صلح خبر-گروه فرهنگ: با اینکه مترجمی چیره‌دست، نویسنده، داستان‌نویس، پژوهشگر و البته منتقد ادبی بود؛ اما شاید عنوان «معلم ادبی» و «دیپلمات فرهنگی»، بیش از هر چیز برازنده‌اش باشد؛ آنکه اکنون بیش از یک هفته است از درگذشتش می‌گذرد و در میانه این هفته بود که به وطن بازگشت و در قطعه نام آوران بهشت زهرا در خاک آرمید.
محسن سلیمانی متولد سال ۱۳۳۸ بود. با اینکه در دبیرستان، علوم ریاضی و فنی می‌خواند؛ اما همان سالها بود که با خواندن برخی کتاب‌ها و بویژه کتاب‌های استاد محمود حکیمی، وی را به عنوان الگویی برای خود قرار داد و در عین حال، به‌شدت به ادبیات علاقه‌مند شد.
شاید به همین دلیل است که او، رشته زبان و ادبیات انگلیسی را برای ادامه تحصیل در دانشگاه انتخاب کرد؛ البته در همین جا لازم است به این نکته هم توجه داده شود که نخستین رشته انتخابی او در دانشگاه، مترجمی زبان انگلیسی بود؛ اما خیلی زود متوجه شد که این رشته، بسیار عمومی تر از اهداف اوست؛ چراکه او به این فکر می‌کرد تا پیوندی بین ادبیات و زبان انگلیسی برقرار سازد و از این رو، به زبان و ادبیات انگلیسی، تغییر رشته داد.
او در آن سالها به این هدف می اندیشید که در آینده‌ای نزدیک بتواند متون نظری ادبیات و به‌ویژه داستان‌نویسی را ترجمه کند؛ از این رو تمام تلاش خود را کرد تا علاوه‌بر تسلط به زبان و ادبیات فارسی و غور در آن، در دستیابی و تسلط بر فنّ و سواد ترجمه ادبی هم موفق باشد.
نوشتن‌های محسن سلیمانی از ۲۰ سالگی و در حوزه هنر و اندیشه اسلامی آغاز شد و او توفیق یافت تا با بزرگانی مانند قیصر امین‌پور و سید حسن حسینی، در آن فضای سالهای نخست پیروزی انقلاب، مونس و همراه شود.
در همان ایام بود که وی می توانست با ترجمه رُمانهای معتبر و کلاسیک دنیا، ارج و قُرب و البته سود مالی خوبی نصیب خود کند؛ اما همانگونه که گفته شد، وی بیشتر به ارج معلمّی می اندیشید و از این رو، ترجمه آثاری مانند «تأملی دیگر در باب داستان»، «رُمان چیست؟ »، «درسهایی درباره داستان نویسی»، «فنّ داستان نویسی»، «از روی دست رُمان نویس»، «۲۸ اشتباه نویسندگان» و همچنین «طرح و ساختار رُمان» را کلید زد تا خلأ اینگونه آثار برای دانشجویان وطنی و همچنین علاقه مندان به ادبیات داستانی، بیش از این آنها را آزار ندهد.
«واژگان ادبیات داستانی» (انگلیسی به فارسی و فارسی به انگلیسی)، «چگونه زندگینامه بنویسیم»، «رُمان‌نویسی در وقت اضافه»، «طنزپردازی به زبان ساده»، «اسرار و ابزار طنز نویسی» و همچنین «چشم در چشم آینه» (مجموعه نقد)، از دیگر آثار به یادگار مانده از محسن سلیمانی است.
او حتی کتابی در دو جلد با عنوان «آموزش داستان نویسی به دانش آموزان ابتدایی» تألیف کرد تا از رویکرد آموزش پایه نیز، به آینده ی داستان نویسی ایران زمین کمک کرده باشد و نشان دهد که بیش از پیش به تعالی ادبیات داستانی ایران می اندیشیده است.
محسن سلیمانی، سی سالگی را پشت سر گذاشته بود که با این تخصص مثال زدنی و البته سختکوشی کم‌نظیر، ادامه راهش را در تقویت دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی دید؛ این بود که به معاونت بین الملل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رفت تا به عنوان کاردار و وابسته فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دیگر کشورها، ایفای نقش کند.
و اما یکی دیگر از فعالیتهای تأثیرگذار او در همان سالها رقم خورد؛ آنجا که با توجه به ارتباطات بین‌المللی‌اش، زمینه را برای ترجمه آثار منتخب ادبیات داستانی ایران مانند کتاب ارزشمند «سفر به گرای ۲۷۰ درجه» احمد دهقان و انتشار آنها در کشورهایی مانند ایالات متحده و انگلستان مهیّا کرد تا گام جدیدی در تبلیغ ادبی شکل بگیرد.
وی در حالی هفته گذشته و در سن ۵۸ سالگی از این دنیا رخت بربست که به عنوان وابسته فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در کشور صربستان مشغول خدمت بود.
فعالیت مطبوعاتی با عنوان سردبیری برخی نشریات، تدریس ادبیات داستانی در برخی دانشگاهها و دانشکده‌ها، ارزیابی و انتخاب کتاب سال و همچنین داوری برخی دیگر از جایزه‌های ادبی معتبر و همچنین تحقیق و پژوهش و نوشتن مقالات مختلف ادبی و فرهنگی، بخش دیگری از زندگی این فعال فرهنگی در طول سالهای حیات نه چندان طولانی وی بوده است.
از محسن سلیمانی، دو مجموعه داستان با عناوین «آشنای پنهان» و «سالیان دور» بر جای مانده و البته رُمانهایی از آثار اسکار وایلد، بالزاک، جین وبستر و کارلو کلودی هم در زمره آثار ترجمه شده به همت اوست.
محسن سلیمانی در عین حال که خود داستان می نوشت و ترجمه می کرد؛ در این زمینه به مدیریت انتشار و ویرایش برخی آثار مهم در این حوزه هم می‌پرداخت که کتاب «همه چیز درباره نویسندگی خلاق»، نوشته گرول وایتلی و ترجمه مهدی غبرایی، «صحنه‌پردازی در رُمان»، نوشته ریمون ایستفلد و ترجمه عبدالله کریم‌زاده و همچنین «شخصیت‌پردازی پویا»، نوشته نانسی کرس و ترجمه حسن‌هاشمی میناباد از آن جمله است.
در عین حال، بخش دیگری از فعالیتهای وی، تهیه ترجمه‌های کوتاه شده از رُمانهای کلاسیک ادبیات جهان بود که به عنوان نمونه می توان به آثاری مانند «بینوایان»، «دور دنیا در هشتاد روز»، «شاهزاده و گدا»، «سپیددندان»، «جزیره گنج»، «سفرهای گالیور»، «بیست هزار فرسنگ زیر دریا»، «بابا لنگ دراز»، «دکتر جکیل و آقای‌هاید»، «الیور تویست»، «دیوید کاپرفیلد»، «کلبه عمو توم»، «ماجراهای‌هاکلبری فین» و «رابینسون کروزو» اشاره کرد.
کوتاه سخن آنکه مرحوم محسن سلیمانی را باید بیش از همه، مترجمی دغدغه مند در ترجمه آثار نظری ادبیات داستانی – که به ایفای نقش معلمی می‌اندیشید و امروزه هم بسیاری از داستان‌نویسان جوان و آینده دار، خود را از شاگردان وی می‌شمرند – و همچنین یک دیپلمات فرهنگی کارآزموده دانست که اگرچه هفت روز است جای او در بین ما خالی است؛ اما آثار ماندگارش، همواره برایمان درس آموز و خاطره انگیز خواهد ماند؛ شخصیتی که دو سال پیش موفق شد تا با شایستگی، نشان درجه یک هنری را نیز دریافت دارد.
