به گزارش صلح خبر، رئیس انجمن علمی نقد ادبی ایران و دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس در این وبینار که در روز پنج‌شنبه (۳۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۰) به مناسبت ۱۱۰سالگی میرزا تورسن‌زاده، شاعر و ادیب فقید اهل تاجیکستان توسط موسسه فرهنگی اکو و سفارت تاجیکستان در تهران برگزار شد، اظهار کرد: در آغاز سخن، اجازه میخواهم به حضور تک تک حاضران در نشست بین‌المللی «سراینده صلح خبر و دوستی» که به مناسبت صدودهمین سالگرد تولد استاد میرزا تورسون‌زاده (۱۹۱۱-۱۹۷۷م)، شاعر مردمی، سیاستمدار، ادیب، مترجم و قهرمان تاجیکستان برگزار شده است، سلام عرض کنم و برای همه شما عزیزان ارجمند و گرامی در سراسر جهان و همچنین کشورهای فارسیزبان، آرزوی سلامت و تندرستی داشته باشم. اقوام فارسیزبان ماوراءالنهر در قالب خاننشینهای پیشین بخارا و خوقند و بعدتر در شکل جمهوری مستقل تاجیکستان، هفت لحظه تاریخی و سرنوشتساز را در دوره نوین حیات ادبی خود از ۱۸۷۰ تا ۱۹۹۱ م تجربه کرده است: دوره «معارف‌پروری یا روشنگری (۱۸۷۰-۱۹۰۵ م)»، «تجددگرایی (۱۹۰۵-۱۹۱۷ م)»، «پیدایش ادبیات شورایی (۱۹۱۷–۱۹۲۹ م)»، «رشد و استحکام ادبیات شورایی (۱۹۲۹-۱۹۵۳ م)»، «زوال ادبیات شورایی و بازگشت نرم به سنت (۱۹۵۳- ۱۹۸۵ م)»، «مرگ ادبیات شورایی و پیدایش ادبیات مردمی (۱۹۸۵-۱۹۹۱ م)» و «استقلال و خودآگاهی ملی (۱۹۹۱ م به بعد)».
خدایار سپس گفت: اگر قرار باشد جایگاه و اعتبار شاعران و ادیبان تاجیک را در دوره معاصر مشخص کنیم، یکی از بهترین و مطمئنترین راههای این کار، معین کردن اهمیت و میزان تأثیرگذاری آنها در این چارچوب پذیرفتهشده است، چارچوبی که استخوانبندی تحلیل ادبیات تاجیکستان در دوره معاصر در آن قوام یافته و شکل گرفته است.
او در ادامه با اشاره به کارنامه شاعری تورسون‌زاده گفت: میدانیم که تورسون‌زاده در سالهای آغازین دهه ۳۰ میلادی دست به آفرینش شعر زد. نخستین مجموعه شعر این شاعر مردمی در سال ۱۹۳۲ م با نام «بیرق ظفر» به چاپ رسید؛ بنابراین اگر بخواهیم به جایگاه وی در ادبیات معاصر تاجیک نگاه انتقادی داشته باشیم، او در لحظه چهارم ادبیات معاصر تاجیکستان موسوم به دوره «رشد و استحکام ادبیات شورایی(۱۹۲۹-۱۹۵۳ م)» هم از نظر آفرینش شعری و هم بهلحاظ پذیرش ریاست اتفاق نویسندگان تاجیکستان از سال ۱۹۴۶ م حضوری تمام و کمال و در عین حال موثر داشته و ۲۴ سال از دوره پنجم ادبیات تاجیکستان را در سالهای ۱۹۵۳-۱۹۷۷ م موسوم به «زوال ادبیات شورایی و بازگشت نرم به سنت (۱۹۵۳- ۱۹۸۵ م)» نیز تجربه کرده است.
این پژوهشگر ادبیات تاجیک افزود: در این عقیده تردیدی ندارم که فعالیت ادبی و هنری تورسون‌زاده را نمیتوان در نزدیک به ۴۶سال آفرینندگی (۱۹۳۰-۱۹۷۶م) در قامت ادیبی سیاستمدار و شاعری آگاه به تاریخ تحولات اجتماعی و سیاسی معاصر تاجیکستان، بهسادگی از زیر سیطره سیاستی که در سالهای منتهی به استقلال در ۱۹۹۱ م از جامعه این کشور طرد شد و جای خود را به آگاهی ملی داد، تحلیل کرد. از سوی دیگر با این گزاره دوست ندارم ذهن مخاطب را به تئوری حاکم بر تولید ادبیات و هنر این سالها که غالبا محصولی ماشینی و به قول معروف «فرمایشی» داشت، معطوف کنم. این کار بسیار آسان است و بهراحتی منتقد را از دست مخاطبان آسانگیر نجات خواهد داد، کاری که دیگران هم کردهاند. من با این همسانسازی سر سازگاری ندارم، بلکه برعکس دوست دارم در این فرصت، آن سوی سکه ماجرای تحلیل را برای مخاطبان سخت‌گیر ادبیات به نمایش بگذارم.
ابراهیم خدایار همچنین گفت: استاد تورسون‌زاده در این سالها که ادبیات و فرهنگ ملتهای تحت سلطه شوروی سابق در دوره خروشچف (۱۹۵۳-۱۹۶۴ م) فرصت نفس کشیدن دوباره را در هوای بازگشت به سنتهای ملی خود یافته بودند، «مهارِ سیاستِ سرکش» را به دست «سوارِ نجیبِ ادبیات» داد و از این فرصت استثنایی برای ملت و فرهنگ خود بهخوبی بهره گرفت.
او ادامه داد: تورسون‌زاده آگاهانه ندای وجدان فرهنگ تاجیک و درخواست آن را برای بازگشت به گذشته پرافتخار هزاران‌ساله از سپیدهدم تاریخ شنید و زیرکانه کاری را که باید میکرد، انجام داد. او سیاست را در خدمت ادبیات و فرهنگ درآورد. بازگشت به پاسداشت نوروز به دستیاری و حمایت مستقیم تورسون‌زاده مهمترین سند این کار سترگ و جاودان در تاریخ فرهنگ تاجیکستان است و اگر قرار بود فقط برای همین این یک کار به وی عنوان قهرمان ملی داد، کار بسیار بهجا و درخوری بود.
خدایار در پایان از تورسون‌زاده به عنوان «جان آگاه و جان شیرین» یاد کرد و با تبریک دوباره روز بزرگداشت این ادیب اهل تاجیکستان گفت: توجه به یگانگی تاجیکان با فارسیزبانان جهان را از خجند تا سمرقند، از هرات تا بلخ، از شیراز تا تبریز و از آن‌جا، از تهران و کابل تا دوشنبه در شعر شاعران این دوره که مومن قناعت (۱۹۳۲-۲۰۱۸م)، بازار صابر (۱۹۳۸-۲۰۱۸ م)، لایق شیرعلی (۱۹۴۱-۲۰۰۰ م) و گلرخسار صفیاوا (متولد ۱۹۴۷ م)، از میوههای این بوستان نوباوه بودند، باید محصول درایت و تیزهوشی توسونزادهها بهشمار آورد.
نظام‌الدین زاهدی، سفیر تاجیکستان در ایران، سرور بخشی، رئیس موسسه اکو، غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، کمال نصرالله، شاعر اهل تاجیکستان، شاه منصور شاه‌میرزا، دبیر نشست موسسه اکو و … از دیگر سخنرانان وبینار بین‌المللی «سراینده صلح خبر و دوستی» بودند.
انتهای پیام
