در ماه‌های پایانی این دوره از مدیریت شهری که به احتمال زیاد پایان سه دوره متوالی حضور محمد‌باقر قالیباف، شهردار تهران، در شهرداری تهران است، هنوز پروژه‌های بسیاری در سطح مناطق و معاونت و سازمان‌ها نیمه‌کاره یا متوقف هستند و بنابر شرایط و صلاحدیدهای این روزهای انتخاباتی و تغییراتی که پیش‌ِرو است، بعید است این پروژه‌ها در این مدت پایان یابند.

اگرچه قالیباف دی‌ سال گذشته قول داد پروژه‌ها را تا ابتدای سال ٩٦ تمام کند و تحویل دهد، اما گزارش نظارتی شورای شهر تهران در روزهای پایانی سال ٩٥ حاکی از آن بود که تعداد پروژه‌های عقب از زمان انتظار برای اجرا، در مجموع مناطق و معاونت‌ها بیش از ٤٨ درصد بوده است که در ٤٥ درصد موارد به دلیل مسائل مالی متوقف مانده‌اند. در‌این‌میان ٥٩ مورد از پروژه‌های تعریف‌شده در مناطق و ١١ مورد از پروژه‌های معاونت‌های شهرداری تهران تا زمان ارائه گزارش اصلا شروع نشده‌اند؛ در‌حالی‌که برای بسیاری از آنها اعتبارات پیش‌بینی شده‌اند.

علیرضا دبیر، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران در جریان ارائه گزارش نظارتی پروژه‌های تملک دارایی سرمایه‌ای سال ١٣٩٥ شهرداری تهران در صحن علنی شورا، تعداد کل پروژه‌های شهرداری تهران را که تماما مورد بازدید و بررسی قرار گرفته‌اند، دوهزارو ٢٢٧ پروژه اعلام کرد و گفت: در مجموع پروژه‌های سرمایه‌ای غیرمستمر (عمرانی) نیمه‌تمام ٤١٧ پروژه بوده است که ٣٤١ پروژه در سطح مناطق و ٧٦ پروژه در معاونت‌ها بوده است. او اعلام کرد میانگین پیشرفت فیزیکی پروژه‌های بازدید‌شده در مناطق ٥٩,٤ درصد و در معاونت‌ها ٦٢.٨ درصد و میانگین کل در شهرداری تهران ٦٢.١٢ درصد بوده است. او در رابطه با علل تأخیر پروژه‌های شهرداری تهران در سطح مناطق و معاونت‌ها گفت: حدود ١٠ درصد مربوط به زمین، حدود ٩ درصد مربوط به طرح و برنامه‌ریزی، حدود هشت درصد مربوط به پیمانکاری، نزدیک به ٤٥ درصد مربوط به مسائل مالی و باقی پروژه‌ها به دلایل دیگری متوقف یا دارای تأخیر هستند.

اما شهرداری تهران به جز پروژه‌های سرمایه‌ای، پروژه‌های نگهداشت هم دارد و از قضا این پروژه‌ها هم دچار تأخیرهای درخور توجه هستند. براساس گزارش نظارتی شورای شهر تهران، میانگین پیشرفت ‌فیزیکی پروژه‌های نگهداشت شهرداری تهران در مناطق و معاونت‌ها در زمان بررسی، نزدیک به ٥٠ درصد بوده که بیش از ٢٥ درصد از زمان مقرر عقب هستند. بر‌این‌اساس می‌توان گفت نزدیک به ٢٩ درصد از این پروژه‌های شهرداری تهران، جلوتر از برنامه مورد انتظار و نزدیک به ٧٠ درصد آنها، عقب‌تر از انتظار هستند. درباره پروژه‌های نگهداشت هم بیشترین دلیل تأخیر و توقف، مسائل مالی با سهم ٧٥‌درصدی اعلام شده است.

بر‌اساس این گزارش، در بررسی پروژه‌های مستمر و غیرمستمر شهرداری تهران هم تأخير درخور توجهی وجود دارد؛ به نحوی که در پروژه‌های مستمر نزدیک به ٥٠ درصد پیشرفت ارزیابی شده که انتظار می‌رفت ٧٥ درصد پیشرفت داشته باشد. درباره پروژه‌های غیرمستمر نیز پیشرفت نزدیک به ٦٤ درصد ثبت شده که انتظار می‌رفت نزدیک به ٧٣ درصد باشد. به‌این‌ترتیب می‌توان گفت میانگین پیشرفت پروژه‌های مستمر و غیر‌مستمر شهرداری تهران تا پایان سال ٩٥، حدود ٥٧ درصد بوده است که انتظار می‌رفته طبق برنامه ٧٣,٣٦ حدود ٧٤ درصد باشد.

به نظر می‌رسد بی‌اعتنایی و بی‌اعتمادی و طلب درخور توجهی که پیمانکاران شهرداری تهران در پروژه‌های مختلف دارند و در چند سال اخیر معوقه و تلمبار شده، یکی از دلایل اصلی متوقف‌شدن و معطل‌ماندن پروژه‌های شهرداری تهران باشد. در‌عین‌حال حتی اگر شهرداری تهران در ماه‌های فروردین تا روزهای آخر کاری این دوره مدیریت شهری تمام و کمال و به شکلی واقعی (نه به طور نمایشی) کار کند، باز احتمال اینکه این تعداد پروژه در این مدت تمام شوند و تعهدی برای دوره جدید مدیریت شهری باقی نماند، كم است. آنچه در گزارش‌های نظارتی گفته شده، پروژه‌های کوچک‌مقیاس و بزرگ‌مقیاس به شکل درهم بود و در‌این‌میان درباره پروژه‌های مهم فرادستی نظیر پروژه‌های قول‌داده‌شده برای مترو تهران و برنامه‌ریزی‌های شفاهی صحبتی به میان نیامده است.

به عنوان نمونه پروژه‌های بزرگی مثل خط ٦ و ٧ مترو تهران با تأخیری حدودا دو‌ساله روبه‌رو هستند که قاعدتا تا پایان این دوره از مدیریت شهری تکمیل نمی‌شوند و شهردار و مدیریت شهری بعدی باید درباره سرنوشت و تسریع در اجرای آنها تصمیم‌گیری کند.
بنا‌بر ‌این گزارش، بررسی و نظارت شورای شهر بر پروژه‌های شهرداری تهران، در دوره‌های گذشته شورا تاکنون ادامه داشته است و شورای شهر این ادعا را دارد که در جریان این بازدیدها توانسته است بسیاری از روندهای اشتباه در شهرداری تهران، از جمله روند واگذاری پروژه‌ها به پیمانکاران را اصلاح کند. به عنوان نمونه اگر در‌حال‌حاضر ١٥ درصد از پروژه‌ها با ترک تشریفات داده می‌شود، این درصد، درصدی است که کاهش درخور توجه داشته و این یعنی زمینه‌های نظارتی بیشتر شده‌اند.

در زمان ارائه گزارش‌های این‌گونه در شورای شهر تهران، معمولا در قالب پیشنهادات، اشکالات مهم در عملکردها هم گفته می‌شود و درباره سال ٩٥ هم همانند سال‌هاي قبل، یکی از مهم‌ترین مسائل، تأکید بر پرداخت اعتبارات متناسب با پیشرفت پروژه بود؛ چراکه جابه‌جایی و تغییر محل اعتبارات در پروژه‌ها، در شهرداری تهران کماکان معمول است. علیرضا دبیر، ارائه‌دهنده این گزارش در شورای شهر تهران هم تاکید کرد اعتبارات پروژه‌ها باید متناسب با پیشرفت فیزیکی آنها باشد. او تأکید کرد تعهد اعتبار و انعقاد قرارداد از محل اعتبار هر پروژه، باید صرفا برای عملیات مرتبط با همان پروژه باشد.

در مورد آخرین گزارش نظارتی پروژه‌های شهرداری تهران، رحمت‌الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران هم اعتراضات و انتقاداتی را مطرح کرد که از نظر اصل موضوع در دوره‌های قبلی تکراری بود؛ به عبارتی حافظی هم مانند نمایندگان دوره‌های قبلی از بی‌برنامگی و بی‌انضباطی‌های شهرداری تهران در مدیریت پروژه‌های خود گلایه کرد. او از اینکه شهرداری تهران در مورد عملکرد مالی و اجرایی خوداظهاری ندارد، گلایه کرد و گفت: این اطلاعات بايد در اختيار همه کمیسیون‌ها باشد تا بتوانند نسبت به آنها راستی‌آزمایی کنند، نه اینکه ما متولی ارائه گزارش شهرداری شویم و عملکرد آن را در بوق و کرنا کنیم. او گزارش ارائه شده را مانند سال‌های قبل نشان‌دهنده بی‌نظمی مالی در شهرداری برشمرده و تأکید داشت که «قابل قبول نیست شهرداری اعلام کند که ٧٥ درصد پروژه‌های عمرانی مستمر و نگهداشتش به علت مشکلات مالی متوقف شده و همچنین علت توقف ٤٥ درصد پروژه‌های غیرمستمر نیز مشکلات مالی است».

او در ادامه به مسئله ارائه لایحه‌های یکباره‌ای و متمم‌هایی که برای جابه‌جایی اعتبارات و درخواست اعتبارات جدید است اشاره کرد و گفت: اگر پولی برای اجرای پروژه ندارند چرا برای جابه‌جایی این اعتبارات اصرار دارند و لایحه جدید می‌آورند. حافظی دلایل توقف و تأخیر در پروژه‌های شهرداری تهران را که در سال‌های گذشته بدون تغییر باقی مانده و همچنان هم ادامه دارد مورد اشاره قرار داد و گفت: دلایل تأخیر را، عدم مطالعات کافی و برآورد صحیح و دقیق اعتبارات مورد نیاز اعلام کرده‌اند و سؤال اینجاست که چرا شهرداری كه صد سال سابقه کار دارد و آقایان فعلی نیز كه نزدیک به ١٢ سال است متولی شهر هستند در مورد محاسبه پروژه‌هاي کوچک مقیاس هم دچار انحراف می‌شوند؟

به گزارش «شرق»، آنچه که در این گزارش‌های نظارتی بارها مورد تأکید قرار گرفته و اصلاح‌ نشده است، همان مواردی هستند که شهردار تهران در سال‌های گذشته با شعار شفافیت مالی بارها در مورد آنها صحبت کرده و طرح و برنامه داده است؛ اما همچنان ادامه دارد. شاهد این موضوع را هم می‌توان در همین گزارش‌های نظارتی دید؛ وقتی که در سال ٩١ همین موارد با درصدهایی تقریبا مشابه وجود داشته و اعضای شورا هم کاملا صریح آنها را اعلام کرده‌اند.
رسول خادم، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهر تهران در دوره سوم، در اواخر سال ٩١، در گزارش نظارتی پروژه‌ها اعلام کرد که میانگین پیشرفت فیزیکی پروژه‌ها در حوزه مناطق ٧٩,٤٤ درصد و در معاونت‌ها ٨٤.١٦ درصد و در مجموع ٨٣.٥ درصد بوده است. از این تعداد حدود دو درصد از پروژه‌ها در مناطق جلوتر از برنامه مورد پیش‌بینی بودجه و ٤٢.٧٠ درصد عقب‌تر از انتظار بودجه بوده است. همچنین ٥٧.٤٢ درصد از پروژه‌ها در حوزه مناطق جلوتر از برنامه و ٥٧.٤٢ درصد به همان نسبت عقب‌تر از انتظار برنامه بوده است.

حمزه شکیب، رئیس کمیسیون توسعه و عمران شورای شهر تهران از خادم پرسید که چرا بودجه پروژه‌هایی بارها تخصیص پیدا نکرده و یا ردیف آنها جابه‌جا شده که او در پاسخ گفت: تمام این تغییرات و عدم تخصیص‌ها در تفریغ بودجه مشخص می‌شود، چراکه در برخی از حوزه‌ها، از جمله معاونت فنی و عمران، اعتبارات اختصاص یافته گاهی ٤٠ درصد بیشتر از برنامه و یا ٢,٥ برابر هزینه‌های تعیین شده است . بسیاری از پروژه‌ها در برآوردها و ارزیابی و تورم زمان شروع پروژه دچار مشکل هستند و ارزیابی واقعی ندارند.

شکیب نیز در ادامه اظهاراتش گفت: انحراف ١٠ تا ٢٠ درصدی قبول است، اما اینکه گفته می‌شود پروژه‌ای ٢.٥ برابر رقم تعیین شده هزینه کرده است، جای سؤال دارد. حسن بیادی، نایب رئیس شورای شهر تهران در دوره سوم هم در ادامه این سؤالات تصریح کرده بود که «این جابه‌جایی در اعتبارات و عدم تخصیص پروژه‌هایی که مصوبه دارند و جابه‌جایی آن برای پروژه‌های دیگر تخلف است و درواقع مصوبات را اجرا نکرده‌اند. وقتی شهرداری می‌گوید درآمدش محقق شده، باید پروژه‌هایش هم محقق شده باشد».

رسول خادم اما در پاسخ به این اظهارات توضیح قابل توجهی می‌دهد، توضیحی که همیشه بوده و متأسفانه این روند همچنان هم وجود دارد. او می‌گوید: متأسفانه پروژه‌هایی در شهرداری وجود دارند که نقش قربانی را بازی می‌کنند. در شهرداری پروژه‌هایی با ردیف‌های مشخص وجود دارند که درواقع محل تامین اعتبار برای پروژه‌های دیگر می‌شوند. آشنایی با این حوزه‌ها و این مسائل جزء اولین چیزهایی بود که در سال‌های اول ورود به شورا و شهرداری با آنها آشنا شدیم و پروژه‌هایی وجود داشت که اصلا وجود بیرونی نداشتند، اما در بودجه، ردیف و اعتبار داشتند.

به گزارش «شرق»، حالا باید دید پروژه‌های ته‌مانده‌ای که در پایان ١٢ سال دوره مدیریت شهردار تهران در شهرداری تعریف شده اما متوقف و معطل باقی مانده‌اند کدام پروژه‌ها هستند؟ ممکن است با وجود تفریغ بودجه و حسابرسی‌هایی که جسته و گریخته بخش‌هایی از آنها از شورا به بیرون درز می‌کند، در نهایت مشخص نشود که اعتبارات این پروژه‌های متوقف مانده در کجا و چطور خرج شده، اما خود پروژه که روی دست شهرداری و مدیریت شهری باقی مانده است دیگر قابل انکار نیست.

۴۲۴۲