صلح خبر – صدف پیکامی: نوروز، مهم‌ترین عید و رویداد برای ما ایرانیان محسوب می‌شود. شعر‌های زیادی در وصف و در مورد نوروز توسط شاعران مختلف سروده شده اند. در فرهنگ عامه‌ی ایرانی نیز داستان‌ها و افسانه‌های زیادی در باب نوروز وجود دارد که بسیاری از آن‌ها قابلیت تبدیل شدن به آثار هنری را دارند.

در برخی نمایش‌های سنتی ایرانی از این افسانه‌ها استفاده شده است که می‌توان در میان آن‌ها به نمایش میر نوروزی اشاره کرد. اما آنچه که در این مطلب مد نظر قرار گرفته است، آثار سینمایی با مضمون و یا حال و هوای نوروز است. تعداد فیلم‌های سینمایی ایرانی با مضمون و یا حال و هوای نوروز بسیار کم و شاید به تعداد انگشتان دست هم نباشد. اما چند نمونه‌ی موجود را در این مطلب بررسی می‌کنیم.

امید به آن که با استفاده‌ی بیشتر از این عید باستانی بتوانیم آثار بیشتری را با حال و هوای نوروز شاهد باشیم. شاید زمانی برسد که این فیلم‌ها بتوانند نسل‌های بعد را از سنت‌ها و آیین نوروز آگاه کنند و تبدیل به منابعی درخور و مناسب شوند.

فیلم ماهی

فیلم ماهی به کارگردانی کامبوزیا پرتوی در سال ۱۳۶۶ ساخته شده است. هنرپیشه ها این فیلم عبارتند از: عطاءاله زاهد، محبوبه بیات، اعظم قشقایی، حسن شجاع، احمد پژمان، نصراله تنباکویی، علی مرادی، حسن نوری، حمیدرضا مرادی، غزل شاکری.

این فیلم که زمان آن ۷۰ دقیقه است بر اساس طرحی از وحید نیکخواه آزاد ساخته شد. این فیلم در فضایی نوستالژیک و خاطره انگیز روایت می‌شود. داستان از این قرار است که شب عید نوروز است و پسر بچه‌ای به دنبال ماهی قرمز می‌گردد. ماجرا‌هایی در این بین وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها زندانی بودن پدر پسر بچه است. موضوع یک خطی داستان فیلم ماهی بسیار ساده و حتی قابل پیش بینی است. اما اتفاقی که باعث جذاب شدن این فیلم می‌شود، حال و هوای فیلم و ماجرا‌های جانبی و همچنین مناسبتی به نام نوروز است. پرتوی در این فیلم با استفاده از نوروز که مناسبتی پرمعنا برای ایرانیان است، داستانی خانوادگی و انسانی را به تصویر می‌کشد.

یعنی درست در زمانی که خانواده‌ها مشغول خرید شب عید، سوروسات میهمانی شب عید و درست کردن سبزی پلو ماهی هستند، پسر بچه‌ای برای داشتن یک ماهی سفره هفت سین مصائب و ماجرا‌های زیادی را از سر می‌گذراند. زمانی که او با ماهی قرمز به خانه می‌رود مادرش از او می‌خواهد که ماهی کوچک را آزاد کند. در واقع در این فیلم از نماد و نشانه‌های نوروز برای نماد و نشانه‌های مفاهیم انسانی استفاده شده است. سرانجام با آزاد کردن ماهی قرمز پدر پسربچه نیز از زندان آزاد شده و به خانه اش بازمی گردد. فیلم ماهی توانست در داخل و خارج از کشور موفقیت‌های زیادی را کسب کند.

بادکنک سفید

بادکنک سفید فیلمی به کارگردانی جعفر پناهی است که در سال ۱۳۷۳ ساخته شده است. بادکنک سفید نیز فیلمی برای گروه کودک و نوجوان است که توانست نگاه‌های زیادی را به خود جلب نماید. نویسنده فیلمنامه‌ی بادکنک سفید عباس کیارستمی است. هنرپیشه ها این فیلم نیز عبارتند از: آیدا محمدخانی، محسن کفیلی، فرشته صدرعرفایی، آنا افخمی، حمیدرضا طاهری، محمد بختیاری، محمد شاهانی، علی اصغر صمدی، همایون روحانی، نظرحسین صابر، شاکر مایلی، عسگر بزرگی، محمد پاریا، حسین رشیدی، محمد فراهانی، یوسف علی بهاری، حسین کاظمی، فریبرز توکلی.

داستان بادکنک سفید نیز در حال و هوای نوروز اتفاق می‌افتد. ماجرا از این قرار است که دختر کوچکی از مادرش یک اسکناس می‌گیرد تا ماهی سفره هفت سین را بخرد. او در راه اسکناس پول خود را گم می‌کند. داستان فیلم از اینجا اوج می‌گیرد. او سرسختانه به دنبال اسکناس خود می‌گردد و در این میان با آدم‌های مختلفی آ؛ شنا می‌شود که هر کدام، خود دارای داستانی هستند. او سرانجام به کمک پسر بادکنک فروشی اسکناس خود را پیدا می‌کند. دخترک ماهی می‌رود و به خانه اش می‌رود، اما پسرک بادکنک فروش با بادکنک سفیدش تنها می‌ماند در حالیکه هیچ جا و هیچ کس ندارد که برای سال نو به آنجا برود.

بادکنک سفید نیز با استفاده از نوروز، توجه مخاطب را به مسائلی بزرگ و انسانی جلب می‌کند. نوروز دقیقا زمانی است که همه با خانواده هایشان هستند و هر کدام به شکلی کانونی گرم را بوجود آورده اند که سال نو را در آن جشن بگیرند. اما درست در همین زمان آدم‌های کوچک و بزرگی هستند که نه تنها خانواده ندارند بلکه مناسبت شادی مانند عید تنها آن‌ها را تنها‌تر از همیشه می‌سازد. بادکنک سفید توانست با همین حال و هوا و روایت جالب خود، موفقیت‌ها و جایزه‌های بسیاری اعم از جوایزی از جشنواره کن، فجر، توکیو و سائوپولو کسب نماید.

چهارشنبه سوری

چارشنبه سوری فیلمی به کارگردانی اصغر فرهادی است که در سال ۱۳۸۴ ساخته شده است. چهارشنبه از آن دسته فیلم‌هایی بود که سرو صدای بسیاری راه انداخت و در آن سال توانست نامزد ۹ جایزه از جشنواره فجر شود. این فیلم در عرصه‌ی بین الملل نیز موفقیت‌های بسیاری کسب کرد و مورد توجه قرار گرفت. فیلم چهارشنبه سوری از معدود فیلم‌هایی است که در حال و هوای قبل از نوروز روایت می‌شود. کل ماجرای فیلم در روز چهارشنبه سوری اتفاق می‌افتد.

این فیلم مانند فیلم‌های ذکر شده‌ی قبل نیست بلکه موضوعی کاملا بزرگسالانه دارد. اما چهارشنبه سوری هم توانسته با استفاده از حال و هوای نوروز و روز چهارشنبه سوری آشفتگی یک خانواده را بهتر نشان دهد. در چهارشنبه سوری نیز در نهایت با موضوعی انسانی مواجه هستیم. در ابتدای داستان یک جفت جوان را با موتور می‌بینیم که شاد و خوشحال هستند. زن به خانه‌ی خانواده‌ای می‌رود تا خانه تکانی خانه آن‌ها را نشان بدهد. در همین بین است که او متوجه رفتار غیر عادی زن خانه می‌شود. او به شوهرش مشکوک است و ادعا می‌کند که او با زن همسایه در ارتباط است. همه‌ی اتفاقات در نزدیک نوروز حادث می‌شوند و به نوعی دارای حال و هوای ویژه‌ای هستند.

درست در زمان جشن چهارشنبه سوری و هیاهوی نوروز و شلوغی خیابان‌ها و فضاها، در این خانواده اتفاقاتی می‌افتد که هیچ ربطی به حال و هوای یک خانواده نزدیک نوروز ندارد. به نوعی می‌توان گفت که در اینجا هم مانند فیلم‌های ذکر شده در بالا، توجه مخاطب به مسئله‌ای جلب می‌شود که در فضای نوروز و قبل از سال نو می‌تواند پررنگ‌تر شود و توجه مخاطب را بیشتر از حالت معمول جلب کند. چهارشنبه سوری نیز در آخر پایانی شبیه به فیلم‌های دیگر نوروز دارد.

درست زمانی که همه در سوروسات شب عید و جشن چهارشنبه سوری هستند، خانوده‌ای در شهر پرهیاو در حال از هم پاشیدن است. هنرپیشه ها چهارشنبه سوری عبارتند از: هدیه تهرانی، حمید فرخ نژاد، ترانه علیدوستی، هومن سیدی و پانته آ. بهرام.