زهرا داستانی: شورای شهر و شهردار دو کلید واژه‌ای هستند که نزدیک به ۵ ماه است کم و بیش در دهان‌ها می‌چرخد و روزی نمی‌شود که خبری از آن تیتر یک رسانه‌ها نباشد. از ابتدای سال ۹۶ که تب و تاب انتخابات و حواشی نام‌های موجود در لیست امید، شورای شهر را بر سر زبان‌ها انداخت تا ماه‌ها بعد از برگزاری انتخابات و مشخص شدن اعضای شورای شهر منتخب، حواشی انتخاب شهردار توجه افکار عمومی را به شورای ۲۱ نفره تهران جلب کرد. در طول این ماه‌ها فارغ از دنباله‌دار بودن ماجرای تخلف در شمارش آرای انتخابات شورا، بحث بر سر شهردار شدن محسن هاشمی نفر اول منتخب شورای شهر، کاندید شدن نفرات متعدد برای شهرداری تهران و در نهایت نامزدی نهایی محمدعلی نجفی و ریاست محسن هاشمی بر شورای شهر تهران خبرهایی بودند که پیرامون مدیریت شهری پایتخت اتفاق افتاد.

از زمانی که ساز و کار آغاز پنجمین دوره شورای شهر کلید خورد بسیاری انتظار آن را داشتند که محسن هاشمی سکان مدیریت شهر را به دست گیرد. اما کمی بعد خبرهایی به گوش رسید که حکایت از آن داست که براساس قوانین حاکم بر شورای شهر جدید اعضای شورا نمی‌توانند کاندیدای شهرداری تهران شوند. به دنبال این موضوع اما شهربانو امانی، عضو منتخب شورای شهر در مصاحبه‌ای اعلام کرد که «محسن هاشمی بالغ بر یک میلیون و هفتصد هزار رأی آورده و کاندیدا شدن و نشدنشان محدودیت قانونی ندارد. خود او نیز بارها اعلام کرده که چون اگر در لیست نبود رأی نمی آورد، هر تصمیمی که شورا بگیرد را می پذیرد.» گرچه بر طبق گفته امانی منع قانونی برای شهردار شدن هاشمی وجود ندارد اما کمی بعد حجت نظری، عضو دیگر شورای شهر تهران خبر داد که «منتخبان مردم تهران برای تصدی هیچ سمتی نمی‌توانند از شورای شهر استعفا دهند.» موضوعی که حتی سبب شد مجمع نمایندگان تهران نیز در مراسم ضیافت افطاری خود با منتخبان شورای شهر پنجم آنها را به احساساتی نشدن و انتخاب شهردار از میان خودشان توصیه کنند. اما این توصیه آنقدرها هم به کار اعضای شورای شهر تهران نیامد.

حجت نظری در مورد علت عبور منتخبان شورا از موضوع احتمال انتخاب شهردار گفت: «علت اینکه اعضای شورا به راحتی از بحث ممنوعیت شهردار شدن هریک از منتخبان گذر کردند، این بود که همه ما در میثاق‌نامه شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان پذیرفته بودیم که درصورت ورود به شورا، برای تصدی هیچ سمتی از شورا خارج نخواهیم شد. لذا بحث بدیهی بود و اعضا نیز در این خصوص مخالفتی نداشتند. ضمن اینکه بند مذکور با بندهای دیگر مورد بررسی سنخیت چندانی نداشت و لازم بود زمان دیگری بررسی شود.» 

ماجرای میثاق‌نامه اعضای شورای شهر پنجم اما به همین جا ختم نشد. زهرا صدر اعظم نوری، منتخب پنجمین دوره شورای شهر تهران از رسانه‌ها خواست که بر روی این نکته که منتخبین لیست امید باید پیام رای میلیونی مردم را بشنوند، مانور دهند و درباره بحث مربوط به میثاق نامه را که یک موضوع داخلی میان لیست 21 نفری امید است، اطلاع رسانی کنند. او در واکنش به برخی اخبار مبنی بر حذف بند 16 میثاق نامه اعضای لیست امید در خصوص منع نداشتن اعضا برای انتخاب به عنوان شهردار گفت: «مردم به این لیست به عنوان «شورای شهر» رای دادند نه برای رفتن به شهرداری و کابینه دولت.» با این حال یک روز بعد شهربانو امانی، منتخب شورای پنجم از از نتیجه آخرین جلسه شورای شهر درباره بررسی شاخص‌های شهردار آینده تهران و حذف بند ۱۶ مبنی بر عدم عضویت شهردار در شورای شهر خبرداد و گفت: «این کارگروه 7 نفره مشخصات عمومی شهردار تهران را در جلسه رسمی در اختیار اعضای شورا قرار داد. بند بند این شاخص‌ها که شامل ویژگی‌های فردی و مدیریتی شهردار آینده بود، در جلسه شورا بررسی شد و بند 16 این شاخص‌ها مبنی بر عدم عضویت شهردار‌ آینده در شورای پنجم بود که به اتفاق آرا حذف شد.»

اما در شرایطی که نام محسن هاشمی به همراه چند تن دیگر از سیاسیون از جمله محمود حجتی که بعدتر نامش در میان اعضای کابینه قرار گرفت به عنوان شهردار مطرح می‌شد،  اعضای منتخب شورای شهر تهران در یک توافق جمعی متعهد شدند که در طول ۴ سال نمایندگی مردم در این شورا هیچ‌گونه مسئولیتی که قابل جمع با عضویت در شورا نباشد، بر عهده نخواهند گرفت. با این تواقق نه تنها شهردار‌‌ شدن محسن‌هاشمی منتفی‌ شد بلکه براساس توافق هیچ‌ یک از اعضای شورای شهر تهران نیز امکان شهردار شدن را نیافتند. 

با مشخص شدن تکلیف حضور یا عدم حضور اعضای شورای شهر در لیست کاندیداهای شهرداری انتظار آن می‌رفت که هر چه زودتر شورای شهر پنجم آغاز به کار کند. اما در حالی که براساس قانونی که تصویب شده سال ۹۵ در مجلس، شورای شهر جدید می‌باست ۴۵ روز پس از برگزاری انتخابات تشکیل شود، خبرها از مشخص نبودن زمان پایان دوره چهارم و شروع دوره پنجم حکایت داشت. در حالی که چمران، رئیس شورای شهر چهارم معتقد بود که «مطابق قانون زمان پایان کار شورای شهر چهارم 4 سال تمام یعنی ١٢شهریورماه است اما با اینحال اگر مصوبه مجلس شورای اسلامی توسط شورای نگهبان هم تأیید شود 12 مرداد ماه خواهد بود» اما عیسی فرهادی فرماندار تهران درباره زمان آغاز شورای شهر گفت: «منتخبین دوره پنجم شورای شهر تهران برای 12 مرداد ماه دعوت خواهند شد تا فعالیت پنجمین دوره شورای اسلامی شهر تهران ری و تجریش آغاز شود.» 

در شرایط ابهام شروع شورای شهر پنجم گمانه زنی‌ها برای شهردار شدن محسن هاشمی همچنان بر صدر اخبار بود. گرچه تا پیش از این خبرها از منتفی شدن حضور محسن هاشمی حکایت داشت اما حسین مرعشی، سخنگوی حزب کارگزاران درباره شنیدن نام هاشمی در میان کاندیداهای شهرداری گفت: «گزینه محسن هاشمی در صورتی جدی می‌شود که از دوستان خارج از شورا و شخصیت‌های شناخته شده مطرح و ملی، کسی قبول نکند شهردار شود و یا در دولت مسئولیت‌هایی داشته باشند و حاضر نشوند به شهرداری بروند.» 

در آن زمان علاوه بر نام محسن هاشمی، اسامی افرادی چون عباس آخوندی، حسین مرعشی، محمدعلی نجفی، محمود حجتی، حبیب الله بیطرف و رضا اردکانیان نیز به عنوان نامزدهای احتمالی شهرداری تهران مطرح بود. 

با نزدیک شدن به زمان احتمالی آغاز شورای شهر پنجم گمانه‌زنی‌های شهردار آینده تهران نیز قوت می‌گرفت و هر از چندگاهی نام یک شخصیت به کاندیدهای شهرداری تهران افزوده می‌شد. همین موضوع سبب شد تا مجید فراهانی، منتخب شورای شهر پنجم به رسانه‎‌ها اعلام کند که‌ « نامزدهای سمت شهرداری تهران تا 14 تیرماه توسط هر یک از اعضای شورا در جلسه معرفی می‌شوند تا از تجمیع نظرات اعضای منتخب، نهایتا از پنج کاندیدای شهرداری که بیشترین آرا را داشته باشند برای ارایه برنامه‌های خود برای اداره شهر در صحن شورا دعوت به عمل آید.» 

به هر حال پیشگویی‌ها خاتمه نیافت و نام سه تن از جمله حسین مرعشی که خود سخنگوی حزب کارگزاران و عضو هیئت رئیسه شورایعالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان بود و نقش مهمی در بستن لیست امید داشت نیز به گزینه‌های شهرداری تهران افزوده شد. بسیاری این سه نفر یعنی حسین مرعشی، محمود حجتی و محمدعلی نجفی را محتمل‌ترین گزینه برای شهرداری تهران بیان می‌کردند که مرعشی شانس بیشتری از دو نفر دیگر داشت.

 محسن هاشمی که پیش از طرح نام این سه نفر به عنوان شهرداری درباره حضور یا عدم حضورش در شهرداری سخن نمی‌گفت، در گفت‌وگویی با روزنامه شهروند درباره علت عدم تمایلش برای پاسخگویی به آن گفت: «شاید یکی از علل آن مربوط به خصوصیات فردی باشد که بنده براساس آن اساسا طالب و مشتاق گرفتن مسئولیتی نبوده‌ام و شاید ناخودآگاه این خصلت را از آیت‌الله ‌هاشمی رفسنجانی وام گرفته‌ام، ثبت‌نام در انتخابات شورا نیز بر اساس توصیه موکد برخی بزرگان اعتدال و اصلاحات صورت گرفت؛ این‌که فرد خود در تکاپوی تصاحب مقام و پست نباشد آموزه‌ای اسلامی است و البته زمانی که مسئولیتی به او محول و یا برای انجام خدمتی انتخاب شد، باید با همه توان در ایفای مسئولیت خود بکوشد.» او همچنین پاسخی به مخالفان شهردار شدنش داد و گفت: «اصولا بنده چهره‌ای سیاسی نبوده و به حوزه مسائل اجرایی علاقه دارم، از نظر گرایشات سیاسی فردی هم موافق موضع‌گیری افراطی در دو جناح سیاسی نیستم و معتقدم تندروی در هر دو جناح، به کشور آسیب می‌زند، از این رو حساسیت خاصی را در مجموعه نظام نسبت به خودم احساس نمی‌کنم و معتقد به تعامل با دولت، مجلس و سایر بخش‌های حاکمیت برای حل مسائل مردم هستم.» 

اعلام لیست ۷ نفره کاندیدهای شهرداری تهران بالاخره گمانه‌زنی‌ها را به واقعیت تبدیل کرد، برخی پیش‌بینی‌ها درست و برخی دیگر نادرست بودند. اول مرداد ماه لیست هفت نفره نامزدهای شهرداری تهران از سوی اعضای شورای شهر تهران منتشر شد. لیستی که ساز و کار طولانی را پشت سر گذاشته بود. بر طبق اظهارات الویری ساز و کار بر این بود که ۲۸ تير رأي‌گيري انجام شود و تعداد نامزدها از پنج نفر به دو نفر برسد. اما امروز گرچه براساس برنامه، رای گیری در زمان مقرر اتفاق افتاد اما به جای نام دو نفر، ابتدا لیست ۲۴ نفره‌ای از گزینه‌های احتمالی شهرداری تهران به بیرون درز کرد که کمی بعد نام ۷ نفر به عنوان گزینه‌های نهایی شهرداری مطرح شد.

عباس آخوندی، معصومه ابتکار، علی اصغر احمدی، سید محمد علی افشانی، حبیب الله بی طرف، وفا تابش، اکبر ترکان، احمد ترک نژاد، قاسم تقی زاده خامسی، محمد پژمان، علیرضا جاوید، سید محمود حسینی، پیروز حناچی، محمدصادق خرازی، سید ابوالفضل رضوی، محمد ستاری فر، محمد شریعتمداری، الهه کولایی، سید حسین مرعشی، محسن مهرعلی زاده، حجت میرزایی، محمدعلی نجفی، محسن نریمان و رضا ویسه، کاندیداهای اولیه اعضاء برای شهرداری تهران بودند.

اما هنوز جوهر آن خشک نشده بود اخبار ضد و نقیضی از استعفا، انصراف و اعتراض افراد حاضر در لیست، فضای مجازی را پر کرد. در این میان افشین حبیب‌زاده خط بطلانی بر تمام این شایعات کشیده و گفت: «هنوز هیچ کدام از نامزدها از جمله شریعتمداری و بیطرف از لیست خارج نشده‌اند و رسما انصراف خود را به شورای پنجم اعلام نکرده‌اند. در نتیجه لیست هنوز هفت نفره بوده و هیچ تغییری در آن رخ نداده است. اگر کسی نمی‌خواهد در لیست باشد باید به صورت رسمی و مکتوب به رییس شورای شهر اعلام کند. شورا نمی‌تواند با استناد به کانال‌های تلگرامی، توئیتر و فضای مجازی انصراف کسی را بپذیرند.» 

گرچه به صورت رسمی حبیب‌زاده انصراف شریعتمداری را از لیست کاندیداهای شهرداری تکذیب کرد اما گمانه‌زنی‌هایی که از حضور او در کابینه دولت به عنوان وزیر صنعت، معدن و تجارت در فضای مجازی مطرح می‌شد الویری را نیز وادار به اظهار نظر کرد: «هفت نامزدی که برای شهرداری تهران انتخاب شده‌اند، باید برنامه‌های خود را تا دو هفته ارائه کنند و در جلسه‌ای که در هفته سوم مرداد برگزار می‌شود، هر نامزد باید به مدت دو ساعت به تشریح برنامه خود بپردازد و به پرسش‌ها پاسخ دهد. در این جلسه خبرنگاران هم حضور خواهند داشت. پس از آن رأی گیری برای گزینش دو نفر که امتیاز بیشتری آورده‌اند و در مرحله بعد به نامزد واحد خواهیم رسید. تمایل اعضای شورای شهر این است که در مورد انتخاب شهردار هرچه زودتر به جمعبندی برسیم، چون در این صورت شهردار آینده بهتر می‌تواند برنامه‌های خود را عملیاتی کند. در جلسه مشترکی که با آقای قالیباف داشتیم، ایشان هم برای ارائه اطلاعات لازم به شهردار جدید، اعلام آمادگی کرده‌اند. آقای شریعتمداری از نامزدی شهرداری تهران انصراف نداده ولی آقای بی‌طرف انصراف داده‌اند، البته ما از ایشان تقاضا کرده‌ایم که از انصراف صرف‌ نظر کنند. اگر از هفت نامزد معرفی شده برای شهرداری تهران دو نفر هم انصراف دهند، خللی در کار ما ایجاد نخواهد شد و ما ادامه کار را با همان نامزدهای باقیمانده انجام خواهیم داد.» 

کش و قوس‌ها برای انتخاب شهرداری همچنان ادامه داشت تا اینکه بالاخره ۱۹ مردادماه، محمدعلی نجفی که در روز اعلام گزینه‌های نهایی شهرداری تهران توانسته بود همه ۲۱ رای ممکن را بدست بیاورد، پس از اعلام برنامه هایش و در رقابت با دیگر گزینه‌های شهرداری، توانست با اکثریت آرا بر کرسی مدیریت پایتخت تکیه بزند.

نجفی ۶ روز بعد با منتخبان شورای شهر تهران دیدار کرد و در جریان دغدغه‌های مختلف حوزه شهری با آنان صبحت کرد. حجت نظری، عضو شورای شهر پنجم که جزئیات این دیدار را به رسانه‌ها خبر داده بود، در رابطه با زمان انتخاب رئیس شورای شهر گفت: «در این جلسه در خصوص انتخاب هیأت رئیسه سخنی گفته نشد و در جلسات آینده در این رابطه تصمیم‌گیری می‌شود.» 

کمی بعد مجید فراهانی، عضو منتخب شورای شهر پنجم تهران از برگزاری مراسم تحلیف شورای شهر پنجم در روز چهارشنبه اول شهریورماه خبر داد. خبری که حکایت از پایان کار مجلس چهارم و آغاز دوره جدیدی از شورای شهر داشت. با این حال اما هنوز همه شرایط برای آغاز شورای جدید محیا نبود چرا که هنوز تکلیف ریاست شورای شهر پنجم مشخص نشده بود. ۲۸ مرداد ماه خلیل‌آبادی، عضو شورای شهر، از انتخاب محسن هاشمی به عنوان رئیس شورا پس از انصراف الویری و مسجدجامعی به منظور حفظ اتحاد و انسجام شورا از ریاست خبر داد. در ادامه نیز سید ابراهیم امینی، نایب رئیس، علی اعطا، سخنگوی شورای پنجم، بهاره آروین و زهرا نژاد بهرام، منشی‌های جلسه شورای شهر شدند. 

حالا محمدعلی نجفی، گزینه نهایی شهرداری تهران باید منتظر باشد تا پس از تشکیل شورای شهر در اول شهریور و پس از سوگند اعضای شورای شهر، انتخاب رییس و هیات رییسه شورا و رای گیری رسمی در صحن علنی شورای شهر به عنوان شهردار به وزارت کشور معرفی می‌شود. البته به گفته الویری، رئیس سنی شورای شهر ممکن است شهر تهران برای مدتی به دست سرپرست اداره شود.  سرپرستی که به گفته مهدی چمران به طور قانونی برای مدت ۳ ماه مدیریت شهر را به دست گیرد. او گفته است: «رئیس شورا می‌تواند حکم سرپرستی را حداکثر تا مدت سه ماه برای یکی از کارمندان شهرداری تهران تایید کند.این در حالیست که قانون تاکید کرده که کسی خارج از مجموعه شهرداری نمی‌تواند به عنوان سرپرست در شهرداری فعالیت کند. شهردار فعلی نیز در صورت خواست اعضای شورای پنجم می‌تواند به عنوان سرپرست انتخاب شود.» 

۴۷۲۳۵