صنم بیاناتی: سایت الجزیره گزارشی به تفصیل درباره آزار جنسی به دخترهای مدرسه‌ای ژاپنی منتشر کرده است که از قرار معلوم این روزها جرات بیشتری برای بیان آنچه که در این زمینه اتفاق افتاده است پیدا کرده‌اند.

نکته: در این گزارش آزار جنسی موضوعی متفاوت از تجاوز به عنف محسوب می‌شود و انواع دیگر آزار و اذیت‌های جنسی را هم دربر می‌گیرد

توکیو، ژاپن: تاماکا اوگاوا وقتی برای اولین بار مورد آزار جنسی قرار گرفت 10 ساله بود. در یک روز تعطیل رسمی ، اوگاوا سوار مترو بود. مردی که درست پشت سر او ایستاده بود ،‌این دختر 10 ساله را مورد آزار و اذیت جنسی قرار داد. آنچه که اوگاوا به یاد می‌آورد احساس شوک و بیمار گونه‌ای بود که دچارش شد. وقتی به خانه بازگشت داخل دستشویی رفته و مرتب دست و صورتش را می‌شست. اوگاوا اینقدر در دستشویی معطل کرد که خانواده‌اش متوجه شدند اتفاق غیر عادی افتاده است.

چند سال بعد که اوگاوا وارد دبیرستان شد ، چنین اتفاقی بارها و بارها تکرار شد و این در حالی بود که رفت و آمد وی صرفا در مسیر و با لباس مدرسه جریان داشت. هر بار که چنین مشکلی برای او پیش می‌آمد ، فرار می‌کرد و اصلا مطمئن نبود که باید دقیقا چکار کند.

اوگاوا می‌گوید:من به عنوان یک بچه درباره این موضوع فکر می‌کردم نمی‌توانستم درک کنم چرا بزرگتر‌ها اینکار را می‌کنند.

این اتفاق می‌توانست سبب ابراز خشم در برابر بزرگترها شود. در عین حال اوگاوا نگران این بود که جلب توجه کند و خب در کنار همه اینها ،‌والدین وی هیچوقت درباره این موضوع و اینکه چطور چنین اتفاقی را پشت سر بگذارد و از خود مراقبت کند با اوگاوا حرفی نزدند.

اوگاوا یکی از دفعاتی را که مورد آزار یک مرد قرار گرفت به خوبی به یاد می‌آورد. او ماجرا را اینطور تعریف می‌کند: “15 ساله بودم. در قطار و در مسیر بودم. مردی خودش را به من نزدیک کرد. اذیتم می‌کرد. وحشت‌زده و عصبانی در اولین ایستگاهی که قطار متوقف شد، پیاده شدم اما او دست از آزارش بر نمی‌داشت. در حال پیاده شدن به من گفت دنبالم بیا. من مطمئنم که همه مردمی که در قطار بودند همه چیز را دیدند اما هیچکس هیچ کمکی به من نکرد. احساس شرم می‌کردم. آنها تصور می‌کردند من با او همراهم. انگار آن مرد فکر می‌کرد من خودم به چنین رفتاری راضی بودم. وقتی من دبیرستان می‌رفتم هر دختر یک قربانی بود. ما فکر نمی‌کردیم که بتوانیم کاری در برابر این اتفاق انجام بدهیم.”

اینروزها اوگاوا نویسنده و االبته یکی از موسسین سایت لابو است. یک شرکت کوچک تولید محتوای دیجیتالی واقع در شیموکی‌تازاوا _ یکی از شهرهای در همسایگی توکیو_ او در این سایت اغلب درباره نابرابری‌ها و خشونت‌های جنسیتی در ژاپن می‌نویسد.

اوگاوا در سال 2015 نوشتن درباره مشکل همیشگی دختران مدرسه‌ای ژاپن که همان آزار جنسی بود را آغاز کرد. مشکلی که معمولا در وسایل حمل و نقل عمومی برای دختر‌هایی که با یونیفرم مدرسه رفت و آمد می‌کردند پیش می‌آمد. دخترانی که چنین اتفاقی را تجربه می‌کردند،‌ قربانی‌هایی بودند که بیشترشان سکوت می‌کردند و با هیچکس در جامعه درباره این موضوع حرف نمی‌زدند، موضوعی که از نظر اجتماع با هر حسابی،‌ یک اتفاق طبیعی و بی‌اهمیت تلقی می‌شد.

با این حال وقتی در دوسال اخیر صحبت کردن درباره آزار جنسی در ژاپن آغاز شد،‌ تغییرات هم همزمان کلید خورد.

واکنش‌ها آغاز می‌شود…

یایویی ماتسوناگا یکی از همان افراد است.همان‌هایی که خود را ملزم به واکنش می‌دانست.

اواخر ژانویه بود که این بانوی 51 ساله با چمدانی از مدال‌ها وارد کافی شاپی در منطقه شلوغ شیبویا شد.

مدال‌های گرد و درخشان او نشان خاصی بر روی خود داشت. نشانی از دختران مدرسه‌ای عصبانی. این مدال‌ها حامل چنین پیغامی بودند: آزار و اذیت جنسی جرم است،‌ این‌کار را انجام ندهید.

هر کدام از این مدال‌ها همراه جزوه آموزشی بودند که ایستادگی،‌ اعتماد به نفس و هوشیاری را در برابر این اتفاق تعریف می‌کردند.

ماتسوناگا موسسه خود را با عنوان “مرکز جلوگیری از آزار و اذیت جنسی”در سال 2015 افتتاح کرد، یعنی بعد از اینکه دختر یکی از دوستانش در مسیر رفت و آمد به مدرسه در قطار مورد تعرض واقع شد.

تاکاکو تونوکا، اسم مستعار دختریست که در گزارش رونامه ژاپن تایمز استفاده شده است. او مادرش را قانع کرد تا هر دو به کمک هم راه‌های مختلفی را برای مبارزه با این آزار و اذیت‌ها پیدا کنند. او حتی عروسکی خرید که وقتی آن را فشار می‌داد صدایی می‌گفت: “این‌کار را انجام نده”

آنها با پلیس و ماموران ایستگاه قطار در این باره صحبت کردند. البته مسئولان ایستگاه قطار به آنها اینطور پاسخ دادند که اگر چنین چیزی اتفاق می‌افتاد نسبت به آن واکنش نشان می‌دادند اما هرگز چنین چیزی نبوده است!

ماتسوناگا درباره نصب پوسترهایی در قطارها می‌گوید که قربانیان چنین آزار و اذیت‌های جنسی را تشویق می‌کند که شجاع باشند و دراین باره حرف بزنند. تاکاکو برای جلوگیری از تکرار این اتفاق حرف زدن در برابر مهاجم را در خانه تمرین می‌کرد. او مقابله با افرادی که وی را مورد آزار جنسی قرار می‌دادند آغاز کرد. همین باعث شد که آنها در برابر اعتراض این دختر با عصبانیت از او فاصله بگیرند. با این حال کسانیکه در حال تماشای این اتفاقات بودند هیچ کمکی نمی‌کردند. در نهایت این دختر و مادرش برچسبی را تهیه و روی کیف مدرسه وی چسباندند که روی آن نوشته شده بود: “آزار جنسی یک جرم است،‌ من در برابر آن تسلیم نمی‌شوم” و همیچنین تصویر یک پلیس که در حال دستگیری یک مهاجم یا مزاحم است روی این برچسب حک شده بود. از قرار معلوم این راهکار جواب داد.

ماتسوناگا می‌گوید اگرچه برچسب تاکاکو برای او نوعی خودآگاهی محسوب می‌شد با این حال پسرها وی را مسخره می‌کردند.

به همین ترتیب بود که ماتسوناگا به این نتیجه رسید که تاکاکو نباید به تنهایی در این راه مبارزه کند. بنابراین تصمیم گرفت دیگران را هم با تولید این مدال‌ها در مسیر مبارزه با آزار و اذیت جنسی دختران مدرسه‌ای همراه و دخیل کند.

در نوامبر 2015 ماتسوناگا کمپینی را راه‌اندازی که با کمک 334 اهدا کننده مبلغ 2.12 میلیون ین جمع آوری کرده و با این پول مدال‌هایی همراه جزوه‌هایی با محتوای آگاه کننده‌ منتشر کرد.

دبیرستان‌های عمومی، دانش‌آموزان مدرسه‌های هنر و طراحان آزاد،‌ همگی به او اعتراف کردند این اولین باری بوده است که درباره این موضوع فکر کرده‌اند. در واقع از بین 441 طراحی، ماتسوناگا، 5 نمونه را انتخاب کرد.

او این مدال‌ها را به راه‌های مختلف پخش می‌کرد. حتی در این زمینه با پلیس هم همکاری‌های داشت و در نهایت این مدال‌ها را به قیمت 410 ین به فروش گذاشت و فروشگاه‌های زیادی این مدال را عرضه کردند.

بعد از اینکه این مدال‌ها بیش از پیش در دسترس قرار گرفت،‌ ماتسوناگا بیشتر راغب بود تا خود افراد مهاجم و مزاحم هم این مدال‌ها را ببینند و درباره‌ این موضوع فکر کنند: “دنیا در حال تغییر کردن است و برخی از مردم درباره این موضوع صحبت می‌کنند”

با مشارکت دختران دانش آموز در این کمپین، ماتسوناگا آنها را تشویق می‌کند تا درباره این آزار و اذیت‌ها از همان زمانی که هنوز خیلی جوان و کم سن هستند، حرف بزنند.

این مدال‌ها تاثیر گذاری مستقیمی داشته است. بر اساس اطلاعات جمع آوری شده از 70 دانش آموز دختر دبیرستانی،‌ در منطقه سایتاما در شمال توکیو،‌ حدفاصل زمانی آوریل تا دسامبر 2016 ، 61.4 درصد از این دختران گفته‌اند دیگر مورد آزار جنسی قرار نگرفته‌اند. هرچند که 4.3 درصد می‌گویند اوضاع برایشان تغییری نکرده است.

ماتسوناگا می‌گوید: همچنین اداره‌های پلیس با برگزاری کنفرانس‌هایی در دبیرستان،‌ دختران را ترغیب به صحبت کردن با اعتماد به نفس درباره این موضوع می‌کنند.

به نظر اوگاما -دختری که برای اولین بار در ده سالگی مورد آزار جنسی قرار گرفت- این مدال‌ها به هیچکس برچسب قربانی یا مهاجم بودن نمی‌زند بلکه گفتگو در این مورد را قوت می‌بخشد. اوگاما می‌گوید: “استفاده از این مدال‌ها شجاعت می‌خواهد. آنها در عین حال که بامزه هستند،‌ پیام قدرتمندی را منتشر می‌کنند.”

تعبیر مردم از آزار و اذیت جنسی در ژاپن چیست؟

آنچه که درباره رواج آزار و اذیت‌های جنسی در ژاپن دردسر ساز شده است می‌تواند به تعبیر متفاوت مردم و قربانیان بازگردد.

هیروکو گوتو، استاد حقوق جنایی در دانشگاه چیبا و معاون رییس جمهوری ژاپن در امور حقوق بشر معتقد است «خیلی از مردم آزار جنسی را به عنوان جرم نمی‌شناسند بلکه برای جامعه این موضوع یک “مشکل” تلقی می‌شود و این مسئله خود یک دوگانگی را در دید قربانیان و جامعه نسبت به چنین موضوعی ایجاد می‌کند.»

به نظر اوگاما،‌ جامعه به این مشکل به عنوان چیزی که به هر حال اتفاق می‌افتد نگاه می‌کند. هیچ محاسبه دقیقی هم وجود ندارد که چند نفر از قربانیان چنین مسئله‌ای را گزارش می‌دهند.

با این حال پلیس باید تصمیم بگیرد که مورد گزارش شده شامل چه قسمتی از قانون می‌شود (در این مورد آزار و اذیت جنسی به معنای لمس کردن تلقی می‌شود) این نوع از خشونت جنسی در مواردی ، طبق ماده 176 قانون مجازات ژاپن ، حداکثر 10 سال زندان دارد. اما فقط تعداد معدودی از موارد گزارش شده شامل این قانون می‌شوند.در واقع در ماده 177 که مشمول تجاوز به عنف است ،‌مجازات‌های سنگین‌تری هم وجود دارد و تعریف بسیار جزئی‌تر و سخت‌تری دارد و صرفا تجاوزی را که منجر به (مقاربت اجباری) می‌شود در بر می‌گیرد.

با همه این احوال جامعه ژاپن بیشتر بر روی آنچه که درباره مراقب از خود به زنان گفته می‌شود تمرکز می‌کند. اینکه چطور لباس بپوشند و در سفرهای درون شهری به واگن‌ها مخصوص زنان بروند. واگن‌هایی که در طول ساعات ترافیک صبحگاهی در دسترس هستند.

با این حال اوگاوا می‌گوید:”جامعه سعی می‌کند به زنان بگوید چطور از خود مراقبت کنند و چطور لباس بپوشند اما هیچکس تلاش نمی‌کند به مردان بگوید زنان را اذیت جنسی نکنند!”

اوگاوا که مدت‌هاست درباره نابرابری و خشونت جنسی علیه زنان در ژاپن می‌نویسد درباره پوسترهایی هم که در این رابطه در متروها و قطارهای ژاپن نصب شده است حرف‌های زیادی دارد:
“آنها با مزاحمان و عاملان چنین آزارهایی حرف نمی‌زنند.من آرزو داشتم روی این پوسترها نوشته بودند اگر شما می‌خواهید با نزدیک شدن به زنان آنها را اذیت جنسی کنید باید حتما خودتان را به دکتر نشان بدهید.”
او به عنوان فردی که سالهاست در این مسیر مبارزه می‌کند و خودش یکی از همین قربانی‌هاست امیدوار است که متروها و قطارها دوربین‌های بیشتری برای کنترل اوضاع داشته باشند.
اوگاوا عقیده دارد درک آنچه که در وسایل حمل و نقل عمومی برای دختران اتفاق می‌افتد ضروری و واضح است با این حال برای آنچه که واقعا پیش آمده است باید قربانی‌های بیشتری لب به سخن باز کنند.

جامعه پدر سالار ژاپن

بسیاری از زنان ژاپنی می‌گویند زمانیکه دوره دبیرستان آنها تمام شد و دیگر یونیفرم مدرسه را نمی‌پوشیدند مورد آزار جنسی قرار نگرفتند.
کوتومی آراکی 20 ساله در همین مورد می‌گوید: “مشکل آزار و اذیت جنسی برای من از زمانیکه یونیفرم مدرسه را دیگر نپوشیدم هرگز اتفاق نیفتاد.” او در حال حاضر دانشجوی رشته اقتصاد و پیشخدمت است. کسی که تجربه اذیت‌های جنسی در متروها را از یاد نبرده است.
وقتی از آراکی تعریفی از دختر مدرسه‌ای ژاپنی درخواست می‌شود ، او و سایرین الگوی قدیمی “لولیتا” را پیش می‌کشند.
بر اساس آنچه گوتو ، نماینده رییس جمهور ژاپن در ان جی او حقوق بشر می‌گوید ،‌این الگو از از نویسنده روسی ،‌امریکایی یعنی ولادیمیر ناباکوف گرفته شده است که معنای وسیع آن را می‌توان در تصویر اطاعت و سرسپردگی دختران ژاپنی دید.
گوتو می‌گوید: “جامعه ژاپنی یک جامعه به شدت پدر سالار است. موضوعی که ریشه در ایده‌های کنفسیوسی دارد و از چین سرچشمه می‌گیرد و پس از پایان دوران امپریالیستی میجی در سال 1912 رواج پیدا کرد. این باوریست قوی که می‌گوید مردها باید بر زن‌ها برتری داشته باشند.”
امیکو اوچیای ،‌روانشناس و مورخ می‌گوید در جامعه ژاپن زن بودن به عنوان یک “طبقه” اجتماعی محسوب می‌شود و شما نمی‌توانید از این سرنوشت فرار کنید. اگر شما در تحصیلات و در شغل خود موفق هستید؛ پس باید حتما یک مرد باشید.
با این حال طبق نظر گوتو ،‌از سال 1970 به بعد که زنان ژاپنی حرکت رو به جلویی را آغاز کردند و طبق دستور کار نخست وزیر شینزو آبه که زنان حضور قوی‌تری در مشاغل و پیشرفت‌های اقتصادی داشتند ، قدرت مردان ژاپنی به چالش کشیده شد.
گوتو ،‌معاون رییس جمهور ژاپن در ان جی او حقوق بشر می‌گوید: یکی از دلایلی که مردان به چنین آزار اذیت‌های جنسی نسبت به زنان رو می‌آورند نشان دادن قدرتشان به آنها و دخترهای جوان‌تر است.

زنانی که سکوت می‌کنند…

برای زنان مسن‌تر صحبت درباره آزار و اذیت‌های جنسی که تجربه کرده‌اند سخت‌تر است. سال گذشته وزارت کار ژاپن آماری را منشر کرد که نتیجه پاسخ 10 هزار زن ژاپنی در حد فاصل سنی 25 تا 44 سال بوده‌ است ، تقریبا یک سوم این زنان گفته‌اند در کار مورد آزار جنسی قرار گرفته‌اند که از این بین کمتر از 40 درصد به این آزارها واکنش‌ نشان داده‌اند.
زن 52 ساله ژاپنی مدعی شده اخیرا در محل کار خود در توکیو مورد آزار جنسی قرر گرفته اما نتوانسته صورت این شخص را ببیند. وقتی که موضوع را به روسا اطلاع داده است آنها با او ابراز همدردی کرده‌اند اما مانع مراجعه وی به پلیس شده‌اند. آنها از این خانم خواسته‌اند به وجهه کمپانی فکر کند و به همین دلیل بهتر است به پلیس شکایت نکند. این خانم معتقد است کمپانی که در آن کار می‌کرده خیلی راحت این مسئله را ندیده گرفته است.

با این حال حتی خود این خانم هم تمایلی به مراجعه به پلیس نداشته و البته حتی مایل نبوده با کسی در این باره صحبت کند. شاید دلیلش همانی باشد که پیشتر اشاره شد. این موضوع در ژاپن به یک اتفاق عادی تبدیل شده. اتفاقی که بسیاری مواقع تیر تقصیر را به سمت خود قربانی‌ها نشانه می‌رود و از همین رو آنها ترجیح می‌دهند در این باره سکوت کنند تا مقصر شناخته نشوند. مشکلی که بدون شک ریشه در نگاه غلط جامعه ژاپن به این مقوله دارد و بسیاری از مردم این مسائل را به عنوان روایت‌های ساختگی قلمداد می‌کنند و از کنارش رد می‌شوند.

شاید به همین دلیل است که فعالان در این زمینه از زنان ژاپنی می‌خواهند برای دفاع از حق خود در برابر آزار و اذیت‌ جنسی ،‌سکوتشان را بشکنند و درباره این مسئله حرف بزنند.