برترین‌ها: بی‌اختیاری ادرار مشکل اعصاب خردکن هزاران نفر در ایران است! این بیماری می‌تواند زندگی شخصی، کاری و حتی ورزش کردن و تفریح‌تان را مختل کند، چراکه هر لحظه ممکن است اختیار خود را از دست بدهید و آبروریزی شود! این بیماری در آقایان نیز دیده می‌شود، اما آمار ابتلا به آن در خانم‌ها دوبرابر است. تحقیقات نشان می‌دهد تقریبا نیمی از زنان مسن به آن مبتلا می‌شوند. اما خبر خوب این است که می‌توان این مشکل را درمان و از ایجاد آن پیشگیری کرد.

مثانه چگونه کار می‌کند؟

کنترل مثانه چیزی بیشتر از نگهداری ادرار تا رسیدن به دستشویی است. این عمل به سادگی انجام نمی‌شود بلکه به کار تعدادی از عضلات و اعصاب در بدن بستگی دارد. قسمت اعظم سیستم کنترل کننده مثانه، داخل لگن قرار دارد. (یعنی منطقه‌ای از شکم که بین قسمت فوقانی استخوان‌های ران و زیر باسن قرار دارد). مثانه یک عضو عضلانی بادکنک شکل است.

وقتی که ادرار می‌کنید، عضلات مثانه منقبض شده و باعث فشرده شدن مثانه و خروج ادرار می‌شود. عضلات دیگری نیز به کنترل مثانه کمک می‌کنند. ۲ حلقه عضلانی به نام اسفنکتر، اطراف لوله‌ای که ادرار را به بیرون هدایت می‌کند قرار دارد. این لوله را مجرای ادرار می‌نامند. عضلات اسفنکتر با فشردن مجرای ادرار مانع از خروج آن از بدن می‌شوند. عضلات کف لگن، حالب‌ها، راست‌روده و مثانه را در محل خود نگه می‌دارند، اما بیشتر به بسته باقی ماندن مجرای ادرار کمک می‌کنند.

وقتی که مثانه پر می‌شود، اعصاب مثانه سبب آگاهی سیستم عصبی از پر شدن آن می‌شود و احساس دفع ادرار به شما دست می‌دهد. هنگام تخلیه سیستم عصبی پیام‌هایی به عضلات اسفنکتر و عضلات کف لگن می‌فرستد که سبب شل شدن آن‌ها می‌شود. همچنین به عضلات مثانه دستور می‌دهد منقبض و فشرده شده و سبب خروج ادرار از مثانه شوند. بی‌اختیاری هنگامی رخ می‌دهد که عضلات مثانه ناگهان منقبض شده یا عضلات مجرای ادرار ناگهان شل شود.

اگر هنگام خنده، سرفه و عطسه لکه ادرار می‌بینید!

اگر هنگام خندیدن، سرفه، عطسه، دویدن یا بلند کردن اشیای سنگین متوجه یک لکه کوچک از ادرار می‌شوید به بی‌اختیاری فشاری مبتلا هستید. این نوع بی‌اختیاری در میان خانم‌های جوان شایع‌تر است. این مشکل زمانی پیش می‌آید که عضلات و بافت‌های حمایت‌کننده مثانه ضعیف می‌شوند. در این صورت وقتی روی مثانه فشار وارد می‌شود دریچه آن باز شده و مقداری ادرار خارج می‌شود. حتی فشار جزئی ناشی از سرفه یا خنده هم برای خروج مقدار کمی از ادرار کافی است. چند دلیل برای ضعیف شدن این عضلات وجود دارد. برای مثال افزایش وزن، صدمات ورزشی، بارداری و زایمان طبیعی می‌توانند باعث کشش و آسیب این عضلات شوند.

اگر ناگهان کنترل خود را از دست می‌دهید!

اگر به طور ناگهانی حس می‌کنید مثانه‌تان به‌شدت پر شده و تا قبل از رسیدن به دستشویی اختیارتان را از دست می‌دهید به بی‌اختیاری اورژانسی مبتلا هستید. این حس ناگهانی ممکن است با صدای شرشر آب یا نوشیدن مایعات یا اصلا بی‌دلیل ایجاد شود. در این نوع بی‌اختیاری معمولا مقدار زیادی ادرار خارج می‌شود. این بیماری باعث می‌شود حتی مواقعی که مثانه‌تان خالی است هم حس استرس داشته باشید و چندین‌بار به دستشویی بروید.

این نوع بی‌اختیاری معمولا به‌دلیل اسپاسم ماهیچه‌های مثانه ایجاد می‌شود. این اسپاسم‌ها نیز خود به دلیل صدمات عصبی یا ماهیچه‌ای رخ می‌دهد. در برخی موارد این آسیب‌ها بر اثر حساسیت مثانه به دنبال عفونت‌ها و تورم‌ها یا انواع سکته ایجاد می‌شود. پرکاری مثانه نیز درست مانند بی‌اختیاری اورژانسی است با این تفاوت که افراد مبتلا به آن می‌توانند تا رسیدن به دستشویی خود را نگه دارند، اما با این حال حس نیاز به دستشویی ناگهانی زندگی آن‌ها را نیز مختل می‌کند.

این دارو‌ها مشکل را تشدید می‌کنند

دارو‌های مختلفی وجود دارد که می‌تواند بی‌اختیاری ادرار را تشدید کند. مصرف برخی دارو‌های پایین‌آورنده فشارخون در خانم‌ها باعث می‌شود ماهیچه‌های مثانه شل شود درنتیجه فرد دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شود. از طرف دیگر برخی دارو‌های ضدافسردگی می‌تواند بی‌اختیاری را بهبود بخشد، اما برخی دیگر آن را تشدید می‌کند. دارو‌های مدر یا دیورتیک‌ها نیز با افزایش میزان ادرار باعث تشدید بی‌اختیاری می‌شود.

اول نوع را تشخیص بدهید

اولین مرحله برای مبارزه با بی‌اختیاری ادرار تشخیص نوع آن است. پزشک از شما درباره تاریخچه بیماری‌های‌تان سؤال می‌کند و برای تشخیص عفونت‌های ادراری احتمالی برای‌تان یک آزمایش ادرار می‌نویسد. ممکن است حتی از شما بخواهد بایستید و سرفه کنید تا بتواند از این طریق احتمال بی‌اختیاری فشاری را رد یا تایید کند. همچنین ممکن است از شما درخواست کند یک دفترچه یادداشت روزانه تهیه کنید و در آن تعداد دفعات دفع ادرار و لکه‌های ادراری و میزان مایعاتی که در روز می‌نوشید را ثبت کنید.

برای تشخیص علت بی‌اختیاری ادرار چندین آزمایش وجود دارد. تصاویر سونوگرافی می‌تواند عملکرد مثانه و مجرای خروجی ادرار را هنگام دفع، سرفه یا سایر فعالیت‌ها نشان دهد. آزمایش با استفاده از پد مخصوص نیز مشخص می‌کند در طول روز چقدر دفع ادرار دارید.

مثانه‌تان را تربیت کنید!

تربیت مثانه هم درمورد بی‌اختیاری فشاری و هم اورژانسی کاربرد دارد. برای شروع یک نمودار رسم کنید و زمان‌هایی که در دستشویی ادرار می‌کنید و زمان‌هایی که ادرار از شما می‌ریزد، یادداشت کنید. بعد از مدتی با مشاهده الگوی به دست آمده از این نمودار متوجه خواهید شد چه زمان‌هایی به دستشویی بروید تا از نشت ادرار جلوگیری کنید.

فرشته نجات خانم‌ها!

از آنجایی که بی‌اختیاری فشاری به دلیل ضعف عضلات لگن ایجاد می‌شود بهترین راه حل، تقویت عضلات اطراف دریچه مجرای ادراری است. ورزش «کگل» می‌تواند در این زمینه بسیار کمک‌کننده باشد. برای این کار باید عضلاتی که به کمک آن‌ها جریان ادرار را قطع می‌کنید به داخل جمع کنید درست مانند وقتی که سعی می‌کنید ادرار خود را نگه دارید ۱۰ ثانیه در این حالت باقی بمانید و بعد عضلات را رها کنید.

روزی ۳ تا ۴ بار این حرکت را انجام دهید. هرچه این عضلات قوی‌تر شوند کنترل شما روی مثانه‌تان بیشتر خواهد شد. با استفاده از بیوفیدبک نیز می‌توان درمورد فعالیت مثانه و عضلات لگن اطلاعات دقیقی کسب کرد. هرچه با این فعالیت‌ها بیشتر آشنا می‌شوید راحت‌تر می‌توانید آن‌ها را کنترل کنید. بیوفیدبک روشی درمانی است که با به‌کارگیری ابزار‌های الکترونیکی، اطلاعاتی را در مورد اعصاب و عضلات و فعالیت‌های خودمختار بدن اندازه‌گیری و پردازش می‌کند و در قالب فیدبک صوتی یا تصویری به بیمار و پزشک معالج وی نشان می‌دهد. این روش معمولا در ترکیب با تمرینات کگل استفاده می‌شود.

پزشک برای‌تان جراحی تجویز کرده؟

جراحی مربوط به بی‌اختیاری فشاری ادرار یک عمل سرپایی محسوب می‌شود. یکی از گزینه‌ها برای این کار قرار دادن مثانه در «اسلینگ» است. اسلینگ بافتی است که موجب بالا نگه داشتن مثانه و جلوگیری از خروج ناگهانی ادرار می‌شود. گزینه دیگر بالاکشیدن مثانه بدون استفاده از «اسلینگ» است. درمورد بیماران مبتلا به بی‌اختیاری اورژانسی نیز برای افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی مثانه می‌توان عمل جراحی انجام داد یا وسیله‌ای را در بدن قرار داد که انقباض مثانه را با سیگنال‌های الکتریکی کنترل می‌کند. برخی افراد ترجیح می‌دهند تا فرارسیدن زمان جراحی یا اثرگذاری دارو‌ها به طور موقت از پوشک‌ها و لباس‌های زیر مخصوص بی‌اختیاری ادرار استفاده کنند، اما برخی دیگر این محصولات را یک گزینه دائمی به حساب می‌آورند و حاضر نمی‌شوند زیر تیغ جراحی بروند. این محصولات را می‌توان به راحتی از داروخانه‌ها و فروشگاه‌های لوازم پزشکی تهیه کرد.

پیشگیری مقدم بر درمان

برای کاهش خطر ابتلا به بی‌اختیاری ادرار راه‌های مختلفی وجود دارد. حفظ وزن مناسب و انجام تمرینات کگل در صدر این فهرست قرار دارند. اگر سیگاری هستید هرچه سریع‌تر آن را ترک کنید. سیگار کشیدن می‌تواند منجر به سرفه‌های مزمن شود. این سرفه‌ها در نهایت به مثانه فشار می‌آورد و باعث نشت ادرار می‌شود. از مصرف غذا‌ها و نوشیدنی‌های خاصی که موجب تشدید این مشکل می‌شود، خودداری کنید.

برای مثال اگر می‌دانید در طول روز با نوشیدن بیشتر از ۲ فنجان قهوه یا چای ادرارتان را نمی‌توانید کنترل کنید، پس یک فنجان بنوشید یا اصلا از نوشیدن آن صرف‌نظر کنید. غذا‌های حاوی فیبر بالا مصرف کنید، زیرا فیبر باعث جلوگیری از یبوست می‌شود. یبوست یکی از عوامل خطر برای بی‌اختیاری ادرار است.