اصطلاح نامه روانشناسی

گرد آورندگان :

 رویا عباس نژاد-سعیده آقارفیع-کبری بیات-فاطمه بحری-رضا باقری

برون داد                                                                               Out put

    فعاليت عضلات و غدد ، رفتاري (پاسخي ) را شكل مي دهند كه از مجموع پردازش ناشي شده است ، در مورد عضلات ، فعاليت حركتي رخ مي دهد ، در مورد غدد، هورمونها يا ترشحات ديگر ايجاد مي شود.                ( مرتضوي ، 1378)

برونگرا                                                      Extravert   Extrovert   /

    يونگ معتقد بود كه مردم در يكي از دو دسته قرار مي گيرند : افراد درون گرا و افراد برون گرا .

    يك فرد برون گرا كسي است كه ابداً كم رو نيست و ترجيح مي دهد وقت خود را بيشتر با ديگران بگذراند تا اين كه تنها باشد .افراد برون گرا هنگامي كه با عوامل فشار رواني مواجه ميشوند احتمالاً در صدد يافتن گروهي بر مي آيند تا مسائل را با آنها در ميان بگذارند .                                                          (كارور و شي ير ،1375)

بزهكا ري           Delinquency                                                     

   مجموعه تخلفات جزائي كه افراد در يك جامعه مرتكب مي شوند .

بزهكاري نوجوانان مربوط به تخلفات در سنيني است كه توسط قوانين حدود آن تعيين گرديده است .                                             (منصور و همكاران  ،2536)

بلوغ Maturity                                                            / Puberty      

   بلوغ آغاز پختگي است . بطور متوسط بلوغ در سنين 13-12 سالگي در دختران و يك سال ديرتر در پسران شروع مي شود .

بلوغ هنگامي آغاز مي شود كه هيپوتالاموس شروع به راه اندازي تشكيل يكي از هورمون هاي آزاد كننده اش ، با نام هورمون آزاد كننده لو تئين ساز مي كند .ميزان اين آزاد سازي حدود يك تشكيل در هر ساعت است مشخص نيست كه چه چيزي هيپو تالاموس را براي اين عمل تحريك مي كند . اما وقتي هيپوتالاموس كارش را شروع كرد تا سراسر دوره باروري ادامه مي يابد . اين هور مون هيپوفيز را تحريك  مي كند تا LH و FSH را ترشح كند و آنها نيز به نوبة خود غدد جنسي را تحريك مي كنند .تا استراديول يا تستوسترون آزاد سازند. استراديون موجب رشد پستانها و گسترش كفلها مي شود . تستو سترون موجب بم شدن صدا، رويش محاسن ، گسترش شانه ها و رويش مو در سينه ، در زير بغل و در ناحيه شرمگاه مي شود . هم پسران و هم دختران در پاسخ به افزايش اين هورمونها بر انگيخته مي شوند.

                                                                                   (كالات  ،  1979)

بلوغ پيش رس (زود رس)                                   Pubertas  Praecox

اگر چه بعضي تفاوتها در شروع بلوغ ، طبيعي است اما اگر بلوغ در دختران 8 ساله و

پسران 9 ساله شروع شود بلوغ پيشرس نام دارد . با اين حال ، بچه هايي كه بلوغشان

زود شروع شده است ، ناگهاني رشدشان افزايش مي يابد ، رشد آنها زودتر نيز متوقف مي شود و عموماً پس از زمان كوتاهي همانند بزرگسالان مي شوند. بچه 6 يا 7 ساله أي كه به بلوغ مي رسد ،جوشهاي صورتش وصفات ثانويه جنسي اش ظاهر مي شود، اغلب بچه هاي ديگر را اذيت مي كند و اين منجر به نا سازگاري اجتماعي مي شود . اگر بلوغ زود رس سريعاً تشخيص داده مي شود و چنين كودكي با داروهايي كه آزاد سازي LH وFSH را بازداري مي كنند ، درمان شود، بلوغ او تا سن مناسب به تا خير مي افتد.                                                                             (كالات   ،   1989)

بهت                                                                                         Stupor

    حالت عدم پاسخ گويي همراه با عدم تحرك و سكوت مرض

Dsm – tv )                                                                     ،(13 75

بهداشت رواني                            Mental hygiene Mental health/

     احساس رضايت و بهبود رواني و تطابق كافي اجتماعي با موازين مورد قبول هر جامعه تعريف كرده است . بهداشت رواني علم وكار حفظ سلامت و كفايت رواني و مطلوب سازي رفتار شخصي و اجتماعي به منظور استفاده مثبت از توانائي ها و استعداد هاي فطري و نيز پيشگيري از اختلالات رواني .

                                                                     (منصور و همكاران    2536)

بيماري آلزهايمر                                             Alzheimer s ‘Disease

    آلزايمر نقص شديد حافظه است . اين بيماري در سالمندي شايع است اما گاهي شروعش از ميانسالي است . علايمش با فراموشيهاي خفيف شروع مي شوند و به فقدان جدي حافظه ،گم گشتگي ، افسردگي ، تحريك پذيري ، تو همات ، هذيانها و ناتواني در تمام يك كار و هجوم افكار مختلف منجر مي شود.

    افرادي كه علايم بيماري آلزايمر را در حد متوسط دارند ممكن است . در به ياد آوري اصول كلي موفق باشند . اما نمي توانند به ياد آورند كه دريك لحظه خاص چه اتفاقي افتاده است .براي مثال شناختر (1983)چگونگي بازي گلف با يك بيمار آلزايمر را گزارش كرده است . اين بيمار اگر چه قواعد و مفاهيم بازي را به طرز عجيبي به خاطر مي آورد اما نمي توانست به ياد آورد كه با چند حركت توپ را به حفره رسانده است ، يا نمي توانست بگويد روي توپش چه بر چسبي بوده است.

                                                                               (كالات   ،   1989)

بيماري رواني                          Mental disease Mental disorder/

   شخصي كه بتواند با محيط خود (اعضاي خانواده ، همكاران ، همسايگان و بطور كلي اجتماع) خوب سازگار شود، از نظر بهداشت رواني بهنجار خواهد بود. اين شخص با تعادل رواني رضايت بخش پيش خواهد رفت ، تعارضهاي خود را با دنياي بيرون و درون حل خواهد كرد و در مقابل نا كاميهاي اجتناب نا پذير زندگي، مقاومت خواهد داشت . اگر كسي توان انجام دادن اين كارها را نداشته باشد و در نتيجه با محيط خود به شيوه نا مناسب و دور از انتظار بر خورد كند ، از نظر رواني بيمار محسوب خواهد شد، زيرا با اين خطر روبرو خواهد بود كه تعارضهاي حل نشده خود را به صورت نوروز (اختلالهاي خفيف رفتاري ) نشان دهد و به شخص نوروتيك تبديل شود.                                                                        (گنجي   ،  1379)

بيماري قلبي كرونر                     Coronary heart disease (c.H.D)

   اختلالي كه در آن يك يا چند وريه قلب بطور جز ئي يا كلي بواسطه رسوب مسدود مي شود . اين امر به قطع موقت يا دايمي رسيدن خون به عضله قلب منجر مي شود.

                                                                          ( سارا سون و سان سون ،  1378)

« پ »

پاركينسون  ( بيماري پاركينسون)

                                            Parkinsons Disease / Parkinsonism

    بيماري پاركينسون فلج تحركي نيز ناميده مي شود. اين بيماري بوسيله 1) سختي قسمت زيادي از عضلات بدن 2) لرزش غير ارادي نواحي مبتلا حتي هنگاميكه شخصي در حال استراحت است و هميشه با فركانس ثابت 3 تا 6 سيكل در ثانيه 3)ناتواني شديد براي شروع كردن حركات ، موسوم به بيحركتي تشخيص داده       مي شود. بيحركتي كه در بيماري پاركينسون بوجود مي آيد غالباً براي بيمار زجرآورتر از علائم سختي عضلاني و لرزش است زيرا براي انجام حتي ساده ترين حركات در بيماري پاركينسون  شديد شخص بايد حد اكثر درجه تمركز را اعمال كند . كوشش رواني و حتي زجر رواني كه لازم است تا موجب شروع حركت شود غالباً در آخرين حد نيروي اراده شخص قرار دارد . سپس هنگاميكه حركت واقعاً بوجود مي آيد سخت بوده و بجاي آنكه نرم ويكنواخت باشد حالت منقطع و پرشي دارد.                                                                            (گايتون     1991)

پاسخ                                                                                   Response

1)      پي آمد رفتاري تحريك كه بصورت يك حركت يا تراوش يك غده ظاهر      مي شود.

2)      گاه هر نوع فعاليت جاندار ، از جمله پاسخهاي دستگاه عصبي مركزي (مانند

 تشكيل يك تصوير ذهني يا صورت تخيلي ) صرف نظر از اينكه خود پاسخ يا محرك به آن قابل شناسايي باشد يا نه.

3)      فرآورده هاي فعاليت جاندار از قبل واژه هاي تايپ شدهدر يك دقيقه.

                                                                           (اتكينسون و  هيلگارد، 1983)

پاسخ در برابر فشار رواني                            Response againststress

   بر انگيختگي هيجاني ملايم ، آدمي را در جريان اجراي كاري كه به عهده دارد هشيار نگه ميدارد. بررسيهايي كه در مورد محروميت حسي صورت گرفته نشان مي دهند ،كه فقدان تحريك عادي براي مدتي بيش از يك دورة كوتاه ، مي تواند هم بسيار ناراحت كننده باشد و هم اثرات ژرفي بر رفتار بگذارد . بنظر مي رسد براي آنكه دستگاه عصبي درست كار كند بايستي ميزان يعني تحريك به آن وارد شود. اما در عين حال ، قشار رواني شديد يا طولاني در روي اثر هاي آسيب زاي فيزيولوژيايي و روان شناختي است.                                        (اتكينسون و هيلگارد  ، 1983 )

پاسخ فيزيولوژيك                                 Psychosomotics  response

    از دو كلمه يوناني psyche (ذهن) و soma (تن) گرفته شده است اعتقاد بر اين است كه بيماريهايي مانند حساسيتها ، سردرد هاي ميگرني ، فشار خون ،ناراحتيهاي قلبي، زخمهاي گوارشي و حتي جوشهاي غرور جواني با فشار هيجاني ارتباط دارد.

                                                                    (اتكسيون و هيلگارد ، 1983)

پايدار                                                                                 persistent

    اشاره به رفتارهايي دارد كه نشان دهنده تمايل فرد براي ادامه آن است . فرايندي كه پس از محرك اوليه و ايجاد كننده آن در طي زمان ادامه مي يابد.

                                                                           (ساعتچي  ،  1377)

پديده نوك زبان                                 tip of tongue phenomenon  

   بسيار اتفاق افتاده است كه افراد تلاش مي كنند پاسخي را به ياد آوردند كه در آن لحظه قادر به ياد آوري آن نيستند، ولي با اين وجود پاسخ را خيلي نزديك يعني نوك زبان خود مي دانند . به اين پديده ،پديدة نوك زبان گويند . براي مثال فرض كنيد از كسي سؤال شود« در راه زاهدان به چابهار چه شهري است؟»تنها بدين دليل كه فردفوراً پاسخ را به يادنمي آورد الزاماً نمي توان گفت كه او هيچ چيزي درباره پاسخ نمي داند. برخي اوقات كسي كه نمي تواند پاسخ را به ياد آورد ولي مي تواند ويژگيهاي لفظي پاسخ درست را به ياد آورد. براي مثال ، در پاسخ به سؤال بالا فردي كه نمي تواند پاسخ را كه «ايرانشهر » است به يادآورد ممكن است به ياد آورد كه پاسخ با «1»يا حتي «ايران» شروع مي شود، يا آن كه داراي سه بخش است . برخي اوقات فردي كه نمي تواند پاسخ را به ياد آورد در عين حال مي تواند اطلاعاتي را درباره ويژگيهاي معنايي آن پاسخ به ياد آورد . براي مثال ، در پاسخ به سؤال بالا فرد ممكن است نتواند پاسخ را به ياد آورد ولي هنوز ممكن است بتواند به ياد آورد كه سؤال درباره شهري است تقريباً نزديك مرز ، يا اينكه شهري است كه نزديك زابل است يادآوري هر يك از اين دو صفت در غياب ياد آوري خود پاسخ ، «پديده نوك زبان » ناميده شده است . ( اين پديده براي اولين بار توسط براون و مك نيل 1996 بررسي شد)                                                        (خرازي و همكاران ،1379)

پرتو نگاري      Roentgenography                                              

    عكسبرداري از ساختمانهاي دروني بدن به وسيله عبور پرتو هاي  x  از خلال بدن و اثر آن بر روي فيلم حساس مخصوص .                               (دورلند  1956)

پرخا شگري Aggressivity            / Aggression, Aggressivenes    

   پرخاشگري آن رفتار تهاجمي است كه شخص به قصد صدمه و آسيب رساندن به

افراد يا اشياء از خود نشان ميدهد . پرخاشگري ميتواند بصورت فيزيكي يا كلامي ويا در قالب تخريب اشياء و لوازم وبالاخره زير پا گذاشتن مقررات و قوانين در محيط زندگي با آگاهي قبلي تجلي نما يد .                       ( نوري و مرادي  1371 )

پردازش Processing                                                                    

 آزمودن ، مراحل مختلفي را ( براي انجام منظور معيني ) طي كردن ، از مراحل خاصي گذرانيدن ، مراحلي را طي كردن ، به انجام رسانيدن ، تمام كردن ، تحت آزمايش قرار دادن ، مورد رسيدگي قرار دادن ، جرياني را طي كردن ، مورد معاينه قرار دادن و … در روانشناسي شناختي ، هر گونه عمل كه به منظور سازمان دادن ، رمز گذاري و تفسير خبر انجام مي گيرد .                     ( ساعتچي ،1377 )

پردازش اطلاعات   Information  Processing                             

   در روان شناختي ، معني اطلاعات يا خبر ، يعني هر گونه داده ، انديشه ، تصوير ذهني ، واقعيت ، دانش و نظاير آن ، كه   جنبه اطلاع رساني دارد . پردازش نيز  ، يعني حركت به طرف يك هدف از طريق گذر از مراحل مختلف عمل يا گذر از همه مراحلي كه در پيدايش يك عمل طي مي شود . بنا براين ، پردازش خبر ، يعني ، سازمان دادن ، تفسير كردن وپاسخ دادن به محركهاي وارده . در مدلهاي مختلف پردازش خبر ، فكر و عمل ، آن دسته از اعمال شناختي و ادراكي مورد نظر است كه شامل عواملي نظير درونداد ، رمز گرداني ، اندوزش ، بازيابي ، رمز خواني و برونداد مي شود .                                                                               (ساعتچي ، 1377)

پرسشنامه    Questionnaire                                                              بطور كلي ، به هر مجموعه سؤالي كه در رابطه با يك موضوع يا مجموعه اي از موضوعات مرتبط با يكديگر طراحي شده باشد و هدف از تهيه چنين سؤالهايي اين باشد كه از ديگران خواسته مي شود تا به سؤالهاي آن مجموعه پاسخ دهند ، «پرسشنامه » گفته مي شود .                                                (ساعتچي ، 1374)

پياژه  ، ژان       1980-1896 jean                                      و Piaget

   ژان بياژه به هنگام مرگ در سال 1980 مشهور ترين و معتبر ترين روان شناس كودك در جهان بود. در سال 1929 به رياست مؤسسه ژان ژاك روسو در ژنو منصوب شد و سالهاهمان مقام را داشت . هر چند كه در قارة اروپا نفوذ بسياري داشت ولي از اين مقصود تا اواخر دهه 1950 در دنياي انگليسي زبان روان شناسي خبري نبود  شايد تا حدودي به اين دليل كه پياژه  بيشتر بر كشف دنياي دروني كودكان تاكيد    مي كرد و چنين بر خوردي مغاير با رفتار گرايي بود.

   پياژه معتقد بود كه تفكر كودكان از لحاظ كيفي با تفكر بزرگسالان تفاوت بسيار دارد ( رشد شناختي)  همراه با رسش مجموعه تغيرات مهمي در شيوه هاي تفكر ايجاد مي شود . پياژه به اين مجموعه تغيرات دگر ديسي مي گفت   اصطلاحي كه در زيست شناسي براي توصيف تغير اساسي شكل در فرايند تكامل به كار ميرود . مانند تبديل كرم ابريشم به پروانه . به نظر پياژه تبديل شيوة فكر كودكان به شيوه تفكر بزرگسالان همان قدر اساسي است كه تبديل كرم ابريشم به پروانه روشي كه پياژه براي كشف فرايند تفكر كودكان به كار مي برد روش پديدار شناختي بود ( ن ك : روشهاي روان شناسي) روش پديدار شناختي ماهيتاً ذهني است و پژوهشگر بايد آن را تفسير كند . در ضمن از لحاظ پاياني در سطح پاييني است . بايد بدانيم كه امروزه پياژه به عنوان روان شناس كودك شناخته شده است ، ولي در واقع شهرت اومبنايي گسترده تر دارد. او كودكان را ابتدا به دليل علاقه اش به معرفت شناسي يعني بررسي چگونگي كسب دانش توسط انسانها مورد مطالعه قرار داد . از نظر پياژه كشف رشد شناختي كودكان مؤثرترين راه در جهت پيشبرد معرفت شناسي است.

روش پديدار شناختي نكات مثبتي ديده مي شود. اين روش به ويژه تنها روشي است كه مي توان به مدد آن تا عمق جهان دروني كودك را ديد و اين همان كاري است كه پياژه مي خواست انجام دهد.                                           (برونو  1370)

پيشگيري                                                                           Prevention

مجموعه اقدامات نظامداري كه به منظور پيشگيري بيماريها به عمل مي آيد .

                                                                    (منصور و همكاران  ، 2536)

 پيشگيري اوليه                    Prime prevention / First prevention

     منظور از پيشگيري اوليه عبارت از جلوگيري از پيدايش بيماري است و عبارت ديگر كاري بكنيم كه كسي بيمار نشود و علاج واقعه قبل از وقوع انجام گيرد.

روش پيشگيري اوليه به منظور كاهش تظاهرات هيجاني، عاطفي در جامعه از طريق مبارزه با عوامل استرس زا و حالاتي كه منجر به عوارض رواني مي شوند مي باشد و به عبارت ديگر هر عاملي كه باعث بهبود وضع زندگي انسان گردد جزئي از روشهاي پيشگيري اوليه است.

   تشخيص افراديكه در معرض خطر بروز بيماري هستند ،مشاوره با آموزگاران براي شاگرداني كه مشگل تحصيلي و … دارند، آموزش مسايل جنسي به نوجوانان و جوانان و … جزء پيشگيري اوليه هستند.                     (ميلاني فر  ،  1374)

پيشگيري ثابت                                              rd (third) prevention

     به كاهش آسيبي معطوف است كه احتمال دارد در نتيجه اختلال يا حادثه مفروضي حاصل شود. اين امر از طريق توان بخشي و اجتماعي كردن مجدد حاصل مي شود. براي مثال ، در يك كودك بيش فعال ، تدابير رفتاري مي تواند به او كمك كند تا در مدرسه دقت و توجه بيشتري به خرج داده و نزد كودكان ديگر قابل پذيرش تر باشد .

مشاوره و گروه درماني بعد از حادثه آسيبي مثل مرگ همسر ممكن است حمايتهاي اجتماعي فراهم سازد كه آسيب پذيري خود را در برابر فشار رواني كاهش دهد.

                                                                          (سارا سون  1378)

پيشگيري ثانويه                                            Secondary  prevention

   هدف پيشگيري ثانويه كاهش مدت ،و ميزان ناتوان كنندگي يك ناهنجاري است. در اين نوع پيگيري سعي مي شود كه با روش بيماريابي ، تشخيص زود رس ، اجراي درمان به موقع و پيشگيري مرتب از نظر درماني از بروز عوارض بيماري كاست . پيشگيري ثانوي متضمن موارد زير است:

1-      بيماريابي به منظور تشخيص ، شناخت فوري و پيشرس علايم غير عادي و يا رفتارهاي نا متعادل

2-      درمان فوري، زودرس و كامل جهت رفع علايم سبك بيماري ، پيشگيري از بروز علايم شديد و برگردانيدن هر چه زودتر بيماران رواني به جامعه

3-       پيگيري و درمان نگهدارنده به منظور پيشگيري از بازگشت عوارض بيماري تا حصول بهبودي كامل                                                (ميلاني فر ، 1374)