به گزارش صلح خبر، امروز اول خرداد ماه چهل و یکمین سالگرد تحریم اقتصادی ایران توسط ایالات متحده امریکا در سال ۱۳۵۹، سه دهه بعد از تحریم اقتصادی انگلستان است.
بررسی سوابق تاریخی و رصد عملکرد جهانی کشورهای قدرتمند و استعمارگر حکایت از خوی برتری جویی و مطیع کردن و فرمانبر نگهداشتن کشورهای استقلال طلب است.
اولین تحریم کننده یا مبدع و متولی تحریم ایران، پادشاهی بریتانیای کبیر است که برای تنبیه و به زانو درآوردن دولت دکتر محمد مصدق در اوایل دهه ۱۳۳۰ شمسی اولین تحریم سراسری و جامع را علیه ایران عصر پهلوی به اجرا گذاشت. هر چند که با این حربه و اقدامات سیاسی تکمیلی بعدی توانست در کوتاه مدت به اهدافش رسید اما با قطعیت یافتن ملی شدن صنعت نفت و به میدان آمدن روحانیون مجاهد و مردم مظلوم کشورمان، دست استعمار پیر برای همیشه از منابع زیرزمینی کشورمان کوتاه شد.
ریشه تحریم سیاسی – اقتصادی
به دنبال علنی شدن دعوت مردم به دین اسلام از سوی محمد بن عبدالله(ص)، رسول مکرم اسلام و استقبال اقشار فرودست و مستضعف سرزمین حجاز از این دعوت و به دنبال آن مستقل شدن مسلمانان از کفار مکه، رفته رفته حساسیت خاندان بنی قریش که قدرت مسلط عربستان بود بر آخرین فرستاده الهی بیشتر و بیشتر شد و حقله محاصره و محدودیتهای ایشان و پیروانشان تنگتر و تنگتر شد تا جایی که رسول خدا(ص) به همراه دو خاندان معروف حجاز یعنی بنی‌هاشم و بنی عبدالمطلب در شب اول محرم سال هفتم بعثت در محاصره اقتصادی خاندان قریش قرار گرفتند.
قریش پیمان نامه ای به خط منصور بن عکرمه و امضای صاحب نفوذان و ریش سفیدان طایفه ها و قبیله های مهم مکه تنظیم کرد و آن را در داخل خانه خدا قرار دادند و سوگند یاد کردند که تا از پا درآوردن پیامبر(ص) و یارانش به این پیمان وفادار بمانند.
مضمون این پیمان نامه به این شرح بود: هر گونه معاشرت با مسلمانان و ارتباط با محمد ممنوع است، خرید و فروش کالا و مواد غذایی و هر گونه معاملات اقتصادی با محمد و یارانش ممنوع است و امضا کنندگان پیمان باید از همه مفاد پیمان تبعیت و پشتیبانی کنند.
با تحریم مسلمانان از سوی قریش، ابوطالب عموی پیامبر فرمان داد عموم فامیل بنی هاشم و بنی عبدالمطلب و سایر مسلمانان از شهر مکه خارج شوند و به دره‌ای به نام شعب ابوطالب که محل رفت و آمد اختصاصی ایشان در میان کوه‌های اطراف مکه بود ساکن شوند. شعب ابوطالب خانه‌های کوچک و سایبان‌های مختصری برای اسکان تحریم شوندگان داشت و عموی پیامبر برای محافظت از ساکنان شعب، تعیین کرد.
پیامبر، خدیجه، ابوطالب و سایر مسلمانان سه سال را در سخت‌ترین شرایط اقتصادی و اجتماعی در شعب ابوطالب زندگی کردند. به گفته ابن سعد هنگامی که ابوطالب خبر محو شدن پیمان نامه را به مشرکان قریش داد سال دهم بعثت بود. آنان در این ۳۶ ماه از ثروت و دارایی خدیجه و ابوطالب برای تامین خوراک و مایحتاجشان بهره بردند. گاهی نیز اقوام نزدیک اما غیرمسلمانشان برایشان آذوقه می‌آوردند.
مقاومت پیامبر و یارانش در کنار خبر محمد راستگو (ص) مبنی بر خورده شدن کاغذ پیمان نامه به جز کلمه بسم الله از سوی موریانه در نهایت باعث شکسته شدن محاصره اقتصادی و رها شدن مسلمانان از بند تحریم قریش شد.
تحریم ایران
بیش از هفت دهه از اولین تحریم جامع و سراسری ایران توسط بریتانیای کبیر و بیش از ۷۰ سال از صدور اولین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد برای شکست طرح ملی شدن صنعت نفت ایران و به زانو درآوردن دکتر محمد مصدق و دولتش می گذرد. اگرچه این تحریم در کوتاه مدت موجب برد انگلستان شد اما در بلند مدت راه به جایی نبرد و پیروز میدان مصدق بود و ایرانِ عصر پهلوی.
سه دهه بعد یعنی در اواخر دهه ۱۳۵۰ ایالات متحده امریکا که دوره جوانی قدرتمندیش را به سرعت طی و زیربنا و روبنای رژیم سیاسی ایران را مهندسی می کرد، در واکنش به اشغال سفارت کشورش از سوی دانشجویان پیرو خط امام، کشورمان را با تحریم های اقتصادی وسیعی درگیر کرد و دامنه آن را در پیِ چالش بر سر برنامه هسته ای کشورمان فزونی بخشید.
سران این کشور از ابزار تحریم اقتصادی ۷۹۶۷ برای مداخله در امور سایر کشورها به خصوص جمهوری اسلامی ایران استفاده کردند. تحریم های ۷۹۶۷ افراد، شرکتها، سازمانها، دولتها و حتی فروشگاه‌های عرضه کالا و خدمات را هم شامل شده است.
به دنبال ارجاع پرونده کشورمان از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال ۱۳۸۵ ، تحریمهای متنوع و دامنه دار و کشداری بیش از پیش، گریبانگیر کشورمان شد به طوری که در یک فقره دولت امریکا بالغ بر ۷۰۰ نوع تحریم بر علیه نظام سیاسی و کارگزاران کشورمان به اجرا گذاشت. علاوه بر آن آمریکا به کمک همپیمانان اروپایی خود تبادلات دارویی و اقتصادی و بانکی و پزشکی و صنعتی و کشتیرانی کشورمان را مختل کرد تا نظام سیاسی کشورمان را از پا درآورد.
دیوید کوهن، بنیانگذار و معمار تحریمهای ایران در سخنرانی خود در جمع دانشجویان مؤسسه‌ی آموزشی وکالت با عنوان تکامل قدرت مالی آمریکا و تناسب آن با تحریمهای اقتصادی این کشور بر علیه کشورهای مختلف جهان به ویژه ایران، گفت: موفقیت در اعمال تحریمهای ایران، بر چند پایه استوار بوده است. اول، شفافیت نظام مالی که اجازه‌ی رصد کردن را به دولتمردان آمریکا میدهد و دیگری نفوذ و گستره‌ی استفاده از دلار در اقتصاد جهانی که اجازه‌ی تنبیه هنرپیشه ها را میدهد و در آخر انسجام و هماهنگی میان تصمیم‌گیران آمریکایی از عناصر موفقیت تحریمهای ایران بوده است.
علاوه بر تحریم یکجانبه دولت امریکا، کشورمان گرفتار تحریمهای چندجانبه شورای امنیت سازمان ملل، تحریمهای اتحادیه اروپا و تحریمهای کنگره امریکا هم شد اما اینکه سریال تحریمهای غرب بر ضد کشورمان تا چه اندازه توانست ایالات متحده و همپیمانانش را به اهداف زورگویانه شان نزدیک کند، جای تردید دارد.
تمایل آمریکا به استفاده یکجانبه از مکانیزم تحریمها علیه ایران سبب شد تا برخی متحدان واشنگتن نیز از این تحریمها به عنوان تهدیدی بر علیه منافع اقتصادی خودشان یاد کنند.
تهدیدات متعدد ناشی از تحریمهای یکجانبه آمریکا علیه ایران سالهاست از حوزه اقتصاد فراتر رفته و روابط آمریکا با اروپا و شرکای قدیمیش را متاثر کرده است.
به گفته الیزابت روزنبرگ از مقامات پیشین وزارت خزانه داری آمریکا در دولت اوباما که اتفاقا نقش موثری در اعمال تحریمها علیه ایران داشت، تحریمهای امریکا علیه تهران از سال ۲۰۱۰ به بعد شدت بیشتری گرفت. وی دولت امریکا را در ارزیابی درست هزینه‌های اقتصادی تحریمها بر ایران ناتوان دانست و تحریمها را اشتباه، پر هزینه و بدون اثر توصیف کرد.
نشریه پولیتیکو در گزارشی وظیفه وزارت خزانه داری امریکا را ارزیابی موفقیت تحریمهای اعمال شده بر ضد ایران در دستیابی به اهداف سیاسی خاص دانست و از بی توجهی این وزارتخانه نسبت به بی اثر بودن تحریمها علیه ایران انتقاد کرد.
این نشریه امریکایی از در جریان بودن حیات اقتصادی ایران به رغم تحریمهای گسترده آمریکا سخن گفت و ایران را در میدان محاصره اقتصادی، پیروز دانست.
حتی استقبال شرکتهای خارجی برای همکاری با ایران پس از ۱۵ سال تحریم شدید و پیوسته به اندازهای شده که بخشی از این شرکتها به تحریمهای امریکا توجه نکرده و پنهان و آشکار به خوان اقتصادی ایران وارد شدند و رقبای امریکایی و اروپایی خود را از این سفر پر برکت بی نصیب گذاشتند.
البته شرکتهای اروپایی و آمریکایی که بازار پرجاذبه ایران را از دست دادنده اند همواره خواهان برقراری روابط اقتصادی و همکاریهای دو و چند جانبه با ایران بوده اند و شاید با تغییر رفتارهای دولت بایدن بتوانند موافقت تهران برای ورود به بازار دهها میلیارد دلاری ایران را به دست آورند.
رمز موفقیت ایران
بنیانگذار فقید جمهوری اسلامی ایران ۲۷۰ روز بعد از ورود دولت ایالات متحده به بازی دومینوی تحریمها در تاریخ ۲۶ بهمن ۱۳۵۹ در جمع کفیل وزارت نفت، معاونان، مدیران شرکت ملی نفت و گاز و صنایع پتروشیمی و شرکت های وابسته، با تبیین آثار فرهنگی و روانی وابستگی ایران دوران پهلوی به امریکا، گفتند: «آنها می خواستند همۀ مغزهایی که در ایران هست وابسته باشد؛ یعنی خود اطبا هم شخصیت خودشان را گم کنند، و به جای اینکه خودشان شخصیت داشته باشند، احاله کنند یک چیزهایی را به خارج، خوف اینکه ما نمی توانیم. شما دیدید در این جنگ تحمیلی که پیش آمد و محاصرۀ اقتصادی ما شدیم، خود ایرانیها خود ارتشیها این قطعات را درست کردند. اگر قبل از این بود، یکی از آن قطعات را نمی توانستند درست کنند؛ از باب اینکه شخصیتشان را گم کرده بودند، می گفتند باید متخصص بیاید.»
امام خمینی (ره) متذکر شدند: «من اعتقادم است که اگر ما در محاصرۀ اقتصادی ۱۰ سال، ۱۵ سال واقع بشویم شخصیت خودمان را پیدا می کنیم؛ یعنی همۀ مغزهایی که راکد بودند در آن وقت و نمی توانستند فعالیت بکنند به فعالیت می افتند. این طبیعی است که اگر یک نفر آدم یک جایی نشسته و همه چیز او را می آورند تقدیمش می کنند این فکرش به کار نمی افتد، حتی کاسب هم نمی تواند بشود! اگر یک آدمی بود که اول صبح چایش را و نانش را بیاورند، ظهر هم همین طور. شب هم همین طور، هر احتیاجی هم داشت، هر چیزی بود، برآورده کردند، این نمی تواند دیگر هیچ کاری بکند، یک مرد فلجی می شود.»
ایشان ادامه دادند: «اینها می خواستند در این مملکت یک موجودات فلج بار بیاورند. تبلیغات دامنه دار و اعمال بسیار کوبنده بود که به ما حالی کنند که شماها نمی توانید! شماها نمی آید ازتان هیچ کاری. از آن طرف هم از آنجا هر چیزی بیاورند و متخصصین از خارج وارد کنند، و هر چیزی که احتیاج دارند راجع به هر امری از خارج بیاورند. وقتی که یک ملتی دید که خارج همه چیزش را دارد اداره می کند و دیگر احتیاجی ندارد، این به فکر نمی افتد که خودش احتیاجش را رفع کند.»
رهبر فقید انقلاب اسلامی یادآور شدند: «آن روزی که این ملت فهمید که اگر ما جدیت نکنیم برای کشاورزیمان، جدیت نکنیم، برای صنعت نفتمان، جدیت نکنیم برای کارخانه های خودمان، از بین خواهیم رفت و کسی نیست که به ما بدهد، وقتی این احساس پیدا شد در یک ملتی که من خودم باید هر چیز می خواهم تهیه کنم، دیگران به من نمی دهند، این احساس اگر پیدا شد، مغزها به راه می افتد و متخصص پیدا می شود در هر رشته ای و بازوهایی که هر عملی را می توانند انجام بدهند به کار می افتند: کشاورزی را خودشان درست می کنند؛ کارخانه ها را خودشان راه می اندازند.»
امام (ره) بیان کردند: «برای اینکه محاصرۀ اقتصادی معنایش این است که مایحتاج ما را به ما نمی دهند. وقتی که ما یحتاج را به ما ندادند، خودمان می رویم دنبالش. ممکن است یک ده سالی زحمت بکشیم، ده سالی گرفتاری داشته باشیم، اما نتیجه آخرش این است که بعد از ده سال خودمان هستیم؛ دیگر احتیاج به اینکه دست دراز کنیم طرف این مؤسسه یا آن مؤسسه یا آن کشور و این کشور نیستیم. اشکال مطلب همین است که در رژیم سابق جوری عمل کرده بودند و جوری ما را و جوانهای ما را تربیت کرده بودند که خودشان را تهی می دیدند از همه چیز، و می گفتند مصرف کنیم ما. و این را یک چیزی می دانستند! و حتی تعبیر بعضی ها این بود که خوب، چه عیب دارد، دیگران نوکرما هستند برای ما می آورند، ما هم مصرف می کنیم! غافل از اینکه خیر، ارباب شما هستند! و همه چیزهای شما را می برند به این صورت که می خواهیم به شما چیز بدهیم. مهم این است که ما بفهمیم که دیگران به ما چیزی نمی دهند، ما خودمان باید تهیه کنیم.»
بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، چین را نماد مقاومت و خلاقیت در خودکفایی در عرصه کشاورزی دانستند و افزودند: «از قراری که شنیدم در چین یک وقتی در پشت بامهایشان هم گندم می کاشتند. علاوه بر زمینهایشان، توی حیاطهاشان، در پشت بام هم گندم می کاشتند. یک مملکت اگر بخواهد خودش به پای خودش بایستد، مستقل بشود در همۀ ابعاد، چاره ندارد جز این تفکر که «ما باید از خارج چیز وارد کنیم» از کله اش بیرون کند. مغزش توجه به این بکند که ما از خارج نباید وارد بکنیم. اگر یک چیزی نداریم، از خارج برایمان نمی آورند آن فلان کار را انجام نمی دهیم، تا خودمان درست کنیم. اگر یک وقت دیدیم که ما چنانچه یک کارخانه ای را نمی توانیم راه بیندازیم، اتکال به این نکنیم که برویم از خارج بیاوریم. خودمان دنبالش برویم تا کار انجام بگیرد، و انجام می گیرد.»
امام خمینی تصریح کرد: «مغزهای اروپا با مغزهای ایران فرقی ندارند، جز این معنا که آنها آن طوری تربیت شدند و خودشان را آن جوری درست کردند؛ و ماها را این طوری تربیت کردند. ما را یک موجودات مهملی بار آوردند.»
آیت الله سیدعلی خامنه ای، رهبر انقلاب اسلامی از دوران ریاست جمهوری و بعد از آن در طول چهار دهه رهبری انقلاب اسلامی نسبت به امریکا و عملکردش بر ضد جمهوری اسلامی ایران به کرات صحبت کردند از جمله در سخنرانی نوروزی ابتدای سال ۱۴۰۰ با اشاره به رویه امریکا در محاصره اقتصادی ایران، بیان کردند: «در سخنرانی نوروزی خطاب به ملت گفت محاصره‌ی اقتصادی و تحریم که آمریکا علیه ما انجام داد و علیه بعضی از کشورهای دیگر هم انجام میدهد، یکی از جنایتهای بزرگ دولتها است. به مسئله‌ی تحریم به شکل یک کار سیاسی یا دیپلماسی نباید نگاه کرد؛ این واقعاً جنایت است. اینکه یک ملّتی را تحریم کنند که نتواند دارو وارد کند، نتواند ابزار پزشکی وارد کند، نتواند امکانات غذائی وارد کند -حالا ما الحمدلله گِلیم خودمان را از آب بیرون میکشیم و کشیده‌ایم، امّا بعضی از کشورها هستند که نمیتوانند این کار را بکنند- واقعاً جنایت بزرگی است و این جنایت از دولتی مثل آمریکا برمی‌آید که میتواند در یک روز ۲۲۰ هزار نفر را به قتل برساند؛ این جنایت را بعضی از قدرتها از جمله آمریکا کردند. این را بدانید که تحریم و محاصره‌ی اقتصادی قطعاً یک جنایت بزرگ است.»
منابع:
مقریزی، تقی الدین، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، ج ۱، ص ۴۴، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، ج ۱، ص ۳۵۰، بیروت، دارالمعرفة، چاپ اول، بی‌تا؛ با اندکی تفاوت ر.ک: ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر(تاریخ ابن خلدون)، تحقیق، خلیل شحادة، ج ۲، ص ۴۱۴، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق
انتشارات دانشگاه کمبریج. ۱۹۸۲. ص۴۵۴
صحیفه امام جلد ۱۴ ص ۱۱۴ – ۱۱۷
بیانات نوروزی رهبر انقلاب در ابتدای سال ۱۴۰۰
انتهای پیام
