخاب خانم دستجردی به عنوان وزیر بهداشت، انتقادهایی مبنی بر نمایشی بودن این انتخاب وجود داشت. حالا فکر می‌کنید این انتقادها ممکن است نسبت به دولت دوازدهم هم وجود داشته باشد؟

به نظرم شایسته نیست اقدامات مثبتی مانند انتخاب زنان به سمت وزارت را با قضاوت‌های عجولانه، نمادین و نمایشی بخوانیم. سابقه عملکرد دولت روحانی و اقداماتش این پیام را به ما یادآوری می‌کند که نمی‌توانیم به سخنان و برنامه‌هایشان در حوزه زنان برچسب نمایشی بزنیم و معرفی وزرای زن در دولت دوازدهم، نمود عینی دغدغه‌مندی و اعتماد دولت به انتظارات جامعه زنان و ضرورت توسعه کشور است. هرچند در دولت قبل، تابوشکنی حضور زنان در کابینه مردانه شکسته شد و قرعه وزارت بهداشت و درمان به نام یک زن افتاد اما بخش عمده مسائل و اقداماتی که در دولت و مجلس پیشین در حوزه زنان رقم خورد، سیاست برجسته‌سازی نقش‌های جنسیتی و محدودیت نسبت به فعالیت و مشارکت زنان در عرصه عمومی را دنبال کرد و به جای مشکل‌گشایی، اغلب با اعمال محدودیت‌ها مشکل‌سازی را به همراه آورد. بنابراین در آن فضا، قاعدتا نمی‌شد نسبت به حضور یک زن در پست وزارت نگاه خوشبینانه داشت.

در شرایط فعلی، تبعیض مثبت و سهمیه‌ها برای زنان مطرح می‌شود، نظرتان درباره این موارد چیست؟

میان رویکرد تبعیض مثبت و نمایشی بودن تفاوت معناداری وجود دارد. اقدامات نمایشی شاید در کوتاه‌مدت، نشان‌دهنده شکل‌گیری فضای اعتماد به زنان باشد و رضایت آنان را به همراه بیاورد اما بطور قطع این خشنودی، در بلندمدت به سبب صرف نمایشی بودن، دوامی نخواهد داشت. اما سیاست تبعیض مثبت در جوامعی که نگاه مردانه حاکم است و محدودیت‌های فرهنگی، حضور زنان را در بخش مدیریتی یا نمی‌پذیرد یا باور ندارد، به کار گرفته می‌شود تا در بلندمدت این نگاه و ذهنیت موجود نسبت به جایگاه و ضرورت حضور زنان تغییر یابد و به سمت شایسته‌سالاری برود.

فكر می‌كنید در حال حاضر کدام وزارتخانه‌ها پتانسیل بیشتری برای انتخاب وزیر زن دارند؟

با این سوال موافق نیستم، به این دلیل که جنسیتی کردن مناصب، مانعی در برابر رشد و شایسته‌سالاری است و باید نسبت به تمامی مناصب از جمله وزارتخانه‌ها، نگاهی فراجنسیتی داشت و تعیین خط قرمز یا برچسب مردانه برای برخی وزارتخانه‌ها ما را از مسیر اصلی دور می‌كند و تبعات منفی در بلندمدت خواهد داشت. بنابراین پیش از صحبت در رابطه با زنانه و یا مردانه بودن جایگاه، لازم است در شاخص‌های تعریف شده این امکان به زنان هم ارائه شود که به عنوان وزیر انتخاب شوند، توانمندی‌های زنان و مردان به یک اندازه دیده شود و در نهایت افراد اصلح خبر برای هر وزارتخانه انتخاب شوند.

از طرف زنان نماینده مجلس، گفت‌وگو و رایزنی‌هایی برای حضور زنان در کابینه دوازدهم خواهید داشت؟

مذاکرات میان دولت و مجلس برای ارائه شاخص‌های انتخاب وزرا آغاز شده و فراکسیون زنان هم در این مسیر گفتگوها و رایزنی‌های جدی داشته و همچنان خواهد داشت. در حال حاضر ریاست جمهوری در مرحله دریافت پیشنهادات درمورد کابینه جدید از کارشناسان است و هنوز حضور هیچ فردی در کابینه جدید قطعی نشده؛ اما برای آنکه ذائقه زنان هم در انتخاب کابینه مورد توجه قرار گیرد، گفتگوها را در سطح دولت و مجلس ادامه خواهیم داد و تلاش خود را برای معرفی وزرای زن بیشتر در کابینه دوازدهم به کار خواهیم بست تا زنانی شایسته، متخصص و دارای انگیزه در مقام وزارت ظاهر شوند.

234