بعد از زلزله ۹ شهریور ۴۷ دشت بیاض انگار فردوس نیز تاب نیاورد و پس از دو روز به خود لرزید تا تلی از خاک باشد تاریخ زندگی این مردم. پس از آن زلزله، شهر تون یا همان فردوس ۵ محله بنام تالار، سادات، عنبری، میدان و سردشت داشته است. امروزه از آن ۵ محله تنها آثاری از شهر قدیم در محله سردشت باقی مانده است. می گویند این محله بیشتر مقاومت کرده است تا تاریخ شهر قدیم “تون” به کلی زیر خاک مدفون نشود.
در کتاب تاریخ و مشاهیر فردوس آمده است؛ محله سردشت در مجاورت تالار و در شمال غربی شهر قرار داشت و خیابان فردوسی مرز مشترک بین دو محله بود. حدود ۱۵ درصد از مردم در این محله زندگی می کردند که از این تعداد ۷.۶ درصد کارمندان، ۹.۱۴ درصد تجار و کسبه و ۴.۳۵ درصد کشاورز و ۴۳ درصد کارگران روزمزد بودند.
به گزارش صلح خبر، در کوچه پس کوچه‌های این محله تاریخی که قدم می‌زنی، آفتاب از لابلای دیوارهای کاهگلی به صورتت می‌تابد و تو می‌توانی تاریخچه زندگی مردم را از دیوار سیاهی که گویی روزی مطبخ خانه بوده ورق بزنی. از بادگیرهایی که برای سرمای خانه در دل کویر استفاده می‌شده تا درخت‌هایی که گویی زینت بخش حیاط خانه بوده و طاق‌هایی بر دیوار که نشان دهنده اتاق‌های پذیرایی از مهمان بودند، اما اکنون حال و روزی برای پذیرایی از مهمانان ندارند.
در کوچه‌ها قدم می‌زنی اما صدای دام‌ها تو را اذیت می‌کند، صدایی که تبلوری نامانوس در این بافت تاریخی است و انگار نباید در میان موزه‌ای از زندگی مردمان وجود داشته باشد.
اکنون این محله حال و روز خوشی ندارد، دامداران به دلیل اینکه مالکیت خانه‌های مخروبه را دارا بوده، به حرفه دامداری سبک و سنگین مشغول هستند و این امر تاریخی بودن این محله را تخریب کرده است.
این شغل آبا و اجدادی را نمی‌توان رها کرد
پای صحبت دامداران که می‌نشینی حرف‌هایی به حق را بیان می‌کنند، آن‌ها می‌گویند اینجا ملک آبا و اجدادیشان است و نمی‌توانند جز اینجا در جای دیگر به شغل اجدادیشان بپردازند.
آنان می‌گویند نه پولی داریم که در جای دیگر دام‌های خود را نگهداری کنیم و نه توان ادامه ندادن این شغل را داریم، معیشت ما به این امر بستگی دارد. راست هم می‌گفتند، این زندگی و درآمدشان با همین دامداری می‌چرخد.
وقتی دام‌ها دیوارهای خانه‌های تاریخی را می‌خورند
اقدس کرم پور، مدیر پایگاه ملی شهر تاریخی تون فردوس و رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فردوس به صلح خبر می‌گوید: محله سردشت تنها محله تاریخی باقیمانده از مجموعه پنج محله شهر تاریخی تون است.
وی افزود: ۱۴ اثر از این محله در سال ۴۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است که از این تعداد ۱۱ اثر متعلق به خانه‌های تاریخی شاخص این محله است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فردوس با بیان اینکه محدوده تاریخی سردشت حدودا ۱۴۳ هکتار است، تصریح کرد: شهر تون ۹۰ هکتار است و از سال ۴۷ که زلزله آمد و مردم به شهر جدید رفته‌اند مالکان بعد از چندین سال در خانه‌های خود به پرورش گوسفند پرداختند.
کرم پور با بیان اینکه در ۲۰ خانه صاحبان، دامداری دارند و دیوارها تخریب شده، افزود: این خانه‌ها در محله سردشت قرار گرفته و به دلیل اینکه کل محدوده ارزشمند است از این جهت آسیب‌زاست.
وی با بیان اینکه از سال ۸۵ نمایندگی میراث در فردوس راه‌اندازی شد و حدود ۷ تا ۸ سال است که موضوع در حال پیگیری است، تصریح کرد: با مالکین صحبت کرده و تفاهم نامه‌هایی امضا شده تا از محل اعتبارات میراث به آن‌ها کمک کنیم تا بتوانند خانه‌هایشان را مرمت کنند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فردوس با بیان اینکه این اعتبارات مربوط به مرمت خانه‌های تاریخی است، اظهار کرد: تفاهم‌نامه امضا شده، اما چون مالکان اقدامی نکرده‌اند اعتبار لازم داده نشده است.
کرم پور ادامه داد: به غیر از محله که ثبت ملی شده، حدود ۱۰ خانه به صورت جداگانه ثبت ملی شده که ۵ خانه به میراث واگذار شده که دامداری در آن وجود ندارد.
وی با بیان اینکه پیگیری‌های لازم توسط استانداران مختلف انجام شده اما نمی‌دانیم چه طلسمی وجود دارد که این دامداری‌ها پایان نمی‌پذیرد، افزود: این مالکان نیز قشر ضعیف و متوسطی هستند که زندگی‌هایشان به دامداری بستگی دارد و نمی‌توان زیاد بر آنان سخت گرفت.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فردوس با بیان اینکه این مسئله تحت تاثیر موضوع اشتغال و اجتماعی است، تصریح کرد: ما می‌توانیم با هرگونه فعالیت آسیب‌زا در بنای تاریخی مقابله کنیم، اما چون موضوع به معیشت افراد مربوط است نمی‌توان سخت‌گیری زیادی کرد.
امنیت لازم برای گردشگری وجود ندارد
کرم پور با بیان اینکه دامداری در این منطقه باعث شده از نظر گردشگری از امنیت لازم برخوردار نباشد، ادامه داد: تا زمانی که مجتمع دامداری در نزدیکی فردوس توسط جهاد کشاورزی آماده شود، این معضل ادامه خواهد داشت.
وی با اشاره به نامطلوب شدن فضای تاریخی با وجود دام‌های سبک و سنگین و فضولات آن‌ها، تصریح کرد: فراموش نکنیم که ایجاد درآمد پایدار از گردشگری بستگی به زیرساخت‌ها و خدمات مکان دارد و باید بپذیریم این محله در حال حاضر این امکانات را به لحاظ خدمات دهی ندارد.
محله‌ای تاریخی که هنوز زیرساختی برای گردشگری ندارد
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فردوس با بیان اینکه تنها مزیت گردشگری در این محله، بازدید از آن است، افزود: هرسال بازارچه صنایع دستی در مقابل این محله برپا می‌کنیم تا گردشگران افزایش یابند.
وی با بیان اینکه این محله هنوز به سطح خدمات دهی گردشگری نرسیده است، تصریح کرد: چند متقاضی و سرمایه گذار برای خانه‌ها و تبدیل آن‌ها به بوم گردی و کارگاه صنایع دستی داشتیم، اما به لحاظ شرایطی که وجود داشت، امکان آن فراهم نشد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فردوس گفت: هر وقت بازدید گردشگری از این محله داریم، یک هفته قبل از آن برای تمیز کردن این محله و پاک کردن فضولات دست به کار می‌شویم، با دامداران صحبت می‌کنیم تا علوفه‌ها و فضولات را در معابر جمع‌آوری کنند.
کرم پور گفت: مرمت برخی مکان‌ها از محله از جمله ورودی محله را انجام داده‌ایم، اما حقیقت این است که تا این افراد و دامداران در محله هستند کارها به کندی پیش می‌رود.
جهاد کشاورزی نیز اعلام کرده پیگیری‌ها در حال انجام است و مجتمع‌هایی در حال راه اندازی است که اگر تا پایان سال محقق شود سعی خواهیم کرد با اولویت دامداران این منطقه واگذاری‌ها را انجام دهیم.
امیدواریم پیگیری‌ها زودتر جواب دهد چراکه این محله می‌تواند یکی از محله‌های مهم برای ایجاد درآمد پایدار گردشگری در استان باشد و حقش این نیست که در زیر تلی از فراموشی تاریخی پنهان شود.
انتهای پیام
