برترین‌ها: هند با چین افزون بر دو هزار کیلومتر مرز زمینی دارد. از سوی دیگر، طبیعی است دو کشور همسایه با اقتصاد پیشرو و با جمعیت بالای یک میلیارد و دویست میلیون نفر، باید روابط انسانی گسترده‌ای داشته باشند.

همچنین، هند شهرت دارد به سطح پایین بهداشت عمومی و آسیب‌پذیری در برابر بیماری‌های همه‌گیر و عفونی.

با این همه، شگفت‌انگیز است هند از بلای کرونا تقریبا در امان مانده است و در شمار کشور‌هایی قرار دارد که هنوز دچار همه‌گیری خطرناک و مهارناپذیر این بیماری نشده‌اند. آخرین آمار سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که هند در رده سی‌ام جدول شیوع جهانی کرونا قرار دارد. تاکنون، شمار موارد ابتلا به کرونا در این کشور ۳۳ نفر اعلام شده و آمار مرگ‌و‌میر نیز محدود به ۲ مورد بوده است.

جالب است این آمار را مقایسه کنیم با برخی کشور‌های بسیار کوچک که هزاران کیلومتر با چین فاصله و شهرت دارند به سطح مطلوب رفاه و بهداشت عمومی. برای مثال، موارد ابتلا به کرونا در کشور کوچک اتریش تاکنون سه برابر هند بوده است. شمار مبتلایان در نروژ نیز چهار برابر هند است. سوییسی‌ها هفت برابر هندی‌ها به کرونا مبتلا شده‌اند. مبتلایان به کرونا در بلژیک نیز بیش از پنج برابر هند است. جالب‌تر این‌که جزیره یخ‌زده و دوردست ایسلند نیز (که قاعدتا در زمستان نیمکره شمالی نمی‌تواند مقصد مسافرتی چندان پرترددی باشد) از نظر تعداد موارد ابتلا به کرونا، در رده‌ای بالاتر از هند قرار دارد. در واقع، هند معمای کروناست. اما پرسش این‌جاست که چرا و چگونه هندی‌ها از کرونا در امان مانده‌اند؟

سختگیری هندی

دولت هند مدعی است پایش زودهنگام انتشار ویروس کرونا و اجرای مقررات بسیار سختگیرانه در فرودگاه‌های این کشور عامل در امان ماندن این کشور از این همه‌گیری مرگبار بوده است.

شواهد نشان می‌دهد که هند از اولین کشور‌هایی بود که در فرودگاه‌هایش آزمایش ابتلا به کرونا می‌گرفت و قرنطینه مسافران مشکوک در فرودگاه‌های این کشور با دقت و سختگیری شدید انجام شده است. حتی برای اطمینان از کنترل و مراقبت بیشتر، انتقال و بازگرداندن شهروندان هندی از مناطق کرونازده چین به ارتش و نیروی هوایی این کشور سپرده شد. گزارش شده است ارتش مسافران ورودی را تحت الحفظ به مراکز قرنطینه می‌سپرد.

این مقررات فرودگاهی که در ابتدا و پیش از همه‌گیری وحشت جهانی از کرونا، غیر‌منطقی و سختگیرانه به نظر می‌رسید، از آن جهت اجرا شد که دولت هند می‌دانست اکثریت جمعیت این کشور به خدمات درمانی و امکانات بهداشتی که هیچ، حتی به آب سالم و کافی برای شست‌و‌شوی دست‌هایشان، دسترسی ندارند و همه‌گیری گسترده چنین ویروسی می‌تواند به فاجعه ملی در این کشور منجر شود.

مورد هند بیانگر این واقعیت است که انتشار کرونا در گستره‌های جغرافیایی گوناگون لزوما اجتناب‌ناپذیر نبود و با اجرای مقررات اضطراری، به‌ویژه در رفت‌و‌آمد‌های فرودگاهی، مهار‌شدنی بود.

با این همه، نگاهی به نقشه جهان و موقعیت چین و هند و نیز ردگیری انتشار کرونا در کشور‌های مختلف نشان می‌دهد که ایمنی هند در برابر کرونا فقط ناشی از اجرای مقررات فرودگاهی نبوده و تا حدودی به‌واسطه شرایط خاص جغرافیایی نیز بوده است.

چای یا تی؟

برای بررسی الگوی سرایت ویروس کرونا از شهر ووهان به دیگر نقاط چین، شاید جالب باشد یک مثال جذاب زبان‌شناسی را مرور کنیم. طبق کدام منطق جغرافیایی نیمی از مردم جهان به محبوب‌ترین دمنوش جهان که منشا آن چین است «چای» می‌گویند و نیمی دیگر «تی»؟ نقشه زیر این نکته را نشان می‌دهد.

چای در سراسر چین کشت می‌شد، اما در نیمه غربی به آن «چای» می‌گفتند و در نیمه شرقی «تی». مناطق شرقی چای را با کشتی صادر می‌کردند و مناطق غربی با وسایل حمل‌و‌نقل زمینی. بنابراین، هر جا که چای از راه زمینی وارد شد (مثل ایران) دقیقا همین نام را حفظ کرد و هر جا چای از راه دریا و با کشتی وارد شد (مثل کشور‌های اروپای غربی) «تی» نامیده شد. در واقع، این‌که هر کشوری این دمنوش را چه می‌نامد بیانگر شکل حمل‌و‌نقل آن از چین در قرون میانه است.

همین مثال نشان می‌دهد که چرا هند، بر‌خلاف تصور، چندان هم در معرض آسیب کرونا قرار نمی‌گرفت. شهر ووهان در شرق چین واقع است و با نزدیک‌ترین مرز هند دو هزار کیلومتر فاصله دارد، فاصله‌ای که البته بخش عمده آن ستیغ‌های سخت‌گذر هیمالیا را شامل می‌شود. در واقع، بعید است بین هند و ووهان رفت‌و‌آمد زمینی چندانی وجود داشته باشد. تردیدی نیست که انتشار کرونا اساسا از مسیر حمل‌و‌نقل هوایی صورت گرفته است. هر جا با ووهان ارتباط هوایی مستقیم داشته زودتر آلوده شده و هر جا چنین ارتباطی نداشته در امان مانده است.

بررسی جدول انتشار جهانی کرونا نشان می‌دهد این قاعده نه فقط درباره هند، بلکه درباره همسایگان شرقی و جنوبی چین هم صادق است، کشور‌هایی که با وجود مرز مشترک با چین، به‌دلیل نبودِ ارتباط هوایی با ووهان، اکنون در شمار کشور‌های دچار بحران کرونا قرار ندارند. تبدیل ایران به دومین قطب بحرانی کرونا در جهان به‌واسطه همین ارتباط هوایی بوده است، ارتباطی که هرگز کنترل نشده است و شواهد می‌گوید حتی در اوج همه‌گیری این ویروس نیز تداوم داشته است.

اقبال بلند مردم هند این بود که به دلیل وجود رشته‌کوه هیمالیا، هیچ‌گونه ارتباط زمینی با منطقه ووهان نداشته‌اند و مهم‌تر این‌که دولت این کشور خیلی زود گلوگاه‌های ورودی، یعنی فرودگاه‌ها، تحت کنترل شدید گرفت. در ماجرای شیوع کرونا، عملکرد دولت هند شایسته ستایش است، و البته قدری هم رشته‌کوه هیمالیا.