به گزارش خبرنگار صلح خبر، کتاب «سیر عقل در منظومه حقوق بین الملل» (اصول اساسی روش شناسی حقوق بین الملل) نوشته هدایت الله فلسفی به تازگی توسط نشر نو منتشر و راهی بازار نشر شده است.
نویسنده کتاب معتقد است در روزگار معاصر، کسانی هستند که صحنه روابط بین الملل را بر مبنای اقتدار دولت تحلیل می‌کنند و نتیجه می‌گیرند که جامعه مدنی فقط برای دولت و با دولت شکل می‌گیرد. این گروه بی آن که بدانند عصر ما عصر بین المللی شدن جوامع مدنی داخلی است، همچنان بر نظر خویش پافشاری می‌کنند. بین المللی شدن جوامع داخلی که از وابستگی‌های متقابل و یک دست شدن جهان و بی اعتباری عوامل مکانی و زمانی حکایت دارد، در قاموس حقوق بین الملل امروزی به معنای ایجاد جامعه ای واحد است که در آن نظام‌های داخلی و نظام بین المللی در عرصه یک جامعه مدنی فراملی بر یکدیگر تاثیر بگذارند.
فلسفی، بر این باور است که صحنه بین المللی، چشم اندازی است که به واسطه آن می‌توان از بیرون، کار دولتها را نظاره کرد. این صحنه جایی نیست که بتوان آن را اشغال کرد. در این صحنه هر دولت برای خود منزلتی معین دارد و چنانچه دولتی بخواهد این صحنه را به خود اختصاص دهد، جای دولت‌های دیگر را می‌گیرد که در این صورت، وضع خود را نیز خراب و دگرگون می‌کند. دولت، فرضی حقوقی است که به آن واقعیتی داده اند تا از واقعیت افرادی که تابع آن هستند فراتر برود. در نتیجه در قلمرو تحت حکومت دولت، از انسان‌ها خبری نیست.
کتاب «سیر عقل در منظومه حقوق بین الملل» ۷ فصل دارد که عناوین شان به ترتیب عبارت است از: «گونه گونی روش‌های علمی‌در حقوق بین الملل»، «علوم و روش‌های تحلیل حقوق بین الملل»، «مسائل متقاطع: نمایش ترکیبی رهیافت‌های مختلف فنی، تحلیلی علمی، فلسفی و جامعه شناختی»، «تنوع روش‌ها بر اساس مکاتب نظری»، «پدیدارشناسی جامعه و حقوق بین الملل»، «تحلیل علمی”نظام حقوقی”: جدال نورماتیست‌های محض با نورماتیویست‌های معتدل و داوری پسانورماتیویست‌ها بر سر “حقیقت علم حقوق”» و «تحلیل منطقی نظام بین المللی – روش شناسی منطقی حقوق بین الملل».
پیش از شروع شدن متن اصلی و فصول کتاب، یک مقدمه تحلیلی برای آن در نظر گرفته شده که حاوی تعریف روش شناسی، سیر تاریخی روش شناسی، رسالت روش شناسی: تحقیق علمی‌و روش شناسی حقوق بین الملل عمومی‌است.
فصل‌های کتاب، هرکدام به بخش‌های مختلف تقسیم می‌شوند و هر بخش کتاب گاهی حاوی چند بند می‌شود. راقیون و اندیشه بشریت واحد، قرن نوزدهم و اتفاق اروپایی، سستی مقررات حقوق بین الملل، نظریه کلسن، نظریه‌هارت، تقدم ضرورت عینی بر رویه دولتها، منزلت قواعد کلی در نظام بین المللی و … از جمله موضوعاتی هستند که در بخش‌های مختلف این کتاب مطرح می‌شوند.
در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:
دیوان بین المللی دادگستری نیز با نظر دو ویشر موافق بوده است در آنجا که نتوانسته است بگوید استفاده از سلاح هسته ای “در اوضاع و احوال سخت دفاع مشروع، یعنی در آن زمان که بقای «دولت» مطرح باشد، مجاز است یا نه؟” آنچه دیوان بین المللی در این نظر مشورتی درباره اعتبار حقوق بین الملل گفته است، همانند گفته واقع گرایان، حاکی از آن است که این نظام از اداره امور دولتها در اوضاع و احوال بسیار وخیم عاجز است و پاسخی برای مسائل بحران زا ندارد.
در اینجا به خوبی می‌توان دید که رهیافت رئالیستی تا چه حد به تفکرات انتقادی نزدیک است. در هر دو مورد، سیاق اجتماعی و به ویژه روابط «قدرت» که نشانه بارز زیست بین المللی است، عوامل قطعی تشریح و تبیین وضع موجود قلمداد شده اند. با این همه نباید از یاد برد که رئالیسم، در نوع بسیار محض خود، این اندیشه را رواج می‌دهد که حقوق بین الملل نظامی‌نامعتبر و کم اهمیت و بی معناست. اما منتقد، برخلاف رئالیست، معتقد است که حقوق بین الملل و تعارضهای اجتماعی و سیاسی در منظری دیالکتیکی، حقوق بین الملل را ارزیابی می‌کند.
* رهیافت ایده آلیست و رهیافت رئالیست: تعریف تروریسم
در نظر آیده آلیست، کار حقوقدان سعی و مجاهدت بلیغ در قبولاندن تعریف کلی و همه پسند «تروریسم» است تا آنکه بتوان به راحتی رفتاری را که با چنین تعریفی منطبق باشد، به اشخاص نسبت داد و از سوء برداشت جلوگیری کرد. اما در نگاه رئالیست هیچ تعریفی به اختلاف نظرهایی که از این لحاظ میان دولتها فاصله انداخته است، پایان نمی‌دهد. حتی اگر یک صورت بندی انتزاعی از مفهوم «تروریسم» به وجود آید، باز نمی‌توان از پیدایش اختلاف نظر دولتها در موارد خاص جلوگیری کرد.
این کتاب با ۶۳۲ صفحه، شمارگان ۷۷۰ نسخه و قیمت ۷۲ هزار تومان منتشر شده است.
