به گزارش صلح خبر، شهرستان ابرکوه با وسعت ۵۷۸۵ کیلومترمربع در ۱۴۰ کیلومتری غرب یزد قرار دارد، این شهرستان دارای دو بخش «مرکزی» و «بهمن» و چهار دهستان تیرجرد، فراغه، مهرآباد و اسفندار، ۸۴ آبادی دارای سکنه و ۲۱۵ آبادی خالی از سکنه است.

از آنجا که این شهر ابتدا در پای کوه ساخته شده، آن را «برِکوه» (کنار کوه) می‌گفتند که در گویش مردم به «ابرکوه» تبدیل شده است.

البته ابرکوه بر سر راه یکی از شعب جاده‌ی ابریشم است که در گذشته بسیار آباد و پرجمعیّت بوده است و اکنون نیز مرز مشترک با سه رأس مثلث طلایی گردشگری کشور یعنی استان‌های یزد، فارس و اصفهان دارد.

این شهرستان که از قطب‌های کشاورزی استان یزد تلقی می‌شود، دارای جاذبه‌های تاریخی فراوانی است که چشم گردشگران را به خود خیره کرده است.

سرو ابرکوه (اثر طبیعی – ملی):

سرو کهنسال ابرکوه با سنی بیش از ۴۵۰۰ سال، در سال ۱۳۸۲ به عنوان اثرطبیعی – ملی شناخته شده است. این تک درخت در کنار یک قنات قدیمی در شهر ابرکوه قرار دارد. ارتفاع و قطر تنه‌ی این درخت به ترتیب برابر با ۲۵ و ۳.۶ متر است.

ارتفاع منطقه ۱۵۰۰ متر و اقلیم آن گرم و خشک است. این اثر که یک ذخیره‌گاه ژنتیکی محسوب می‌شود با عظمت و زیبایی شگفت‌انگیز خود موجبات جذب گردشگران را فراهم کرده است.

خانه آقازاده:

این خانه با مساحتی بالغ بر ۸۵۱ متر مربع با طرح حیاط مرکزی است. بنای مذکور با گچ‌بری‌های ظریف و زیبا، مقرنس‌های گچی و غیره تزئین شده است.

قسمت شاخص و جالب توجّه بنا بادگیر دو طبقه و کلاه فرنگی بوده که در نوع خود بی‌نظیر است. ارتفاع بادگیر ۱۸ متر و مساحت آن ۱۸ متر مربع بوده و در دهانه‌ی بادگیر، ۱۹ عدد دریچه‌ی تنظیم هوا وجود دارد که با بادگیر دومی هماهنگی و ارتباط دارد.

بادگیر و کلاه فرنگی به ترتیب حکم خنک‌کنندگی و نوررسانی (نورگیر) فضای زیرین و تالار خانه را دارند. قدمت خانه‌ی آقازاده به دوره‌ی قاجاریّه باز می‌گردد.

یخچال‌های خشتی:

یخچال‌ها با نقش‌های (پلانی) مدوّر و حجمی مخروطی شکل، به صورت پلّه ای بنا شده اند. در زمان‌های گذشته، یخچال‌ها مخصوص انبار کردن یخ بوده اند.

ارتفاع این بناها اغلب حدود ۲۰ متر است. سطح کف داخل بنا، گودتر از سطح زمین‌های بیرونی ساخته شده است. یخچال‌ها دارای چهار بخش عمده حوضبند، مخزن یخ، دیوارهای سایه انداز و گنبد بزرگ روی مخزن هستند. از خصوصیات بارز این بنا، طرح و فرم ساخت آن است.

این یخچال‌ها از دوران سلجوقی تا عهد قاجار ساخته شده و مورد استفاده بوده است.

گنبد عالی:

گنبد عالی ابرکوه یکی از برج‌های آرامگاهی سنگی دوره‌ی دیلمیان در سده پنجم هجری قمری است که بر بالای تپّه ای واقع شده است.

این بنای تمام‌سنگی با نمای خارج و داخل، به صورت هشت ضلعی روی تختگاهی چهارگوش بنا شده و سرداب میان بنا، مدفن آرامگاه است.

بالای سر در ورودی بنا، کتیبه کوفی با خط درشت و برجسته دیده می‌شود. ارتفاع و بلندای برج ۲۲ متر و ضخامت دیوار گنبد دو متر است. براساس کتیبه دور تا دور آرامگاه، بنای مذکور آرامگاه «امیر عمیدالدّین شمس الدّوله دیلمی» و مادرش، بانویی از طایفه هزاراسب بوده که به دستور فرزندش «فیروزان» به سال ۴۴۸ قمری ساخته شده است.

مسجد جامع:

این بنا از مساجد دوره‌ی سلجوقی محسوب می‌شود و از نظر سبک ساختمانی، جزو بناهای چهار ایوانی است و مانند اکثر مساجد جامع دارای دهلیز، شبستان و محراب است.

بیشتر قسمت‌های بنای مسجد از آثار دوره‌ی مغولی است ولی قسمت‌هایی هم در آن وجود دارد که سابقه‌ی کهن‌تری دارند که از آن جمله می‌توان به شبستان گنبددار مسجد اشاره کرد که متعلّق به پایان سلطنت ابوسعید (ایلخانی) است.

از ویژگی‌های مهمّ بنا، دو محراب آن است؛ محراب اوّلیّه ی مسجد همانند بناهای مغولی ساخته شده و محراب دوم که به منظور اصلاح محراب اوّل ساخته شده است.

مسجد بیرون:

این مسجد شامل دو ایوان، گنبدخانه، شبستان با حیاط مرکزی است که در جنوب شهر واقع شده و چون در گذشته، بیرون از حصار شهر ساخته شده به «مسجد بیرون» شهرت یافته است.

ایوان غربی این بنا به گنبدخانه ای گشوده می‌شود که از داخل، به شکل مربع و از خارج به صورت نیم دایره است و ضخامت دیوارهای آن به بیش از ۱.۷ متر می‌رسد.

کتیبه‌ی کاشی معرّق در سه رشته خط به عرض تقریبی ۶۵ سانتیمتر به رنگ‌های سفید و آبی بر پیشانی سردر ورودی مسجد نصب شده که از آن، اطّلاعات تاریخی بنا به دست می‌آید و خط نسخ آن از انواع خطوط کتیبه‌های مورد توجّه دوران تیموری در قرن نهم هجری قمری است.

معروف است که این بنای مذهبی، محلّ استراحت حضرت علی بن موسی الرّضا (ع) در سفر از مدینه تا مرو بوده است.

امامزاده احمد:

این محل، آرامگاه و حرم یکی از عرفا و بزرگان مشهور به «پیر احمد» است که گروهی از مورّخان ایشان را از فرزندان موسی بن جعفر (ع) می‌دانند. بقعه مذکور دارای یک پیش‌فضای سرپوشیده است که پس از گذر از آن، به فضای اصلی می رسیم که مقبره در آن محل است.

آنچه در فضای اصلی خودنمایی می‌کند، طاق بلند و رفیع آن است که به صورت فیل پوش ساخته شده است. بنای اوّلیه آن با ظرافت و دقت خاصی ساخته شده اما تعمیرات صورت گرفته در آن، شکل ساختمان را تغییر داده است.

مصالح به کار رفته در این بنا شامل خشت خام، کاهگل و گچ است. با توجّه به سبک معماری بنا، زمان ساخت آن چهار تا پنج قرن پیش تخمین زده شده است اما بخش‌هایی از آن را در دوره‌های اخیر نوسازی کرده اند.

سیّدون علی نقیا:

بنایی است چهار ضلعی از خشت و گل که آن را در نقطه‌ای مرتفع از شهر ساخته اند. گنبدی با پوسته آجری و بلند دارد و هر ضلع آن از داخل ۸.۵ متر است. ضخامت دیوار ۱.۲۵ متر و بلندی آن تا زیر قوس‌های گنبد ۹ متر است.

بدنه هر چهار طرف و چهار زاویه زیر گنبد مقرنس‌کاری شده است، در دایره داخلی گنبد، کتیبه‌ای از آیات قرآن به خط کوفی و به رنگ آبی نقش شده است.

قدمت بنای سیّدون علی نقیا حدوداً به سال ۷۵۰ هجری بازمی گردد.

گنبد سنگی هگ:

بقعه‌ای است چهار ضلعی از قرن هشتم هجری، دارای گنبد که در کناره غربی روستای «هِک» در شش کیلومتری شهرستان ابرکوه واقع شده است.

این بنا مدفن «حسن بن رئیس» از سلسله آل اینجو است که تماماً از سنگ سفید رنگ ساخته شده و گنبد آن از سوی خارج، دارای پوشش آجر است.

در ضلع جنوبی بنا محرابی با ابعاد ۸۸×۲۱۰ سانتیمتر تعبیه شده و جهت این محراب با قبله اختلاف دارد. در این بنا، سه کتیبه به خط نسخ منصوب شده است.

شبیه به این بنا از حیث ترکیب و اسلوب، دو مزار یکی نزدیک طارم و دیگری بالای سرقورگ در راه داراب به بندرعبّاس نیز وجود دارد.

قلعه شهرسب:

قلعه‌ای عظیم است که سردری رفیع دارد. هسته اولیه این مجتمع مسکونی عظیم را می‌توان به دوره صفویّه نسبت داد که با برج و بارو و سردری جداگانه یعنی با هشت برج در چهار زاویه، در میان قلعه بیرونی واقع شده است. کوچه‌ها و خانه‌های این واحد مسکونی به صورت شطرنجی طرّاحی شده اند.

این قلعه با دو حصار متّحدالمرکز یعنی جمعاً ۱۶ برج، از معدود قلعه‌های استان یزد است که معماری آن نسبتاً سالم مانده است.

ارگ شهرسب با ۱۷ هزار مترمربع مساحت از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری این شهرستان محسوب می‌شود.

مناره‌های مسجد نظامیّه:

کنار خیابان اصلی شهر، دو مناره مرتفع بر روی سردری بلند به چشم می‌آید. مناره‌های مرتفع به نام «نظام الملک» معروف است و در تصوّر برخی، ساخته نظام الملک وزیر سلجوقی است که البته این تصوّر اشتباه است.

این مناره‌های بلند ساخته «نظام الملک ابرقویی» از بزرگان قرن هشتم هجری قمری است که آن را «سردر نظامیّه» نیز می‌خوانند و می‌گویند در این محل، مسجد، بازار و مدرسه وجود داشته است.

سراسر بدنه مناره‌ها از کاشی فیروزه‌ای رنگ است و به خط کوفی بنایی با کلمات «الله اکبر» به نحو زیبایی تزئین شده است.

خندق‌های سنگی قلعه سرورخان:

خندق‌ها از طرح‌های سوق الجیشی و شیوه دفاعی بسیار بدیع در ایجاد امنیّت و از وسایل امنیّتی دوران کهن بوده است.

قدمت این اثر با ارزش را به دوره‌ی ساسانی و قبل از آن نسبت داده اند که انسان را در مبارزه با سخت‌ترین سازه‌های سنگی به نام کنگلومرا (سنگ جوش) شگفت زده می‌کند.

خندق‌های سنگی قلعه سرورخان با وسایلی ابتدایی به طول حدود ۱۵۰ متر در دل سنگ و به ضخامت ۵ تا ۶ متر حفر شده اند و برخلاف خندق‌های طبیعی، در زمره آثار منحصر به فرد بر جای مانده از دستان هنرور انسان‌های دوران‌های گذشته محسوب می‌شوند.

برای حفاظت شهر، در وهله اوّل در پشت حصار خندقی ایجاد کرده اند که پهنای آن در بیشتر جاها به ۲۰ متر می‌رسد.

انتهای پیام