دکتر علی قنبری مطلق در گفت‌وگو با صلح خبر، با اشاره به این که بروز سرطان در کشور به عوامل متعددی وابسته است، گفت: با افزایش سن، سرطان‌ها نیز روند رو به افزایشی را پشت سر می‌گذارند و این موضوع درحالی است که جمعیت کشور رو به پیری رفته و نسبت جمعیت سالمند افزایش یافته است. از دیگر عوامل موثر در این زمینه، می‌توان به شیوه زندگی ناسالم، تغذیه ناسالم و عوامل محیطی اشاره کرد. به عنوان مثال افزایش وزن به دنبال تغذیه اشتباه و استفاده از غذاهای فرآوری شده، چرب و پرکالری در کنار مصرف سیگار و الکل با خطر افزایش سرطان‌هایی مانند سرطان پستان و روده بزرگ که وزن فرد و کم تحرکی در بروز آن نقش دارد، ارتباط دارد.
لزوم مقابله با افزایش وزن به عنوان عاملی بیماری‌زا
رئیس اداره کنترل و پیشگیری از سرطان وزارت بهداشت با بیان اینکه ۶۵درصد جمعیت بالای ۳۰سال در ایران با افزایش وزن مواجه هستند، افزود: باید با افزایش وزن به عنوان یکی از عوامل بیماری‌زا مقابله کرد. درحال حاضر تنها ۳۵درصد جمعیت کشور فعالیت بدنی مناسب دارند که این رقم با شعار افزایش فعالیت مساوی‌است با کاهش بروز سرطان مغایرت دارد.
وی در ادامه به نقش آلودگی هوا در بروز سرطان‌ها اشاره کرد و گفت: بنابر اعلام مرکز بین‌المللی تحقیقات سرطان در سال ۲۰۱۴، آلودگی هوا یکی از عوامل سرطان‌زا است. میزان مصرف انرژی در ایران به ازای هر نفر ۲۸۰۰ کیلوگرم است؛ درحالی که متوسط جهانی آن ۱۹۰۰ کیلوگرم بوده یا میزان تولید گاز Co۲ در ایران به ازای هر نفر ۷.۸تن است که متوسط جهانی آن ۴.۹ تن است. همچنین تولید ذرات معلق در هوای شهرهای با جمعیت بالای ۱۰۰هزار نفر در ایران ۱۱۵میکروگرم است که این میزان در آمار جهانی ۶۱ میکروگرم گزارش می‌شود.
شایع‌ترین سرطان‌ها در زنان ایرانی
مطلق اضافه کرد: درحال حاضر شایع‌ترین سرطان در کشور میان خانم‌ها سرطان پستان است. سالانه ۱۳هزار نفر در ایران به سرطان پستان مبتلا می‌شوند که این یعنی از ۱۰۰هزار نفر ۳۳ نفر مبتلا داریم. سرطان روده بزرگ، سرطان پوست، سرطان تیروئید و سرطان معده به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار دارند و رتبه هشتم نیز به سرطان تخمدان اختصاص دارد.
وی با اشاره به اینکه بیش از یک چهارم بانوان ایرانی به سرطان پستان مبتلا می‌شوند، تصریح کرد: به طور کلی علاوه بر ایران، در جهان نیز سرطان پستان بیشترین شیوع را دارد؛ البته این آمار در ایران کمتر از متوسط جهانی است؛ اما نباید از این نکته غافل بود که با پیر شدن جمعیت کشور، روند ابتلا به سرطان پستان نیز رو به افزایش خواهد بود.
وی به نقش هورمون‌ها در ابتلا به سرطان پستان اشاره کرد و افزود: هر عاملی که میزان مواجهه با برخی عوامل هورمونی را در بدن خانم‌ها افزایش دهد، احتمال بروز سرطان را نیز افزایش می‌دهد و هرچه طول دوره مواجهه عوامل هورمونی بیشتر باشد، یعنی قاعدگی در سنین پایین‌تری اتفاق افتد یا در سنین بالاتری یائسگی اتفاق افتد؛ احتمال بروز سرطان پستان نیز زیاد می‌شود. در این بین تا سه بار حاملگی و شیردهی هم در کاهش بروز سرطان پستان بی‌تاثیر نخواهد بود.
مطلق در ادامه صحبت‌هایش به آمار بروز سرطان تخمدان در بین بانوان ایرانی اشاره کرد و گفت: سالانه ۱۸۵۰ نفر در ایران به سرطان تخمدان مبتلا می‌شوند؛ یعنی از هر ۱۰۰هزار نفر ۵ نفر. در سرطان تخمدان با نوعی از بیماری روبرو هستیم که بالقوه درمان‌پذیر است و هرچه شناسایی بیماری زودتر اتفاق افتد، درمان به شکل موثرتری دنبال می‌شود؛ اما متاسفانه تست تشخیص زودهنگام و غربالگری مشخص شده‌ای برای سرطان تخمدان وجود ندارد. بنابراین، در این نوع از سرطان بیمار با مواجهه با دردهای شکمی، تغییرات عادت ماهانه، افزایش تورم شکمی و… می‌تواند متوجه بیماری شود.
اجرای برنامه ثبت سرطان در سطح کشور
وی با اشاره به اینکه وزارت بهداشت برنامه ثبت سرطان مشخص دارد، گفت: آمار ابتلا به انواع سرطان‌ها در کشور مشخص است. به طور مثال سرطان پستان در نواحی مرکزی مانند استان‌های تهران، یزد، فارس، خوزستان و اصفهان میزان بروز بیشتری دارد.
وی در خصوص سرطان دهانه رحم و راه‌های تشخیص آن نیز اظهار کرد: این نوع از سرطان برخلاف سرطان تخمدان، راه تشخیص و درمانش بالقوه است و قابل پیشگیری و درمان است. سالانه حدود ۱۰۰۰ نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند؛ یعنی از هر ۱۰۰هزار نفر حدودا سه نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند.
الزامات واکسیناسیون HPV
مطلق درخصوص پیشگیری از بروز سرطان دهانه رحم، به نقش آگاهی‌رسانی در مورد بیماری اشاره کرد و گفت: با افزایش آگاهی میان زنان و دختران می‌توان جلوی بروز این نوع از سرطان را گرفت. همچنین یکی از روش‌هایی که در نیمی از کشورهای جهان انجام می‌شود، برنامه مستقر واکسیناسیون HPV است. این برنامه از سوی سازمان بهداشت جهانی توصیه شده و جزو روش‌های استاندارد پیشگیری از بیماری شناخته می‌شود. درکشور ما مهم‌ترین چالش در اجرایی شدن فرایند واکسیناسیون HPV قیمت این واکسن است که با مصرف تولید داخلی آن می‌توانیم این چالش را نیز برطرف کنیم.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر برخی از مجموعه‌ها اقدام به تولید این واکسن کرده‌اند، گفت: در صورتی که بررسی‌های بالینی و آزمایشگاهی این واکسن‌ها تا پایان سال انجام شود و تاییدیه آن گرفته شود، می‌توان نسبت به واکسیناسیون دختران ۹تا ۱۴ ساله اقدامات مناسبی انجام داد. یکی از برنامه‌های ما برای سال آینده این است تا در مناطق محدودی واکسیناسیون را آغاز کرده و به دنبال توسعه آن باشیم. البته، ورود واکسن HPV به برنامه واکسیناسیون کشوری با ملاحظاتی همراه است که درصورت فراهم شدن شرایط، میسر خواهد شد. یکی از اقداماتی که در زمینه تشخیص سرطان دهانه رحم صورت گرفته است ست‌آپ تست HPV است تا جایگزین تست پاپ اسمیر شود.
برنامه وزارت بهداشت برای غربالگری ۳ سرطان در زنان
رئیس اداره کنترل و پیشگیری از سرطان وزارت بهداشت درخصوص برنامه‌های این وزارتخانه برای کنترل، شناسایی و غربالگری سه سرطان عمده که سلامت زنان ایرانی را تهدید می‌کند، گفت: ما برای سرطان‌های پستان، روده بزرگ و دهانه رحم اقدامات گسترده‌ای را در دست انجام داریم. درمورد تشخیص زودهنگام بیماری اصولا دو راهبرد متفاوت وجود دارد. راهبرد اول تشخیص زودرس به معنای شناسایی افراد با علائم بیماری است و راهبرد دوم شناسایی خانم‌هایی است که هیچگونه علامتی از بیماری ندارند، اما چون به شکل بالقوه در معرض ابتلا به سرطان قرار دارند باید بتوانیم با روش‌هایی بیماری را تشخیص دهیم.
وی افزود: طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت تمام کشورها باید برنامه مشخصی برای تشخیص زودرس سرطان داشته باشند و ارائه دهندگان خدمت نیز در ابتدایی‌ترین سطوح، با دستورالعمل‌های شناسایی بیماری آشنایی داشته باشند و افراد دارای علامت را به سطوح درمانی بعدی ارجاع دهند. برای تشخیص سرطان پستان یا سرطان دهانه رحم نباید منتظر بمانیم تا یک متخصص در یک بیمارستان بزرگ یا یک کلانشهر بتواند بیماری را تشخیص دهد، بلکه باید بهورز، ماما و مراقب سلامت در خانه بهداشت توانایی تشخیص سرطان و ارجاع افراد مشکوک به سطح دو خدمات را داشته باشند. این برنامه از پنج سال گذشته در وزارت بهداشت ابتدا به صورت پایلوت و سپس به شکل گسترده در حال انجام است.
وی در خصوص اهداف و مراحل اجرا و غربالگری سرطان‌های مهم زنان ادامه داد: برای شناسایی سرطان پستان افراد بین ۳۰ تا ۶۹ سال، برای شناسایی سرطان دهانه رحم خانم‌های ۳۰ تا ۵۹ ساله به مراکز بهداشتی فراخوان داده شده‌اند تا توسط مامای دوره دیده معاینه شده و درصورت مشاهده علائم و داشتن سابقه خانوادگی، به مراکز درمانی ارجاع داده می‌شوند. بر اساس برنامه پایلوت حدود چهار تا پنج درصد از جمعیت هدف نیازمند خدمات سطح دو هستند و متناسب با این نیاز، مراکزی پیش‌بینی کرده‌ایم تا بتوانند نسبت به درمان افراد، اقدامات مقتضی را انجام دهند.
مطلق افزود: وظیفه مراکز تشخیص زودهنگام سرطان در سطح بیمارستانی ارائه خدمات تخصصی شامل ویزیت تخصصی و انجام خدمات ماموگرافی، سونوگرافی و… است. سرطان سومی که در غربالگری‌ها به آن می‌پردازیم سرطان روده بزرگ است. در این فرآیند خانم‌ها و آقایان ۵۰ تا ۶۹ ساله طبق فراخوان به مراکز ارائه خدمت مراجعه می‌کنند و در صورتی که علائمی مانند خون‌ریزی و تاخیر در اجابت مزاج داشتند، به سطوح بالاتر ارجاع داده می‌شوند. در بررسی‌های صورت گرفته تاکون پنج درصد از جمعیت هدف این بیماری نیاز به خدمات در سطوح بالاتر را دارند. یکی از اقداماتی که جهت ارتقای مراحل غربالگری در این خصوص انجام می‌شود، تست خون مخفی در مدفوع است.
مطلق در پایان با تاکید بر اینکه بیماری سرطان دیگر قابل درمان و پیشگیری است، اظهار کرد: سال گذشته از مجموع ۱۳۷ مرکز تشخیص زودرس سرطان در کشور، ۷۵ مرکز افتتاح شد و در حال تکمیل سایر مراکز هستیم. هرچند در این زمینه با محدودیت‌های کمبود بودجه روبه‌رو بودیم، اما امیدواریم مراکز باقی مانده نیز سریع‌تر به چرخه ارائه خدمات اضافه شوند.
انتهای پیام
