پارسی وی: برای نخستین بار در سال 1960جمعیت شهری بسیاری از کشورهای جهان اعلام شد. بسیاری از کشورها پس از جنگ جهانی دوم برنامه‌های توسعه‌ای گسترده‌ای را آغاز کرده بودند و بر این اساس جمعیت شهری این کشورها نیز توسعه قابل‌توجهی یافته بود.

تنها 15سال بعد از پایان جنگ جهانی دوم، آماری از جمعیت شهری کشورهای مختلف مطرح شد. جمعیت شهری فرانسه در آن سال به 60درصد رسید. دانمارک نیز به رقمی بیش از 60درصد رسید و جمعیت شهری ژاپن نیز در حدود 64درصد اعلام شد. کشور از جنگ برخاسته آلمان هم به جمعیت شهری 76درصد رسید و 80درصد از جمعیت کل کشور انگلستان نیز در شهرها زندگی می‌کردند. در استرالیا نیز 82درصد از جمعیت این کشور در شهرها زندگی می‌کردند و شوروی (روسیه و کشورهای استقلال یافته فعلی) هم در میان کشورهای اروپایی با کمترین رقم، 53درصد از جمعیت‌خود را در شهرهایش جا داده بود. در این میان جمعیت شهری ایران در آن سال‌ها بسیار کم بود.

در سال 1960تنها 32درصد از جمعیت ایران در شهرها زندگی می‌کردند اما این روزها آمار جمعیت شهرنشین ایران به بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان پهلو می‌زند و با آنها برابری می‌کند. این در حالی است که به‌دلیل توسعه زیرساخت‌ها هنوز بسیاری از شهرهای کشور آنگونه که باید، تجهیز نشده‌اند و کمبود امکانات تاکنون نتوانسته پاسخگوی شهروندان باشد. مدیران شهرهای مختلف کشور به‌ویژه کلانشهرها از کمبود منابع برای تجهیز زیرساختی شهرها همواره گلایه کرده‌اند و در این راستا نیز دولت کمترین توجهی به شهرهای مختلف ازجمله شهرهای بزرگ نمی‌کند. در واقع اشاره دولت به مصوبه‌ای است که به موجب آن باید از کمک به شهرهایی که بیش از 250هزار نفر جمعیت دارند، باید صرف‌نظر شود. از این‌رو دولت همواره از کمک به کلانشهرها و بسیاری از مراکز استان‌هایی که جمعیتشان بیش از 250هزار نفر است سر باز زده و از طرفی کمک چندانی هم به شهرهای کوچک نمی‌کند. اگر نه مهاجرت گسترده به مراکز استان‌ها و شهرهای بزرگ در طول سال‌های گذشته آهنگ رشد کمتری داشت. مصطفی بهزادفر، استاد دانشگاه علم و صنعت، شهرهای ایران را نفت‌شهر می‌داند. او معتقد است رشد جمعیت شهری کشور نه به‌دلیل رشد منطقی که بر پایه اقتصاد نفتی رشد کرده و به همین دلیل است که جمعیت شهرهای کشور خیلی زود رشد کرده است.

درست از سال1364 هنگامی که شورای‌عالی شهرسازی و معماری کشور، احداث 17شهرک جدید را در حاشیه شهرهای بزرگ به تصویب رساند، زنگ هشداری جدی برای شکل‌گیری نفت شهرهای جدید به صدا درآمد؛ هشداری که کسی آن را جدی نگرفت. جمعیت در شهرهای کشور طی دهه‌های گذشته توسعه حیرت‌آوری داشته است. در کنار این اتفاق از‌بین‌رفتن الگوهای زندگی روستایی و کشت و کار و از میان‌رفتن بسیاری از مشاغل سنتی ازجمله پیامدهای رشد جمعیت شهری است.

این نکته که بسیاری از کسانی که به‌عنوان مهاجر از روستاها و شهرهای کوچک‌تر به سمت شهرهای بزرگ می‌آیند، عموما تخصص خود را به کناری می‌گذارند و به پدیده حاشیه‌نشینی دامن می‌زنند، چندان عجیب نیست. شهرهای ایران در طول سال‌های گذشته جمعیت‌پذیرتر از همیشه بوده‌اند. با وجود آنکه سازمان ملی آمار ایران از رشد اندک جمعیت کشور در طول سال‌های گذشته خبر می‌دهند اما افزایش جمعیت شهرهای بزرگ به‌ویژه پایتخت همچنان ادامه دارد. شهرهای بزرگ ایران هر روز بزرگ‌تر می شوند و توان اقلیمی خود را به چالش می کشند و عرصه های زیست پذیری برای شهروندانشان را بیش از پیش دچار خلل می کنند. این مشکل از ابتدای قرن حاضر سرعت بیشتری گرفته است و امروز بیش از 72درصد جمعیت کشور در شهرها زندگی می کنند.

رشد 130 ساله جمعیت شهری کشور

رشد جمعیت شهری به تفکیک استان های مختلف