صلح خبر، گروه استان‌ها – فاطمه کازرونی: کاشان شهر هزار افسانه است، افسانه‌هایی که باید از دل پستی‌وبلندی تپه‌های هفت هزار ساله «سیلک» سراغ آن را بگیریم و داستان زندگی اجتماعی نخستین انسان‌های جامعه‌گرا را از زبان کوزه‌های سفالی و کاسه‌بشقاب‌های لب‌پریده بشنویم.
ما چه می‌دانیم چه رازها که در دل تپه‌های «سیلک» پنهان است، شاید آن کودک خفته درون تابوت شیشه‌ای، در چشمان خالی‌اش هنوز ردی از محبت و عشق پدر و مادر را نهفته دارد و آن بانویی که با قرار دادنش در دیگر تابوت شیشه‌ای، خواب و آرامش ۹ هزارساله‌اش را برهم زده‌اند داستان عشق به خانواده‌اش روزی زبانزد مردم دیارش بوده است و آن مرد اسکلتی در دیگر قاب شیشه‌ای رازهایی از زندگی بر زبان‌بسته‌اش دارد و آن دیگری و دیگری و دیگری…
برای سراغ گرفتن از این عظمت تاریخی به سراغ باستان‌شناسی می‌رویم که سال‌هاست تاریخ استان اصفهان را کاوش می‌کند و سال‌ها نیز مدیر محوطه باستانی سیلک بوده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی کاشان در گفت‌وگو با خبرنگار صلح خبر، در ارتباط با تپه‌های تاریخی این شهر و قدمت آن‌ها اظهار داشت: تا سال ۱۳۱۰ هجری شمسی این مجموعه باستانی مورد شناسایی قرار نگرفته بود تا اینکه با جاری شدن سیل در زمین‌های کشاورزی ساکنان شهر کاشان، این تمدن بزرگ و چند هزارساله نمایان شد.
محسن جاوری با بیان اینکه شواهد نشان از آغاز زندگی کهن‌ترین مردم دشت‌نشین در منطقه تپه‌های سیلک دارد، افزود: محوطه باستانی سیلک از دو تپه شمالی و جنوبی و دو گورستان باستانی تشکیل شده است.
سفالینه‌هایی که بوی مدنیت و زندگی اجتماعی می‌دهد
وی با بیان اینکه قدمت قدیمی‌ترین آثار به‌دست‌آمده از تپه شمالی به حدود هفت هزار و ۵۰۰ سال قبل می‌رسد، گفت: استفاده از اصول معماری، به‌کارگیری روش‌های نوین خانه‌سازی، وجود کوره‌های سفالگری و ذوب فلزات و دیگر یافته‌های مهم در این منطقه نشان از مدنیت و زندگی اجتماعی در میان مردمان این منطقه دارد.
رئیس میراث فرهنگی کاشان با بیان اینکه کاوش بر روی تپه‌های سیلک در دوران مختلف و گاه با فاصله زمانی انجام شده است، افزود: نتایج تحقیقات، تمدن تپه‌های سیلک را به ۶ دوره فرهنگی متمایز تقسیم می‌کند و از هرکدام از این دوران آثاری به‌دست‌آمده است.
نشانه‌های تمدن سیلک در موزه‌های لوور فرانسه
وی با بیان اینکه اشیای یافت شده در این تپه‌ها در موزه‌های لوور فرانسه، موزه ملی ایران، موزه باغ فین و نمایشگاهی کوچک در کنار این مجموعه باستانی قرار دارد، گفت: در کاوش‌های تپه‌های تاریخی سیلک چندین اسکلت انسان نیز پیداشده و یک اسکلت آقا، خانم و کودک در تابوت‌های شیشه‌ای ورودی این منطقه در معرض دید گردشگران قرار گرفته است.
جاوری به تمدن مردم ساکن این منطقه اشاره کرد و ادامه داد: مردمان سیلک به نقاشی و خط تسلط داشتند و این موضوع از آثار نقاشی بر روی خرده سفال‌ها و کشف الواحی با خط مخصوص مشخص است ضمن اینکه نگاشته‌هایی به‌دست‌آمده که باستان‌شناسان حدس می‌زنند مربوط به مالیات و یا دادوستد آن‌ها باشد.
آشنایی زنان و مردان سیلکی با ریسندگی و بافندگی
وی به کشف دوک ریسندگی در این منطقه اشاره کرد و گفت: این امر نشان از آشنایی این مردم در هزاره‌های پیش از میلاد با صنعت ریسندگی و بافندگی دارد ضمن اینکه با کشف کوره ذوب فلزات نشانه‌هایی از ساخت ابزار با کمک ذوب کردن فلزات نیز به‌دست‌آمده است.
رئیس میراث فرهنگی کاشان با بیان اینکه صحبت در ارتباط با سیلک به‌اندازه‌ای زیاد است که نگارش کتاب و طومارهای طولانی را می‌طلبد، گفت: سیلکی‌های متمدن با ظرایف نیز بیگانه نبودند به‌نوعی که تُنگ‌های کوچک مخصوص نگهداری عطر، آیینه مسی و وجود گوشواره‌هایی از طلا و لاجورد از شگفتی‌های کشف‌شده در این منطقه است.
موزه‌ای کمیاب و بی‌بدیل از خانه‌های تاریخی در کشور
کاشان موزه‌ای بی‌بدیل از خانه‌های تاریخی در کشور را به نمایش گذاشته است، جایی که درودیوار خانه‌های تاریخی هزارساله‌اش نقش و نگار هنر بر تن خود پذیرفته و معماری ایرانی آن با آفرینش حیاط، باغچه، اندرونی، بیرونی، اتاق‌های متعدد تابستانی و زمستانی آن‌چنان زنده سخن می‌گوید که زبان از قدرت بر زبان راندن کلام بازمی‌ماند.
رئیس میراث‌فرهنگی کاشان با بیان اینکه شهرستان کاشان دارای بیش از ۷۰۰ خانه تاریخی شمارش شده است، یادآور شد: در اغلب این خانه‌ها که متعلق به دوران قاجاریه و زندیه و غیره هستند شیوه معماری و نوع مصالح به‌نوعی است که از تأثیر عوامل نامطلوب محیطی تا حد ممکن کاسته است.
معماری شگفت‌آوری که با آب‌وهوای گرم و خشک دوست شده است
وی ادامه داد: با توجه به هوای گرم و خشک کاشان به‌ویژه در نیمه نخست سال معماری باغچه در خانه‌های کاشان موجب کاستن از تأثیرات نامطلوب هوای گرم و خشک اقلیم کاشان و ایجاد شرایط مناسب زیستی است و دیوارهای مرتفع پیرامونی خانه نیز از میزان تابش مستقیم آفتاب به روی سطوح فضاهای مسکونی کم می‌کنند.
جاوری با تأکید بر اینکه استفاده از بادگیر و تعبیه زیرزمین از دیگر روش‌های مردم کاشان در برابر گرمای اقلیمی بوده است، بیان داشت: خانه‌ها معمولاً دارای اندرونی و بیرونی است و نقاط آفتاب‌گیر برای فعالیت‌های زمستانی و نقاط سایه‌دار برای فصل تابستان مورداستفاده بوده است.
پیچش اسرارآمیز روح و تخیل انسانی در سایه‌سار خانه‌های تاریخی کاشان
وی با اشاره به آرامش بی‌نظیر خانه‌های تاریخی کاشان ادامه داد: نظم هندسی خانه‌های تاریخی کاشان از معماری بی‌بدیل این خانه‌ها خبر می‌دهد و تزئینات گوناگون که همگی برگرفته از پیچش اسرارآمیز روح و تخیل انسانی است نقاط مختلف این بناها را آراسته ساخته است.
رئیس میراث فرهنگی کاشان با اشاره به تعصب کاشی‌ها بر حفظ خانه‌های تاریخی ابراز داشت: اغلب این خانه‌های تاریخی به بناهای دارای کاربری امروزی مانند سفره‌خانه و هتل تغییریافته‌اند و اقامتی دل‌نشین برای گردشگران را رقم می‌زنند.
نقش تنهایی یک صدراعظم بر دیوارهای فین
مجموعه تاریخی باغ فین که نامش همواره در فهرست پربازدیدترین نقاط گردشگری استان اصفهان است، خود گویی سراسر راز و سر است، از آخرین لحظات زندگی بزرگ‌مرد تاریخ این سرزمین «امیرکبیر» که فقط دیوارهای فین تنهایی وی را به یاد دارند تا جاری آب در سرتاسر باغ فین، آبی همواره از دل زمین می‌جوشد و قرن‌هاست که این جوشش تمامی ندارد.
جاوری در ارتباط با زیبایی‌های تاریخی باغ فین نیز اظهار داشت: شکل‌گیری این مجموعه تاریخی را به آل‌بویه نسبت داده و گسترش آن را مرهون زمان ایلخانیان می‌دانند و برخی نیز از احتمال پیدایش آن، پیش از اسلام سخن به میان می‌آورند گرچه شواهدی دراین‌ارتباط در دست نیست.
جوشش همیشگی آب در جویبارها و حوض‌های منظم باغ
وی با بیان اینکه باغ فین نشانه‌ای از نبوغ و استعداد مردمان کاشان است، ابراز داشت: جوشش آب در دل جوی‌هایی که با نظمی خاص در سرتاسر این باغ بزرگ به یکدیگر تحت محوریت حوض‌هایی متصل شده‌اند و فواره و جریان همیشگی آب در جوی‌ها که قدمتی به بلندای قرن دارد، از شگفتی‌های این باغ است.
رئیس میراث فرهنگی کاشان با تأکید بر اینکه هر گوشه این باغ، عملکرد پادشاهی را در ادوار مختلف زنده می‌کند و نشانی از بازه‌ای تاریخی بر دل خود دارد، گفت: درختان باغ در پیرامون هفده کرت و نیز چهار باغچه طولی در مجاورت کوشک قاجاری و در طول خیابان اصلی باغ حدفاصل کوشک مرکزی تا عمارت سردر سایه‌گستر گردشگران شده است.
جاذبه‌های باغی که مردم آن را بیشتر به قتل امیرکبیر می‌شناسند
وی تأکید کرد: بسیاری از مردمان کشورمان باغ فین را به دلیل واقعه مشهور تاریخی یعنی قتل امیرکبیر به دستور ناصرالدین‌شاه در حمام این باغ تاریخی می‌شناسند.
جاوری اضافه کرد: علاوه بر ایجاد موزه‌ای که این واقعه تاریخی را در قالب مجسمه‌هایی به تصویر می‌کشد باید به این نکته اشاره کنیم که باغ فین به عمارت‌های تاریخی، موزه ملی کاشان و جاذبه‌های طبیعی دیگر نیز مزین شده است و تنها بازدید از این مجموعه تاریخی می‌تواند عظمت آن را برای علاقه‌مندان تاریخ آشکار کند.
گویی باید سراغ نام و تعریف تاریخ را از همین تاریخ کهن برگیریم… از تپه‌های جوشقان و استرک که با فصل‌هایی از کاوش زمین، نمودی جدید از تمدن کهن کاشان را به تصویر کشیده است.
سراغ فرهنگ را باید از سنت‌های دل‌نشین ایرانی مانند گلاب‌گیری اردیبهشتی، رسوم عزاداری عاشورایی و سنت‌های اصیل حک‌شده بر ذهن و دل کاشی‌ها طلب کنیم و اگر نمونه‌ای از شهرهای چند فصل را طلب می‌کنید کجا را سراغ دارید که در زمستان‌های سرد هوای مطلوب بهاری را در مرکزش تجربه کنید و در دل تابستان گرم، هوای خنک را از نیاسر سرسبز و کوه و آبشار باصفایش سراغ بگیرید.
