به گزارش صلح خبر، هادی خانیکی که عصر دوشنبه (۹ تیرماه) در نشستِ آنلاین «کرونا و مسائل، چالش‌ها و چشم‌اندازهای فرهنگی و ارتباطی» سخن می‌گفت، با بیان اینکه شیوع پرسرعت ویروس کرونا در جهان و تغییر آن از اپیدمی به پاندمی (همه‌گیری جهانی) مردم جهان را با فرهنگ قرنطینه مواجه کرد، یادآور شد: کافی است رصد کنیم که در این مدت میزان گفت‌وگوهای اینستاگرمی در حوزه‌های مختلف تا چه اندازه زیاد شده که نشان‌دهنده اهمیت ارتباطات و تغییر شیوه‌های ارتباطی در این مدت است.

او با بیان اینکه «یکی از تغییرات مهم شیوع ویروس کرونا خوش‌بینی نسبت به تکنولوژی است»، اظهار کرد: شیوع ویروس کرونا در جهان باعث شد که جامعه در فضای جدیدی قرار گرفته و بخش روشن تکنولوژی بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد. به هر حال در هر جامعه‌ای فناوری‌های جدید معمولا با هراس و نگرانی‌هایی همراه است، اما شرایط جدید باعث شد که تکنولوژی با استقبال مواجه شود.

این استاد علوم ارتباطات خاطرنشان کرد که هم‌نشینی بین ویروس و وب باعث ایجاد تغییراتی شد که یکی دیگر از این تغییرات مهم فراهم کردن زمینه‌های مستعد برای تغییرات فرهنگی از یادگیری و آموزش گرفته تا تولید و مصرف محصولات فرهنگی بوده است. گزارش‌ها در جهان بیانگر این است که مطالعه افراد در این مدت بالا رفته و اجبار به مطالعه و یادگیری نیز بیشتر شده است.

خانیکی با اشاره به آغاز پیک تازه رشد شیوع ویروس کرونا در کشور و با بیان این نکته که با وجود اینکه برآوردها و پیش‌بینی‌های قبلی بیانگر این بود که ما در مسیر افول فرآیند شیوع قرار گرفتیم، ما در پیک تازه‌ای از رشد شیوع قرار گرفته‌ایم، اظهار کرد: بر این اساس ما در این وضعیت با چالش‌های تازه‌ای مواجه هستیم. دانش به ما حکم می‌کند که از محققان و کارشناسان علمی بپرسیم که ما هم‌اکنون در چه وضعیتی هستیم و این روند به کدام سو می‌رود.

این کارشناس رسانه ادامه داد: اما در حوزه اجتماعی و ارتباطی می‌توان گفت که در جامعه ایران با مسائل جدیدی مواجه شده‌ایم. اولین مساله این است که همانگونه که موج دوم نظرسنجی ملی در خردادماه نشان می‌دهد، وحشت و اضطراب جامعه نسبت به موج‌های گذشته بیشتر شده و مساله دوم نیز بیانگر این است که سازگاری با این موضوع که باید با کرونا زندگی کنیم نیز یشتر شده است. قبلا گمان می‌شد که کرونا از بین می‌رود، اما الان نگرش عمومی این است که کرونا حداقل تا یک سال آینده بخشی از زندگی ما شده است. در واقع خوش‌بینی‌ها کمتر شده است.

خانیکی سومین چالش را گرفتاری در تله موفقیت برشمرد و یادآور شد: چراکه در مراحل قبلی عملکردها از سیاست‌های رسمی تا برخورد شهروندان به صورت نسبی رضایت‌بخش بوده است، به نظر می‌آید که آن موفقیت‌ها ما را دچار اعتماد به نفس زیاد کرده است. چالش چهارم نیز به شکل شیوع جدید برمی‌گردد. به نظر می‌آید برخی از مناطق ایران به دلیل پایبندی یا اصرار بیشتر بر برخی آداب و رسوم گذشته همانند عزا، عروسی و رفت‌و آمدها باعث شده که پیشگیری‌ها شکسته شود.

او چالش پنجم را نیز مربوط به موضوع ایمنی مرتبط دانست و خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد که باید به تبدیل و تضمین ایمنی به‌گونه دیگری فکر کنیم. به گفته کارشناسان علمی حوزه سلامت جوامع پیشتر به سمت ایمنی رفته بودند که افراد به صورت فردی به موضوع ایمنی می‌پرداختند، اما امروز به این نتیجه رسیده‌ایم که باید یک برنامه‌ریزی کلی داشته باشیم و به سمت ایمنی توده‌ای پیش برویم.

این استاد دانشگاه همچنین در بخش دیگری از صحبت‌های خود با تاکید بر ضرورت اشتراک دانش در شرایط فعلی، خاطرنشان کرد: در جریان مواجهه با کرونا به‌ویژه در حوزه رسانه‌های اجتماعی و فضای وب تجربه‌های جدیدی همچون تجربه غرق شدن در اطلاعات متکثر را پیدا کردیم. فرهنگ علمی آزاد با کمترین محدودیت‌ها، ایده‌آل‌ها و دوراندیشی‌ها در شرایط فعلی بسیار مهمتر از قبل شد که می‌توان با عنوان «علم باز» از آن یاد کرد. هر مقدار که جامعه و مرزها دچار فروبستگی می‌شدند، دایره باز علم بیشتر می‌شد و این گشودگی باعث تغییر نگرش دانشمندان نسبت به ویروس کرونا شده است.

خانیکی یادآور شد: به علم باز می‌تواند به اشکال مختلفی پرداخته شود که در سه سطح مورد توجه قرار می‌گیرد؛ داده‌های باز، انتشارات باز و منابع آموزشی باز. این سه حوزه است که طبیعتا نهادهایی همانند کتابخانه ملی را در معرض تقاضای مسئولیت‌ها و ایفای نقش‌های جدید قرار می‌دهد. داده‌های باز به معنی به اشتراک گذاشتن اطلاعات و داده‌هاست. به نظرم این اطلاعات جامعه را به این سمت سوق داد که هرچه نهادهای علمی بتوانند مستقل‌تر و قانومندتر در این فراآیند مشارکت کنند، می‌توانند به این وضعیت بسیار کمک کنند. در واقع نهادهای علمی می‌توانند جامعه را به مبارزه با شیوع ویروس کرونا ببرند. به هر حال نباید اجازه داد که این روند داده‌های باز به هر مصلح خبرتی مختل شود، چراکه عواقب آن به کل جهان لطمه وارد می‌کند.

او درباره انتشار باز نیز با بیان اینکه «به طور کلی نشر در علم بسیار پرهزینه است»، توضیح داد: در جهان و خوشبختانه در ایران نیز در این مدت شاهد بودیم که کتابخانه‌های بزرگ جهان و ناشران مطرح و دانشگاه‌ها فرصت دسترسی به دریافت منابع را فراهم کردند. اینکه بسیاری از اسناد و مدارک در اختیار شهروندان قرار گرفت، اتفاق بزرگی محسوب می‌شود. منابع آموزشی باز نیز به دانشگاه و مدارس اشاره دارد که در این مدت با راه‌اندازی دوره‌های آنلاین به بالا بردن بهداشت عمومی و ارائه اطلاعات قابل اعتماد و توامند کردن جامعه کمک کردند. به این ترتیب بر اساس این سه حوزه و اجبار به برقراری ارتباط در روزگار کرونایی، با فرهنگی ارتباطی و علمی تازه‌ای مواجه شده‌ایم که عنوان آن را می‌توان «علم باز مسئولانه» گذاشت. البته باید این نکته را در نظر داشت که «علم باز» به معنی علم بدون قاعده نیست، بلکه علمی است که درگیری خود با جامعه را بیشتر مورد توجه قرار می‌دهد و طلب می‌کند که نهادهای فرهنگی و علمی حضور فعالانه‌تری داشته باشند.

این استاد علوم ارتباطات در پایان سخنان خود یادآور شد: مساله مرحله مواجهه با پیک‌های جدید از شیوع کرونا، این است که باید یک نوع توهم‌زدایی از دانا و بی‌نیاز بودن در نهادهای رسمی و نزدیک شدن آنها به نهادهای علمی و مدنی صورت بگیرد تا بتوانند در کنار هم نوعی مدیریت علمی و تقویت فرهنگ علمی را انجام دهند.

انتهای پیام