صلح خبر – سهیل بالینی: به‌احتمال زیاد شما هم با مواد غذایی فرآوری شده آشنایی دارید یا در رسانه‌های مختلف این عبارت را شنیده‌اید. مواد فرآوری شده به هر ماده غذایی اطلاق می‌شود که در فرایند تولید و بسته‌بندی دچار تغییر شده یا برای مدتی طولانی در مجاورت مواد شیمیایی قرار گرفته باشد. تغییراتی که ممکن است ترکیب درونی و ظاهری محصول را متحول کند.

از پراستفاده‌ترین مواد فرآوری شده در سبد غذایی ایرانیان می‌توان به سس‌های مختلف، رب گوجه‌فرنگی، سوسیس و کالباس، نوشابه و غلات شرکتی اشاره کرد. حتی سبزیجات بسته‌بندی‌شده نیز به‌نوعی، مواد فرآوری شده محسوب می‌شوند، زیرا در مجاورت پلاستیک و دیگر مواد شیمیایی قرارگرفته‌اند.

این روز‌ها سالم‌ترین افراد جامعه هم در استفاده روزمره، از نوعی مواد غذایی فرآوری شده استفاده می‌کنند. هرچند موادی هستند که برای بهبود کیفیت، فرآوری می‌شوند، اما به‌طورکلی اغلب مواد فرآوری شده به بدن و سلامت انسان، ضرر‌هایی جبران‌ناپذیر وارد می‌کنند.

به خاطر یک مشت دلار

شاید آغاز مسیر فرآوری مواد برای دسترسی بهتر به مواد غذایی کمیاب بود. ساختن بسیاری از مواد در حجم کم به‌صرفه نیست و این موضوع باعث شد تا شرکت‌هایی برای تولید و بسته‌بندی مواد غذایی خاص تشکیل شود. با پیشرفت این تجارت شرکت‌های بزرگ تولیدکننده مواد غذایی هر روز به فکر اضافه کردن محصولی جدید برای فروش بیشتر هستند.

فرآوری در شروع برای دسترسی بهتر و بهبود کیفیت و مزه مواد غذایی آغاز شد، اما امروزه به راهی برای سودجویی بیشتر شرکت‌های تولیدکننده مواد غذایی تبدیل‌شده است. با یک دو دو تا چهارتای ساده متوجه خواهید شد که نه در رب‌های گوجه‌فرنگی امکان استفاده از مواد غذایی سالم و تازه وجود دارد و نه در سوسیس و کالباس خبری از گوشت گاو و گوساله است.

یک بررسی سطحی از قند و کالری نوشابه‌های گازدار و آب میوه‌های به‌اصطلاح طبیعی شما را به نتایجی باورنکردنی و غم‌انگیز خواهد رساند. اگر مواد استفاده شده در این نوشیدنی‌ها را بررسی کنید متوجه خواهید شد که قند به کار برده شده در این مواد، طبیعی نیست و خطراتی افزوده را به بدن شما متحمل خواهد کرد.

هر لیوان نوشابه گازدار رنگی و بدون رنگ، حجمی نزدیک به صد کیلوکالری را به میزان کالری روزانه شما اضافه می‌کند. حالا در نظر بگیرید که این نوشابه با یک ساندویچ هات‌داگ فراوری‌شده از گوشت غیرطبیعی با مواد افزودنی فراوان، در یک نان فرآوری شده قرار می‌گیرد و در کنار خیارشور پر نمک و سس‌های تغییریافته و پرکالری مصرف می‌شود. همین محاسبه شاید راهی ساده برای کشف آمار بسیار بالای چاقی، دیابت و سرطان در کشور باشد. بیماری‌های که از سنین کودکی و با تغذیه نامناسب به ما و فرزندانمان تحمیل می‌شود.

همه‌چیز را تکذیب می‌کنیم

کشور ایران از نظر مصرف مواد فرآوری شده با آمار جهانی برابری می‌کند و شاید حتی در بعضی موارد آماری مناسب‌تر را از خود نشان بدهد. البته در بین بد یا بدتر بودن همیشه نکته‌ای مثبت وجود ندارد. بحران مواد غذایی فرآوری شده در ایران فراتر از میزان مصرف، به کیفیت محصولات ارتباط دارد.

بسیاری از مواد ممنوعه در تولید مواد غذایی فرآوری شده ایرانی استفاده می‌شود. هر چند وقت یک بار اخباری مبنی بر استفاده از مواد غیرقانونی در شرکت‌های تولیدی لبنیات، سوسیس و کالباس، ترشیجات، آب‌لیمو و… به گوش می‌رسد که البته بعد از مدتی یا خبر به‌طورکلی تکذیب می‌شود و یا شرکت مذکور به کشفیات جدیدی در زمینه استفاده از مواد شیمیایی دست می‌یابد که اثبات می‌کند ماده ممنوعه نه تنها بیماری‌زا نیست بلکه بسیاری از بیماری‌های نادر را نیز درمان می‌کند. در پایان ما می‌مانیم و آمار باورنکردنی مرگ میر از بیماری‌های که با تغذیه مناسب می‌شد از آن‌ها پیشگیری کرد.

البته اوضاع ما در جایگاه مصرف‌کننده نیز تفاوت چندانی با شرکت‌های تولیدکننده ندارد. همان قدری که تولیدکنندگان به سلامتی ما اهمیت نمی‌دهند، ما نیز به نحوه مصرف و کیفیت محصولات فرآوری شده بی‌اعتنا هستیم. ما در هنگام خرید و مصرف این مواد نه توجه‌ای به میزان قند و کالری تولیدات داریم و نه نگاهی به مواد سازنده و نگه‌دارنده محصول می‌اندازیم. یک جور فراموشی خودخواسته که از جانب تولیدکننده، فروشنده و خریدار رعایت می‌شود تا جامعه هرچه سریع‌تر به سمت چاقی و بیماری پیش رود.

این اعتیاد دوست‌داشتنی

بعد از محکوم کردن شرکت‌های تولیدکننده و البته انتقاد نه‌چندان سازنده از شرایط موجود، بهتر است نگاهی به مشکلات اساسی مصرف مواد غذایی فراوری‌شده بیندازیم. شاید باور نکنید، اما اعتیاد به قند، همه‌گیرترین و خطرناک‌ترین نوع اعتیاد در جهان است. همین اعتیاد باعث شده تا ترک مصرف نوشابه، شیرینی، شکلات و بسیاری دیگر از این فراوری‌شده‌های خوش‌مزه غیرممکن به نظر برسد.

مصرف بالای قند در افراد از دلایل اصلی ابتلا به دیابت نوع دوم، چاقی، مشکلات کلیوی، بیماری‌های قلبی و سرطان است. با نگاه به جدول گیج‌کننده چاپ‌شده روی مواد غذایی متوجه خواهید که مصرف قند شما چقدر بالاتر از میزان لازم روزانه است. علاوه بر این باید موضوع استفاده از قند‌های شیمیایی و به‌اصطلاح مجاز را نیز به لیست مشکلات اضافه کنید.

از میزان قند، چربی و کالری که بگذریم به مواد نگه‌دارنده موجود در بسیاری مواد غذایی فرآوری شده می‌رسیم. فرایند تولید و نگهداری این مواد به‌صورتی است که باید در زمان تولید، نوعی از نحوه نگهداری بلندمدت پیش‌بینی شود. این پیش‌بینی می‌تواند گران‌قیمت و سالم‌تر باشد یا ارزان‌تر و ناسالم. اینکه ما به‌عنوان تولیدکننده و مصرف‌کننده کدام نوع از نگهداری بلندمدت را انتخاب می‌کنیم را به‌سادگی می‌توان حدس زد.

مواد نگه‌دارنده به‌طورکلی PH بدن را تغییر می‌دهند و ممکن است ریشه بسیاری از بیماری‌های عفونی، کبدی و کلیوی باشند. آزمایش‌های زیادی در مورد ارتباط مصرف مواد شیمیایی و بیماری‌های التهابی و رماتیسم انجام شده که نتایجی کم‌وبیش مشابه دارد. حجم مصرف روزانه نوشابه، کالباس، سوسیس، سس، رب، بیسکویت، نان‌های مدرن، کنسرو، کمپوت و بسیاری دیگر از مواد فراوری‌شده را در نظر بگیرید تا بتوانید یک محاسبه ساده از میزان مصرف بسیار بالای این مواد شیمیایی داشته باشید.

جاده یک طرفه سلامتی

حالا که از نتایج بسیار خطرناک مواد فراوری‌شده با خبر شدید شاید از خودتان بپرسید چه راهی وجود دارد که بتوانیم جان خود و فرزندانمان را از شر این مشکلات مدرن نجات دهیم. اگر به نیمه پر لیوان نگاه کنیم، مصرف بسیاری از مواد غذایی فراوری‌شده مثل اسنک‌ها، سس، رب و بسیاری دیگر از محصولات قابل‌اجتناب است. اسنک‌های نا سالم را می‌توان با میوه و سبزیجات سالم جایگزین کرد. موضوعی که حتی از نظر مالی نیز به‌صرفه خواهد بود. بسیاری از مواد غذایی فراوری‌شده را نیز می‌توان در خانه و به‌صورت سالم تولید و تهیه کرد. استفاده از گوجه تازه به جای رب و سس نه تنها به‌سلامت شما کمک می‌کند بلکه هزینه‌های شما را نیز کاهش می‌دهد.

تعدادی دیگر از مواد غذایی را می‌توان با نوع تازه آن تعویض کرد. یک محاسبه سرانگشتی از قیمت محصولات فراوری‌شده مانند گوشت‌های بسته‌بندی، سوسیس، کالباس و همبرگر به شما اثبات خواهد کرد که خرید مواد غذایی سالم‌تر از نظر مالی نیز به صرفه‌تر است.

نکته منفی، اما ناتوانی در جایگزینی بسیاری از مواد غذایی پر استفاده است. محصولاتی مانند لبنیات، روغن، نمک، ادویه‌جات یا بسیاری از کنسرو‌ها و محصولات بسته‌بندی‌شده که از نحوه تولید آن‌ها بی‌خبریم در لیست محصولاتی قرار دارند که به‌سختی می‌توان جایگزینی غیر فراوری‌شده را برای آن‌ها پیدا کرد.

این موضوع را هم در نظر بگیرید که شرکت‌هایی هستند که مواد غذایی سالم را روانه بازار می‌کنند. تغییرات کمتر در ساختار مواد غذایی تولیدشده، بسته‌بندی مناسب‌تر و عدم استفاده از مواد نگه‌دارنده از نشانه‌های ساده تشخیص شرکت‌های تولیدکننده سبز و سالم است. با علم به این موضوع می‌توان تا حدودی بار منفی عبارت «فرآوری شده» را حذف کرد. هرچند هنوز هم اکثریت موارد فرآوری شده در لیست مواد ناسالم قرار می‌گیرند.

این موضوع را به خاطر داشته باشید که با پیروی از کشور‌های موفق در زمینه تولید محصولات سالم و با حذف مواد غذایی فرآوری شده نا سالم می‌توان به جامعه‌ای موفق از نظر کیفیت سلامت تبدیل شد. تنها کار لازم نخریدن محصولاتی است که سلامت شما را به خطر می‌اندازد. همین یک راهکار ساده به راهی برای تنبیه شرکت‌هایی تبدیل خواهد شد که سلامت عمومی ما و فرزندانمان را به خطر می‌اندازند.