روزنامه شهروند: باز هم زلزله‌ای ناگهانی مردم گوشه‌ای از کشور را غافلگیر کرد. گزارش‌ها حاکی از وقوع زلزله‌ای به بزرگی ٥,٩ ریشتر در آذربایجان شرقی بود که در بامداد روز جمعه اهالی شهر‌های میانه، سراب، ترک و روستا‌های اطراف را بشدت دچار وحشت کرد و آن‌ها را به خیابان‌ها کشاند.

واکنش‌ها نشان می‌دهد این زلزله خاطرات تلخ حادثه ورزقان را باز هم در اذهان مردم زنده کرده است؛ اما زلزله این‌بار شدت کمتری داشت. براساس آمار‌ها بیشترین خسارت‌ها را معمولا مناطق روستایی متحمل می‌شوند و به دلیل زیرساخت‌های نامناسب و منازل مسکونی ناایمن تعداد کشته‌ها و خرابی‌ها بالا می‌رود، اما مردم در مناطق شهری نیز به دلیل پایین‌بودن سطح آموزش‌ها برای مقابله با حوادث طبیعی دچار مصدومیت و آسیب می‌شوند.

خصوصیت حوادث طبیعی این‌گونه است که خبر نمی‌کند و زمان و مکان و شدت آن هم به‌طور دقیق قابل پیش‌بینی نیست. تنها کاری که از دست‌مان برمی‌آید این است که خودمان را برای مواقع اضطراری و حوادث ناگهانی آماده کنیم؛ در حقیقت شاید نتوانیم جلوی آن را بگیریم، اما می‌توانیم با فراگرفتن آموزش‌های اولیه و نحوه برخورد در زمان زلزله جان خود و اطرافیان‌مان را نجات دهیم.

اهمیت این موضوع آن‌قدر زیاد است که هر ساله در مدارس نیز مانور‌های آزمایشی زلزله برگزار می‌شود تا کودکان و نوجوانان با شرایط مشابهی مواجه شوند. با توجه به بحث داغ زلزله این روز‌ها تصمیم گرفتیم نکات آموزشی را برای حفظ ایمنی قبل و بعد از وقوع آن و در مکان‌های مختلف مرور کنیم.

تمام‌شدن زلزله به معنی رفع کامل خطر نیست

شاید شما هم گاه و بی‌گاه ایمیل‌های آموزشی زلزله را دریافت کرده باشید که جدیدترین روش‌های ایمنی و در امان ماندن از آوار را یاد می‌دهد. خیلی وقت‌ها این توصیه‌ها با هم در تناقض است یا حتی روش‌های جدید قدیمی‌تر‌ها را به کلی نفی می‌کند. در این‌جا با نکاتی مهم آشنا می‌شوید که می‌تواند جان شما را نجات دهد.

• اگر در ساختمان‌های بلند هستید، به محلی امن داخل آپارتمان پناه ببرید. (معمولا در ساختمان‎های بلند نکات ایمن‎سازی در مقابل زلزله رعایت می‎شود.)
• اگر در محیط‌های روستایی و خانه‌های خشتی و گلی زندگی می‌کنید بهتر است سریعا از آن خارج شوید. موقع خروج از ساختمان سرتان را با دست یا جسمی مانند تخته بپوشانید.
• جریان آب، برق و گاز را در نخستین فرصت قطع کنید.
• اجاق و هرگونه آتش را خاموش کنید.
• اگر زلزله در طول شب اتفاق افتاده، برای روشنایی از کبریت یا شمع استفاده نکنید و چراغ‌قوه‎ای را که قبلا آماده کرده‎اید، روشن کنید.
• آتش‌سوزی را در نخستین فرصت مهار کنید و اجازه ندهید توسعه پیدا کند.
• آتش به سرعت گسترش پیدا می‌کند، به‌ویژه اگر در ساختمان چوب زیادی به کار رفته باشد. مواظب آتش آبگرمکن، اجاق، چراغ‌های گاز‎سوز و … باشید.
• از هُل دادن و دویدن به این طرف و آن طرف خودداری کنید.
• اگر در جا‌هایی مانند آزمایشگاه هستید تا آن‌جا که ممکن است از مواد شیمیایی دور شوید.
• یادتان باشد تمام‌شدن زلزله به معنی رفع کامل خطر نیست. باید برای پس‌لرزه‎ها آمادگی داشته باشید.
• اگر در راهرو هستید به دیوار بچسبید و گوشه‌ای پناه بگیرید.
• باید خودتان را از اشیایی که سقوط می‎کند در امان نگه دارید، بنابراین از حرکت سریع به سمت بیرون بپرهیزید. خارج از ساختمان احتمال ریزش شیشه‎های خردشده وجود دارد که بسیار خطرناک است، به علاوه نباید به طرف راه‎های خروجی هجوم ببرید، چون ممکن است پله‌ها شکسته یا مسدود شده باشد.
• حداقل یک در یا پنجره بزرگ را باز کنید تا در تله‎‎ گیر نکنید.
• اگر در آشپزخانه هستید از یخچال، چراغ پخت‌وپز، ماشین لباسشویی و قفسه‎های بالای سرتان فاصله بگیرید.
• اگر در فروشگاه، سینما یا ساختمان‎های پرازدحام هستید، از هجوم به سمت در‌های خروجی خودداری کنید و از ویترین‎ها، قفسه‎ها و اشیای سنگین دیگر فاصله بگیرید.
• اگر در سالن اجتماعات یا زمین ورزشی هستید، در جای خود بمانید و از سرتان محافظت کنید. قبل از تمام شدن لرزه‎ها از آن‌جا خارج نشوید.
• هنگام زلزله امواج رودخانه خطرناک است، بنابراین در ساحل رودخانه نایستید. از کوه‌ها و مخصوصا لبه صخره‎ها هم به دلیل ریزش سنگ فاصله بگیرید.
• اگر سوار قطار هستید، در جای خودتان دور از شیشه‎های بزرگ بنشینید، از سرتان محافظت کنید و بی‌جهت در راهرو‌ها راه نروید.
• جز در موارد ضروری از تلفن استفاده نکنید؛ خطوط تلفن باید برای تماس‎های ضروری آزاد باشد.
• از دیوار‌های سنگ‌کاری‌شده، بخاری دیواری و شیشه‎های بزرگ فاصله بگیرید.
• سعی نکنید از اشیای گران‌قیمت و شخصی خود محافظت کنید و بیشتر به فکر نجات جان‌تان باشید.
• در صورتی که روی ویلچر هستید، همان‌جا بمانید و آن را قفل کنید.

قبل از وقوع زلزله چه باید کرد

بسیاری از نقاط کشور ما در معرض خطر زلزله است بنابراین همه ما در صورتی که آمادگی کافی را برای مواجهه صحیح با زلزله نداشته باشیم، ممکن است از عواقب ناشی از آن آسیب‌های شدیدی ببینیم. همه ما می‌توانیم با انجام اقدامات ساده از سلامت خود و اطرافیان مان به نحو موثری محافظت کنیم.

با دانش فعلی بشر زمان، مکان و بزرگای زلزله قابل پیش‌بینی نیست، بنابراین اسیر شایعات بی‌اساس در این زمینه نشوید. حفظ آرامش و خونسردی لازمه رویارویی با هر حادثه‌ای است. رفتار‌های هیجانی و احساسی در زلزله منجر به آسیب‌های جسمی و روانشناختی می‌شود.

هنگامی که می‌خواهید خانه‌ای بخرید یا اجاره کنید، نقشه سازه و تأسیسات را از مالک دریافت کنید و از یک مهندس ساختمان بخواهید تا ساختمان را از نظر مقاومت در برابر زلزله بررسی کند. اگر قبلا هم منزلی را تهیه کرده‌اید، می‌توانید از یک مهندس ساختمان در مورد میزان مقاومت منزل‌تان یا امکان مقاوم‌سازی آن در برابر زلزله مشاوره بگیرید.

عیوب سیم‌کشی ساختمان، نشت لوله‌های گاز و ترکیدگی لوله‌های آب و فاضلاب را رفع کنید. برای این کار حتما از متخصص کمک بگیرید.

آبگرمکن، یخچال، فریزر، اجاق گاز و اشیای بلند و بسیار سنگین باید با بست یا تسمه‌های مناسب به کف و دیوار منزل محکم شوند؛ همچنین کمد لباس، قفسه‌ها، بوفه‌ها، آینه‌ها و تابلو‌های دیواری منزل باید به خوبی در جای خود محکم شوند. برای انجام این کار‌ها از یک فرد صلاحیت‌دار کمک بگیرید.

اشیای بزرگ یا سنگین و همچنین ظروف شیشه‌ای، ظروف چینی و سایر اشیای شکستنی و ظروف حاوی مواد خوراکی و شیمیایی را در قفسه‌های پایین کابینت و کمد قرار دهید.

در هر اتاقی محل‌های امن را مشخص کنید؛ مثلا زیر یک میز محکم یا کنار ستون‌ها یا دیوار‌های مجاور آنها. در هر بار تمرین پناهگیری در این محل‌ها پناهگیری کنید تا انجام این عمل در زمان وقوع زلزله نیاز به صرف وقت نداشته باشد.

اقدامات مهم حین و بعد از وقوع زلزله

• وقتی لرزه‌ها پایان یافت، اطراف را نگاه کنید. اگر ساختمان صدمه دیده و مسیر باز و امنی برای خروج وجود دارد، ساختمان را با احتیاط ترک کنید و به فضای باز و دور از نواحی آسیب‌دیده بروید.
• باید آماده لرزش‌های بعدی باشید. این لرزش‌ها ممکن است آن‌قدر قوی باشند که به ساختمان‌های بدون استحکام آسیب وارد کنند، بنابراین همیشه آماده انجام مراحل پناهگیری که در بالا به آن اشاره کردیم، باشید.
• قفسه‌ها و کابینت‌ها را باید با احتیاط باز کنید، چون اشیای موجود در آن‌ها ممکن است سقوط کنند.
• از نزدیک شدن به نواحی آسیب‌دید‌ه دوری کنید، مگر آنکه پلیس، ماموران آتش‌نشانی یا سازمان‌های امدادی به کمک شما نیاز داشته باشند.
• از طریق رادیو یا تلویزیون یا شبکه‌های اجتماعی رسمی و معتبر، اخبار و اطلاعات موثق و دستورالعمل‌های مربوط به اقدامات اضطراری را کسب کنید.
• اگر فرد مصدومی در اطراف شما هست و دوره کمک‌های اولیه را گذرانده‌اید، با رعایت اصول ایمنی به او کمک کنید.
• نهایت احتیاط را بعد از وقوع زلزله و در هنگام آواربرداری داشته باشید. هرگز سعی نکنید خودتان این جابه‌جایی را انجام دهید.
• درصورتی که به هر دلیلی از منزل خارج می‌شوید، شیر اصلی گاز و آب را ببندید.

اگر داخل منزل هستید

• اگر در ساختمان (خانه یا محل کار) هستید، بهترین اقدام پناهگیری است.
• برای اینکه زلزله شما را زمین نزند، روی زانو‌های خود بنشینید.
• برای آنکه خودتان را در برابر اشیای پرتاب‌شده در فضای منزل محافظت کنید، با بازوان خود، سر و گردنتان را بپوشانید.
• اگر در معرض خطر اشیایی که سقوط می‌کنند، هستید و می‌توانید بدون آنکه خطری شما را تهدید کند حرکت کنید، برای محافظت بیشتر، به حالت چهار دست و پا حرکت کنید و در زیر یک میز یا نیمکت محکم قرار بگیرید.
• اگر میز یا نیمکت محکمی در نزدیک شما نیست، به حالت چهار دست و پا حرکت کنید و کنار یک دیوار داخلی قرار بگیرید. هرگز کنار شیشه، پنجره‌ها، در‌های خروجی و دیوار‌های خارجی و هر چیزی که ممکن است سقوط کند (مانند لوستر، اشیای آویزان یا تزیینات منزل) قرار نگیرید.
• همان‌جا که پناه گرفته‌اید، بمانید تا لرزه‌ها تمام شود. به هیچ‌وجه جابه‌جا نشوید.
• اگر هنگام وقوع زلزله در رختخواب هستید، همان‌جا بمانید و بالش را روی سر خود قرار دهید، اما اگر رختخواب زیر اشیایی مانند لوستر قرار دارد، فورا جابه‌جا شده و به نزدیکترین محل امن پناه ببرید.
• برای پناهگیری، در چارچوب در‌ها قرار نگیرید، چون چارچوب در‌ها نمی‌توانند از شما در مقابل اشیای پرتاب‌شده در فضای خانه یا اشیایی که سقوط می‌کنند، محافظت کنند. به‌علاوه، معلوم نیست که بتوانید در حالت ایستاده در چارچوب در، تعادل خود را حفظ کنید.
• مجددا تأکید می‌کنیم تا اتمام لرزش‌ها در داخل منزل بمانید. بیشترین صدمات هنگام زلزله، زمانی روی می‌دهند که افراد هنگام ورود یا خروج در معرض خطر سقوط اشیا قرار می‌گیرند.
• به هیچ‌وجه از آسانسور استفاده نکنید. اگر داخل آسانسور هستید، سریعا در نخستین توقف از آن خارج شوید.

اگر در فضای باز هستید

• هرجایی که هستید، توقف کنید. از دیوار‌ها و ساختمان‌ها فاصله بگیرید.
• از ورود به داخل ساختمان‌ها و نزدیک‌شدن به تیرک‌های برق، تلفن و مانند آن خودداری کنید.
• بنشینید! سروگردن خود را با دست و بازوانتان بپوشانید! صبر کنید تا لرزه‌ها تمام شود.
• با خونسردی و اندیشه اقدامات لازم را انجام دهید و دیگران را به آرامش دعوت کنید.
• تا وقتی لرزش‌ها تمام نشده، از پله‎ها بالا و پایین نروید. نرده‎ها را محکم بگیرید و بنشینید.
• از کوچه‎های تنگ و باریک عبور نکنید و در طول ساختمان‎ها هم ندوید.
• مراقب خیابان‎هایی که شکستگی دارد، شکاف‎های زمین، آتش‌سوزی و ترکیدگی لوله‎های آب باشید.
• معمولا بهتر است به طرف ساختمان‌ها ندوید. ممکن است در ساختمان شکستگی به وجود بیاید و بشکند.
• از دیوارها، تیر‌های چراغ برق، سیم‎های برق هم دور شوید.
• پیاده از محل حادثه دور شوید.
• به طرف خیابان‎ها ندوید؛ درصورت امکان خودتان را به یک فضای باز و کم‌خطر مثل پارک برسانید.

اگر داخل خودرو درحال حرکت هستید‌

• هرچه سریع‌تر در مکانی امن توقف کنید (از توقف در مجاورت ساختمان‌ها، درختان، پل‌ها و تیرک‌های برق، تلفن و مانند آن خودداری کنید). بعد از توقف، داخل خودرو بمانید.
• زمانی که زلزله پایان یافت، با احتیاط به راه خود ادامه دهید، اما از پل‌ها و جاده‌های آسیب‌دید‌ه دوری کنید.
• اگر داخل خودرو هستید، آهسته به سمت راست برانید تا سمت چپ خیابان برای عبور خودرو‌های امدادی باز باشد. در یک فضای باز و امن توقف کنید. موتور خودرو را خاموش کنید ولی کلید را از جایش بیرون نیاورید. داخل خودرو بمانید و به رادیو گوش دهید.
• ممکن است هنگام رانندگی ریزش زمین خودروی شما را منحرف کند؛ در این حالت به نظرتان می‎رسد که لاستیک‎ها صاف است و روی سطح جاده استوار نیست.
• برای دریافت آخرین اطلاعات به رادیو گوش کنید و دستورالعمل‎های اعلام‌شده را انجام دهید.
• جعبه لوازم کمک‌های اولیه را همراهتان داشته باشید.