به گزارش صلح خبر، قبرستان «ابن‌بابویه» یا امامزاده «عبدالله» فرقی ندارند، نام‌شان با تاریخ و فرهنگِ دست‌کم طهرانِ قدیم پیوند خورده، آن‌قدر که نشان هر کس را بگیری به یکی از این دو قبرستان در شهر ری ختم می‌شود، اما چه فایده که نشان‌ها، دیگر نشان‌های قدیمی نیستند، چون مدت‌هاست متولیان این قبرستان‌های تاریخی می‌خواهند خود را با ظواهر رو به توسعه به روز کنند و به جای آن، با از بین بردن سنگ‌قبرهای قدیمی که هر کدام علاوه بر شخصیت‌ها و اشخاصی که در آنها آرمیده‌اند، نشانه‌ی یک دوره از تاریخ روی سنگ قبرهایشان جا خوش کرده بود اما امروز با حذف آن سنگ قبرها و با نام هم‌سطح سازی قبور، همه خاطرات را از بین برده‌اند!
شبکه‌ی سمن‌های میراثی استان تهران، در بیانیه‌ای با عنوان «تخریبِ خاطره‌ی تاریخی و معنوی گورستان ابن‌بابویه» نسبت به وضعیت این قبرستان تاریخی هشدار داده‌اند.
در این بیانیه آمده است: «چندی پیش، رهبر معظم انقلاب پس از زیارت قبور مطهر شهدا درباره یکسانسازی آنها فرمودند: «یکی از کارهای بدی که بعضی از مدیران گلزارهای شهدا انجام می‌دهند، این کارِ غلطِ یکسانسازی قبور شهدا است… همین شکل، شکل طبیعی است. هیچ لزومی ندارد که ما این [علامت‌ها] را صاف کنیم، به خیال این‌که می‌خواهیم زیباسازی کنیم. زیبایی هر جایی و هر چیزی به حَسَب خودش است؛ زیبایی انسان، زیبایی باغ، زیبایی قبرستان، زیبایی هر چیزی را باید به حَسَب خودش محاسبه کنیم».
اگر این جمله‌ی قابل تأمل و خواستِ منطقی را برای گورهای همه‌ی درگذشتگان قابل اجرا ندانیم، دست‌کم برای گورهای تاریخی و گورستان‌های قدیمی و سنگ قبرهای شخصیت‌های برجسته‌ی درگذشته صدق می‌کند. در تأیید این دیدگاه، بسیاری از آیات بلندپایه نه تنها تجدید قبر را توسط سازمان اوقاف، آن‌هم به‌ویژه بدون گرفتن اجازه‌ی صاحبان قبور که صاحبان آن تکه از زمین هستند، مکروه دانسته‌اند بلکه آنانی هم که تعمیر و مرمت قبور را پذیرفته‌اند برای قبور بزرگان و اولیاء‌الله استثنا قائل شده‌اند.
با این حال شوربختانه نزدیک یک دهه است که متولیان مربوط در قبرستان‌های تاریخی کشور که هر کدام از آنها منطبق با معماری بومی هر خطه از این سرزمین پهناور و سازگار با آب و هوا و جغرافیا و فرهنگ همان منطقه است هم‌چون قبرستان «تخت‌فولاد اصفهان»، «دارالسلام شیراز» (از قدیمی‌ترین آرامستان‌های دوره‌ی اسلامی ایران)، قبرستان مسگرآباد، امامزاده صالح تهران، امامزاده عبدالله شهر ری و نیز نزدیک‌ترین نقطه به این امامزاده، یعنی قبرستان ابن‌بابویه، یا به نامِ توسعه‌ی بقعه‌ها سنگ‌قبرها را شکسته‌اند تا ساماندهی قبور انجام شود، یا با نام نظافت و ساماندهی چیدمان قدیمیِ سنگ قبرها را از میان بردند، به‌گونه‌ای که در مواردی نشانی مردگان از بین رفته است، عملی که پیش از این با تخریبِ بناهای تاریخی امام‌زاده‌های کشور و ساخت سازه‌هایی مدرن، که ابعادی بزرگ و گاه امکاناتی تجاری را در بر گرفته باشد، آغاز شده بود که هر دوی این کارها به زدودنِ خاطره‌های آشنا و حسِ تاریخی این اماکن می‌انجامند.
فراموش نشود که برخی از این گورستان‌ها ثبت ملی نیز شده‌اند و شماری سنگ‌قبرهای باارزشی که می‌توانند فرهنگ و آداب و رسوم گذشته را نشان دهند و نقوشی که روی هر کدام از سنگ قبرها با توجه به شغل صاحب قبر روی آن کشیده شده و جزو ارزش‌های فرهنگی و تاریخی آن گورها هستند در سکوت کامل متولی میراث فرهنگی کشور، که بر پایه‌ی آیین‌نامه‌ی ثبت ملی می‌تواند مانع کارهای ضد فرهنگیِ انجام‌شده شود، از میان برده می‌شوند.
در مواردی حریمِ منظر این محوطه‌های ثبت‌شده نیز رعایت نشده و هم‌چون مورد امامزاده عبدالله شهر ری، با تاریخِ صفویه، مجوز ساختِ ساختمان سیمانی و سیاهی در ضلع جنوب شرقی‌اش داده شده است. طرح ساماندهی و هم‌سطح کردن قبور تاریخی آن امامزاده نیز هر چند سال گذشته توسط میراث تهران متوقف شد اما تا تخریبِ کامل گورهای صحن جلوی آن ادامه یافت و هنوز خطر تخریب قبور در دیگر صحن‌ها، آن‌هم با وجودِ آرامگاه‌هایی خانوادگی که به سبک معماری دوره‌ی قاجار یا پهلوی ساخته شده‌اند، وجود دارد.
در این میان نزدیک به یک دهه است که یکی از مهمترین گورستان‌های شهر تهران، ابن بابویه، درگیرِ چنین ساماندهی‌ای است؛ ساماندهی از نوع قلع‌وقمع کردنِ سنگ‌های قبور و تاریخی این گورستان. ابن بابویه نخستین گورستان شهر ری و دومین گورستان تهران است که در آن مشاهیر زیادی – از جمله علی‌اکبر دهخدا، حسین فاطمی، غلامرضا تختی، میرزاده عشقی، سیداشرف‌الدین گیلانی، محمدعلی فروغی (ذکاءالملک)، اشرف‌الملوک قاجار (فخرالدوله)، حسین بهزاد (بانی سبک مینیاتور تهران)، کشته‌شدگان قیام ۳۰ تیر و…- دفن شده‌اند و به دلیل وجود سنگ‌قبرهای متفاوت در دوره‌های مختلف تاریخی و وجود قبور مشاهیر و علما و ستاره ها مورد توجه بسیاری از افراد و حتی گردشگران خارجی است. نام این گورستان برگرفته از نام محمد ابن بابویه، معروف به شیخ صدوق، یکی از فقها و دانشمندان شیعه است که آرامگاهش نیز در آنجا واقع شده است.
در ابن‌بابویه طرح توسعه‌ی شبستان در حال انجام است در حالی که بنای موجود متعلق به ۱۵۰ سال پیش است و کاشی‌کاری‌های دوره‌ی قاجار را می‌توان روی دیواره‌های این بنا مشاهده کرد. قرار بود شبستان این مجموعه از هر طرف به اندازه‌ی بیست متر توسعه یابد و به همین منظور، تعدادی از قبور واقع در این محدوده تخریب شده و برخی سنگ‌قبرهایی که مسئولان آستان می‌گفتند در همان جاهای نخست جانمایی خواهد شد و جابه‌جا نمی‌شوند از میان رفت، به‌گونه‌ای که برخی شواهد حاکی از آن است که این سنگ قبرها در اثر برخورد با لودر شکسته و در محوطه رها شده‌اند.
اما کار به همین‌جا ختم نیافت. این‌که در بخش‌هایی از گورستان چراغ‌هایی، طبعاً به سبکی قدیمی، کار گذاشته شود و خرابه‌های آن مرتب و نسبت به مکان‌شان زیباسازی شوند اصولاً باید ربطی به ویران کردن سنگ‌قبرهای تاریخیِ مجموعه داشته باشد، اما دیده می‌شود که اصراری بر هم‌سطح و یکسانسازی سنگ قبرها، که خود حاویِ تاریخچه‌ای از دوره‌ای هستند، وجود دارد.
کاری اشتباه و به گفته‌ی یک کارشناس الگوبرداری‌شده از نمونه‌های غربی، به‌ویژه آمریکایی است و همه‌ی این کارها بدون گرفتن کوچکترین اجازه‌ای از صاحبان قبور انجام شده است. فردی به یک خبرگزاری گفت: «از ما اجازه نگرفتند، یک بنر زده‌اند با این عنوان که می‌خواهند ساماندهی کنند. آمده‌ام می‌بینم سنگ قبر پدربزرگم که قطر زیادی داشت و از سال ۱۳۱۴ روی این قبر نصب شده بود و خود قطعاً یک سنگ عتیقه محسوب می‌شد، خُرد شده است. هر کس جای ما بود چه حالی می‌شد که با قبر عزیزش این‌طور برخورد شود، حتی نمی‌توانم مکان دقیق قبرش را شناسایی کنم. با این کارها به قبرهای ما بی‌احترامی می‌کنند».
هنوز طرح توسعه‌ی شبستان به مراحل پایانی نرسیده، درختانِ ورودی به شبستان، بر خلاف بارها نظر صریح رهبر انقلاب در این باره، قطع و برخی از سنگ‌های تاریخی کنار بقعه رها شدند، به‌گونه‌ای که قبوری چون دختر مظفرالدین‌شاه، که قبلاً با سنگ شکسته‌ای نمایان بود، اکنون اثری از آن قابل مشاهده نیست. شنیده می‌شود حتی قبرهایی جدید در این محوطه‌ی تاریخی، که وزارت کشور از سال ۱۳۷۳ دستور منع دفن مردگان را در آن صادر کرده است، فروخته می‌شود.
از این رو، سمن‌های میراثی استان تهران، ضمن تقاضای توقف این روند از اداره‌ی اوقاف و هیأت‌امنای این گورستان‌های تاریخی، از معاونت میراث فرهنگی استان می‌خواهند تا ضمن شناسایی گورستان‌های تاریخی شهر، که بخشی از هویت این شهر و به‌ویژه شناسنامه‌ی بزرگانی هستند که روزگاری در آن زندگی می‌کردند و اجرای طرح شناسایی قبرهای تاریخی تهران، که گویا فقط در قبرستان ظهیرالدوله در منطقه‌ی شمیرانات انجام شده است، با برپایی نشست‌هایی به گفت‌وگو با این متولیان پرداخته و آنها را، به پشتوانه‌ی افکار عمومی و ما سمن‌ها، در کنار تعریف عرصه و حریم این بناها و محوطه‌های تاریخی، ملزم به بازسازی و مرمت مساجد، امام‌زاده‌ها و گورستان‌های تاریخی استان، با طرح مرمت مورد تأیید سازمان میراث فرهنگی، کنند.
انتهای پیام
