در ایران اتوبوس ها، ارابه های مرگ هستند و جاده ها راه رسیدن به مرگ. حالا اگر اردوها و سفرها نیز به صورت جاده ای و از طریق اتوبوس انجام شود احتمال افتادن در دام مرگ بالاتر می رود.

اتوبوس ها ارابه هایی هستند که هرساله در جاده ها افراد زیادی به واسطه آنها به دام مرگ می‌افتند. این راه جوان و پیر ندارد، هرکسی با هر سن و سالی که باشد ممکن است گذرش به دام مرگ بی افتد. از سربازانی که برای گذراندن مرخصی خود به شهر می روند تا کودکان و نوجوانانی که برای اردو به جایی سفر می کنند. اما با وجود اینکه اتوبوس ها باعث افزایش آمار مرگ و میر در جاده های ایران می شوند، همچنان برای اردوها و سفرهای تدارکی دانش آموزان و نوجوانان از این وسیله حمل و نقلی استفاده می شود. یکی از این اردوها که آمار بالایی در مرگ و میر دانش آموزران و نوجوانان دارد، اردوی «راهیان نور» است. اردویی که هرساله تعدادی دانش‌آموز یا دانشجو در مسیر رفت یا برگشت آن دچار تصادف می‌شوند. حال یا برخی از این افراد کشته می‌شوند و تعداد بیشتری زخمی.

هفته دفاع مقدس، هفته ای است که هر ساله تعداد زیادی دانش آموز و دانشجو به اردوهای راهیان نور فرستاده می‌شوند و در اين راه ممكن است جان خود را از دست دهند و در دام مرگ اسير شوند. هفته ای که در آن دانش آموزان و دانشجویان زیادی از استان های مختلف کشور راهی مناطق جنگی می شوند. امسال نیز استان های کشور در این طرح شرکت می کنند و تا به امروز استان مرکزی و کهگیلویه و بویراحمد تعداد دانش آموزانی را که به اردوی راهیان نور می‌فرستند را اعلام کرده اند.

به گفته مسئول راهیان نور سپاه استان مرکزی 16 هزار و 230 دانش آموز این استان در قالب اردوهای راهیان نور، به مناطق عملیاتی هشت سال جنگ در جنوب کشور اعزام می شوند.

همچنین فرمانده سپاه فتح کهگیلویه و بویراحمد نیز گفته است که 9 هزار و 100 دانش آموز این استان سالجاری در قالب کاروانهای راهیان نور به مناطق عملیاتی دوران دفاع مقدس اعزام می‌شوند. مدیرکل آموزش و پرورش استان قزوین نیز اعلام کرده است که امسال 12 هزار و 878 دانش آموز استان در اردوهای راهیان نور شرکت می کنند. روز 28 شهريورماه نيز علي اصغرفاني وزيرآموزش و پرورش اعلام كرد كه 700 هزار دانش آموز به اردوهای راهیان نور اعزام مي‌شوند.

در همین رابطه روز جمعه 26 شهریورماه سردار یعقوب سلیمانی دبیر قرارگاه راهیان نور سپاه و بسیج در گفت‌وگو با سایت راهیان نور درباره اعزام کاروان های راهیان نور دانش آموزی اعلام کرد که « اعزام کاروان های دانش آموزی امسال از 10 مهر با انجام مراسمی ویژه آغاز می شود.» او در صحبت هایش به نکته ای اشاره کرد که سالهای گذشته برای اردوهای راهیان نور حاشیه ساز شده بود و آن هم ماجرای اجباری بودن این اردوها بود که در همین رابطه سردار یعقوب سلیمانی گفته است که « این اعزام ها به هیچ عنوان جنبه اجباری ندارد و پس از کسب رضایت والدین دانش آموزان صورت می گیرد.» به گفته دبیر قرارگاه راهیان نور سپاه و بسیج « تعداد دانش آموزان اعزامی به راهیان نور یک میلیون دانش آموز به همراه فرهنگیان به مناطق عملیاتی دوران دفاع مقدس اعزام می شوند که برای این اعزام ها تا حد امکان از حمل و نقل ریلی به منظور کاهش احتمالی حوادث جاده ای استفاده شود.»

تاکید دبیر قرارگاه راهیان نور سپاه و بسیج بر استفاده از حمل و نقل ریلی از آن جهت حائز اهمیت است که در سالهای گذشته آمار تلفات اردوگاه راهیان نور به حدی زیاد بود که صدای نماینده های مجلس را هم درآورد و در این رابطه اعتراضاتی صورت گرفت و حالا جای خوشحالی دارد که اتوبوس ها جای خود را می خواهند به قطارها بدهند. به این صورت دیگر احتمال تلفات جاده ای و افتادن در دام مرگ کاهش پیدا می کند.

در سالهای گذشته آمار حوادث جاده‌ای در اردوی راهیان نور بسیار زیاد بوده است. اسفند سال ۱۳۸۶ اتوبوس حامل دانشجویان پسر دانشگاه فردوسی مشهد در تصادف با تانکر سوخت آتش گرفت که در جریان این سانحه ۲۲ دانش آموز زنده در آتش سوختند و هفت نفر زخمی شدند. یک سال بعد در ششم فروردین سال ۸۷ کارکنان آموزش و پرورش شهرکرد دچار حادثه شدند و ۲۷ نفرشان کشته و دیگر مسافران زخمی شدند. در هشتم فروردین ماه 1387 نیز افراد ناشناس مسلح در جاده سوسنگرد-اهواز به یکی از اتوبوس‌های حامل دانش آموزان راهیان نور حمله کردند که در جریان آن یک نفر کشته و چند نفر مجروح شدند. در دوم فرودین ماه 1388 در محور اراک – توره یک دستگاه اتوبوس که از بازدید مناطق جنگی باز می گشت، دچار حادثه شد که در آن حادثه 10 نفر کشته و 35 نفر دیگر مجروح شدند. فرودین ماه 1390 در حالی که کمتر از سه ساعت از آغاز سال جدید می گذشت، اتوبوس حامل دانشجویان پیام نور کهنوج در 50 کیلومتری شهرستان جیرفت تصادف کرد و در آن حادثه هشت دخترجوان و دو پسر کشته شدند.

سال 1390 سالی پر از حادثه برای اردوی راهیان نور بوده است. 15 بهمن ماه همان سال یک دستگاه اتوبوس در منطقه شهرستان اراک – بروجرد تصادف می کند و سه دانش آموز دختر در این حادقه کشته می شوند.

اما یکی از حوادثی که باعث شد اردوی راهیان نور در صدر اخبار قرار بگیرد و مسئولان کشور به آن واکنش نشان دهند، حادثه‌ای بود که در روز ۲۸ مهر سال 1391 در محور ایذه به لردگان اتفاق افتاد. در آن حادثه اتوبوس حامل ۴۴ دختر تصادف کرد و ۲۶ تن کشته و بقیه به شدت مصدوم شدند. در پی این حادثه وزیر آموزش و پرورش به مجلس فراخوانده شد، دو رئیس قوه قضاییه و مقننه نیز در اطلاعیه‌هایی جداگانه خواستار پی‌گیری جدی دلایل چنین تصادفی شدند.

در پی این حادثه تلخ نماینده اردل و فارسان که دانش‌آموزان دختر از این شهر بودند، اعتراض شدیدی در صحن علنی مجلس صورت داد و در ۱۷ آبان‌ماه همان سال کمیسیون امنیت ملی مجلس گزارشی از این حادثه تهیه کرد اما در صحن علنی مجلس خوانده نشد ‌ و تنها در اختیار هیات رییسه مجلس قرار گرفت.

موضوع اجباری بودن شرکت در کاروان راهیان نور برای دانش آموزان نیز از دیگر موضوعاتی است که باعث خبرساز شدن این کاروان ها شد و امسال نیز یعقوب سلیمانی در آستانه برگزاری اردوی راهیان نور تاکید کرده است که « این اعزام ها به هیچ عنوان جنبه اجباری ندارد و پس از کسب رضایت والدین دانش آموزان صورت می گیرد.»

اما در سال 1391 سایت خبرآنلاین در گزارشی نوشته که والدین برخی دانش‌آموزان به اجباری بودن سفر فرزندانشان در قالب راهیان نور معترض بوده‌اند. این سایت همچنین به نقل از یکی از مدیران ارشد وزارت آموزش و پرورش نوشت که این سفر بخشی از درس آمادگی دفاعی دانش‌آموزان است و ۱۰ نمره از درس هم به این سفر مربوط می‌شود. در همان سال یکی از والدین دانش‌آموزان دبیرستان دخترانه حضرت مریم در شهر ری درگفت وگو با خبرآنلاین از جلسه‌ای خبر داد که به همین منظور تشکیل شد و اعلام کرد که برای بردن اجباری دختران دوم دبیرستان به اردوهای پنج روزه راهیان نور و ما والدین را تهدید کردند که ۱۰ نمره درس دفاعی مربوط به این سفر است و به نوعی با زور از والدین امضا گرفتند.

بعد از مطرح شدن این موضوع، حمیدرضا حاجی بابایی وزیر آموزش و پرورش در آبان ماه 1391 اعلام کرد که «اردوهای راهیان نور اجباری نیست و هیچ نمره ای برای اعزام به این سفر وجود ندارد.» در همان ماه که بحث اجباری بودن اردوهای راهیان نور برای دانش آموزان در رسانه ها مطرح بود، یعقوب سلیمانی دبیر قرارگاه مرکزی راهیان نور نیز در گفت و گو با ایلنا با تکذیب اجباری بودن این اردوها گفت که « اردوهای راهیان نور به صورت کاملا داوطلبانه بوده و بر اساس یک فرایند کاملا قانونی بر اساس تفاهم نامه و ابلاغیه مشترک وزارت آموزش و پرورش و بسیج برگزار می‌شود و کلیه دانش آموزان با رضایت نامه والدین حضور می‌یابند، لذا اجباری بودن آن گفتاری دروغ و بیانی بی‌اساس و ناجوانمردانه است.»

با این وجود اما در سایت ستاد راهیان نور نوشته شده است که « تأثیرات فرهنگی راهیان نور بر نسل جوان کشور و آَشنایی ایشان با ارزش های والای انقلاب اسلامی باعث شد تا اردوهای راهیان نور از سال 1390 در قالب محتوای آموزشی وارد مدارس کشور شود و به عنوان “دوره عملی” درس آمادگی دفاعی دبیرستان قرار گیرد.»

روزنامه اعتماد روز یکم آبان ماه 1391 در گزارشی نوشت که خانواده‌های حادثه‌دیدگان بروجنی «در حال امضا کردن شکایتنامه‌ای هستند که آموزش و پرورش شهرستان بروجن آن را تنظیم کرده است» و از قول برادر یکی از کشته شدگان تصادف اتوبوس راهیان نور نوشت: «ما هم از این ارگان شکایت داریم و هم از شرکتی که این اتوبوس را به آنها داده است.» علیرضا هادی‌پور، برادر مژگان هادی‌پور معاون مدرسه عفت پاسداران شهر بروجن که در تصادف اتوبوس راهیان نور کشته شده نیز به روزنامه اعتماد گفته بود که : «خواهرم مژگان هادی‌پور و خانم ماندانا الهیان مجبور به رفتن به این اردو شده بودند چون برای درس آمادگی دفاعی به آن ها گفته بودند که باید دانش‌آموزان را به این اردو ببرند.»

روزنامه مغرب نیز در همان روز در گزارشی با تیتر «برای مرگ به اردو می روند» نوشت که انجمن حمایت از حقوق کودکان ضمن «ابراز تاسف شدید از جان باختن تعداد کثیری از دانش آموزان دختر شهرستان بروجن» اعلام کرده که «سال هاست که حوادث گوناگون فرزندان ما را در محیط های آموزشی تهدید می کند،حضور در مدارس ناایمن، آتش سوزی در مدارس و غرق شدن در استخر و اکنون فاجعه کشته شدن ۲۶ دانش آموز در برگشت از سفر راهیان نور نمونه دیگری از بی توجهی متولیان آموزش و پرورش و برگزارکنندگان این اردوها به امنیت جانی فرزندان ما است.» انجمن حمایت از حقوق کودکان همچنین تاکید کرده که «اصرار تعجب برانگیز وزیر به سفر دانش آموزان در جاده هایی که بالاترین درصد تصادفات جادهای در دنیا را به خود اختصاص داده است، جای سوال فراوانی دارد» و از مقام های وزارت آموزش و پرورش و ستاد راهیان نور وابسته به بسیج خواسته که به دلیل «مکرر شدن این گونه حوادث» از «برگزاری این قبیل اردوها خودداری کنند.»

اما در واکنش به عدم برگزاری این اردوها، دبیر قرارگاه مرکزی راهیان نور در هشتم آبان ماه 1391 در گفت و گو با ایرنا بیان کرد که سالانه اتفاقات زیادی در جاده های کشور رخ می‌دهد و به دلیل این اتفاقات نمی توان سفر های بین شهری را متوقف کرد.

هرچند که از سال 1376 گروه های مردمی به صورت خودجوش و مشتکل از رزمندگان به مناطق جنگی برای بازدید می رفتند و در سال 1377 بسیج دانشجویی وارد این ماجرا شد و کاروان های دانشجویی به مناطق جنگی اعزام کرد اما تاسیس ستاد راهیان نور در سال 1384 برای بازدید از مناطقی اعزام می‌شوند که جنگ هشت ساله ایران و عراق در غرب و جنوب غرب ایران در آن جریان داشت، بوده است.

در سال 1388 نگهداری و بهره برداری از یادمان های دفاع مقدس به سپاه و بسیج، ارتش و ناجا واگذار شد و باعث توسعه ساختاری راهیان نور در نیروهای مسلح گردید به طوری که قرارگاه مرکزی راهیان نور سپاه و بسیج، قرارگاه مرکزی راهیان نور آجا، قرارگاه مرکزی راهیان نور ناجا و ستاد مرکزی راهیان نور حوزه‌‌های علمیه کشور تشکیل شد. از این پس ستاد مرکزی راهیان نور با تشکیل شورای سیاست گذاری راهیان نور و کارگروه های تخصصی ده گانه راهیان نور به در حوزه سیاستگذاری، هدایت کلی، هماهنگی عملی و نظارت ورودی جدی نمود.

«مشکل کمبود اتوبوس و مینی بوس»، «فرسودگی سیستم حمل و نقل دانشگاه های کشور»، «برگزاری بدون برنامه ریزی اردوهای دانش آموزی و دانشجویی» و«خطای انسانی» از جمله مواردی است که کارشناسان از آن ها به عنوان عوامل سوانح اخیر برای دانش آموزان، دانشجویان و معلمان نام می برند.

47237