حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا قائمی‌نیا، مدیر قطب فلسفه دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۲۴ آذرماه در نشست خبری همایش فلسفه دین اسلامی گفت: فلسفه دین اسلامی یکی از ضرورت‌های مهم دنیای امروز است که باید به آن پرداخته شود؛ در غرب بعد از افول پوزیتویسم منطقی از ۱۹۳۰، فلسفه دین احیا و به شدت مطرح شد و تا امروز هم جزء مباحث مهم فلاسفه تحلیلی و قاره‌ای است. وضعیت کشور ما هم بعد از انقلاب به این سمت رفت که مباحث به صورت جدی‌تر مطرح شود و بزرگانی چون شهید مطهری به این مباحث حتی فلسفه دین اسلامی پرداخته بودند.
وی افزود: با توجه به حاکمیت انقلاب، مباحث فلسفه دین از دو جهت اهمیت یافت؛ یکی از این جهت که برخی به دنبال تحکیم و تبیین فلسفه دین اسلامی بودند و از جهت دیگر هم مخالفان انقلاب تلاش می‌کردند تا از زاویه فلسفه دین به نفی مبانی انقلاب بپردازند؛ بنابراین دو سه دهه اخیر دوره مطرح شدن مباحث فلسفه دین به صورت زنده و پویا در ایران است و وضعیت کشور در این زمینه بی‌نظیر است و به تعبیری ایران مینیاتور همه نزاع‌های فکری در دنیاست.
قائمی‌نیا اظهار کرد: همه جریانات فکری و فلسفی غرب به خصوص مباحثی که رنگ فلسفه دینی دارند، یا در کشور مطرح شده یا دیر یا زود مطرح خواهد شد. همین باعث پویایی و سرزنده بودن مباحث فلسفه دین در دانشگاه‌ها و حوزه شده است؛ البته اوج این مباحث در دهه ۷۰ بود ولی مباحث مطرح شده در این دوره عمدتاً سیاست‌زده و متأثر از فضای سیاسی بود، ولی امروز مباحث به صورت علمی و آکادمیک در جریان است و جریانات سیاسی تأثیری بر مباحث فلسفه دین ندارند و ما از دوره بحران علمی آن زمان عبور کرده و به دوره معتدلی رسیده‌ایم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه در زمینه علوم انسانی اسلامی، تردیدها و موافقان و مخالفانی وجود دارند، اضافه کرد: مباحث فلسفه دین در سنت تفکر اسلامی سابقه دیرینه دارد و در میان فلاسفه از ابن‌سینا و شیخ اشراق و صدرا گرفته تا کسانی مانند فیض کاشانی به آن پرداخته‌اند و این مباحث بیگانه از سنت تفکر اسلامی نیست.
قائمی‌نیا افزود: سنت تفکر اسلامی آکنده از مباحث فلسفه دین است، لذا می‌طلبد با ذهنیت اسلامی و با رویکرد علمی و عقلانی به آموزه‌های بنیادین دین اسلام بپردازیم. البته برخی ممکن است تصور کنند رویکرد کلامی داریم، ولی این طور نیست؛ زیرا علم کلام موضع دفاعی دارد. امروز با تمام تفکرات غربی مواجه شده‌ایم، ولی بزرگان ما در ابتدای انقلاب با همه اندیشه‌های غربی مواجه نبودند و عصر ترجمه بعد از انقلاب شکل گرفت و رشد کرد. امروز ما در معرض هجمه زیادی از علوم قرار داریم و بسیاری از آثار فلاسفه و اندیشمندان غربی ترجمه شده است؛ ما در دوره معاصر با مدرنیته در تمامی ابعاد مواجه هستیم؛ لذا باید ببینیم تفکر اسلامی در برخورد با تفکر غربی چه هویت عقلانی را طرح می‌کند.
ضرورت پرداختن به فلسفه دین اسلامی
مدیر قطب فلسفه دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: قطب فلسفه دین پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در این راستا اقدام به برپایی همایش فلسفه دین در تاریخ ۲۷ آذرماه کرده است تا زوایا و ابعاد مختلف فلسفه دین اسلامی تبیین و تشریح شود
وی در پاسخ به پرسش ایکنا مبنی بر اینکه بخشی از آموزه‌های اسلامی مانند عقاید و احکام ممکن است تبیین فلسفی نداشته باشند لذا چگونه با عنوان این همایش قابل تطبیق است؟ تصریح کرد: فلسفه دین با عنوان کلی رنگ و بوی مسیحی دارد که متفکران غربی هم به آن اشاره کرده‌اند؛ فلاسفه غرب عمدتاً متناسب با فضای مسیحیت به فلسفه دین پرداخته‌اند؛ بنابراین در نگاه کلی به «عنوان فلسفه دین»، این فلسفه نگاه فراگیر به مباحث مشترک ادیان مانند نجات، وجود خدا یا حقیقت برتر و … است، گرچه در مقام تحقق، فضای فکری فیلسوف در طرح مفاهیم و مسائل و راه‌حل‌ها تأثیر دارد؛ بنابراین پرداختن به فلسفه دین اسلامی نه تنها کاملاً وجاهت دارد بلکه ضروری هم هست.
قائمی‌نیا افزود: منظور ما از فلسفه دین اسلامی، عقلانیت پشتوانه تفکر اسلامی و استنباط راه حل است؛ برخی با نگاه پیش افتاده و با عینک بدبینی سیاسی به مسئله می‌نگرند ولی اصلاً این طور نیست، در غرب هم به فلسفه دین اسلام پرداخته شده و کتاب نوشته‌اند و این بحث قبل از انقلاب هم وجود داشته است. مهم این است که ما مفهوم درستی از فلسفه دین را بیان کنیم و در همایش هم دنبال این هستیم. برخی از مباحث فقهی و اعتقادی طبیعتاً جنبه تبیین عقلانی دارند که داخل در بحث فلسفه دین هستند و برخی هم از دایره فلسفه دین بیرون هستند. ضمن اینکه فلسفه دین به آموزه‌های بنادین دین سروکار دارد و به همه جزئیات توجهی ندارد.
انتهای پیام
