وب‌سایت کارناوال: غذا و ذائقه غذایی مردم در هر کجای دنیا بخش مهمی از فرهنگ آن هاست.

آداب و رسوم تهیه غذا، طعم غالب، موادی که بیشتر استفاده می شود، شیوه طبخ و مصرف، غذاهایی که به مناسبت های مختلف پخته می شود و … حرف های زیادی درباره سنت ها و فرهنگ یک کشور به ما می زنند.

به همین دلیل نمی شود بدون شناخت فرهنگ غذایی یک منطقه اطلاعات کاملی درباره آن ها به دست آورد.

ایرانِ ما منزلگاه اقوام و فرهنگ های گوناگون است، برای همین تنوع غذایی در این دیار بسیار بالاست. این بار قصد داریم به سمت جنوب کشور برویم و بر سر سفره مردم خونگرم خوزستان بنشینیم تا از عادات غذایی آن ها با خبر شویم. استان خوزستان در جنوب غرب ایران و بر ساحل خلیج نیلگون فارس قرار گرفته است.

این استان تنوع قومیتی بالایی دارد و در اینجا فارس، عرب، بختیاری و لر با همدلی و همراهی در کنار هم زندگی می کنند. هر یک از این اقوام آداب و رسوم خاص خود را دارند و بر هم تاثیراتی گذاشته اند.

در ادامه با ما همراه شوید که می خواهیم به جنوب ایران و استان خوزستان سفر کنیم؛ سفری خوشمزه به میان غذاهای سنتی و خوش طعم این دیار بیایید برای دقایقی مهمان سفره مردم خونگرم استان خوزستان شویم و با غذاهای محلی جنوبی بیشتر آشنا شویم.

عادات غذایی مردم خوزستان

تنوع فرهنگی استان خوزستان، بر روی عادات غذایی مردم این خطه نیز اثر گذاشته است. شما در این استان می توانید غذاهای متنوعی را بیابید که هر کدام از فرهنگ خاصی تاثیر گرفته اند.

غذاهای خوزستان اغلب پر ادویه و گاهی تند هستند. همجواری با دریا ماهی های خوشمزه ای را در سبد غذایی این مردم قرار داده است که آن را به شیوه های مختلف مانند کبابی یا همراه با پلو طبخ می کنند.

سمبوسه و فلافل معروف و دوست داشتنی هم از جنوب کشور راه‌شان را به شهرهای دیگر باز کرده اند. غذاهای تند هندی و غذاهای خوش طعم قوم عرب نیز در خوزستان بسیار طرفدار دارند و در سفره مردم سراسر استان دیده می شوند.

برخی از غذاهایی که با عنوان غذاهای سنتی خوزستان می شناسیم مختص این منطقه هستند و در مناطق دیگر کمتر شناخته شده هستند مانند امگشت، آش ارده و نافله.

برخی خوراک ها نیز در سراسر ایران تهیه می شوند؛ اما با توجه به ذائقه های مختلف، کمی با هم تفاوت دارند. در اینجا غذاهایی را بررسی می کنیم که مختص مردم خوزستان هستند.

خوب است اشاره کنیم که شهر دزفول نقش مهمی در فرهنگ غذایی این منطقه دارد و غذاهایی مانند آش ارده و حمیس توله از این شهر به سایر شهرهای استان معرفی شده اند.

۱- امگشت

امگشت ترکیب خوشمزه ای از برنج و ماهی قباد است. در این غذای خوشمزه ابتدا برنج را می پزند و به آن کمی سبزی پلویی یا شوید اضافه می کنند.

ماهی قباد که به صورت نمک سود شده یا تازه مصرف می شود را هم با کمی ادویه مثل زردچوبه می پزند. در مرحله بعد استخوان های ماهی را جدا و آن را کمی با پیاز، ادویه و کشمش سرخ می کنند.

در مرحله آخر در هنگام دم گذاشتن برنج، ماهی را به آن اضافه می کنند.

۲- آش ارده خوزستانی

با شنیدن نام این غذا حتما تصویری از یک آش در ذهن تان نقش می بندد؛ اما اشتباه نکنید! آش ارده نوعی پلو است که با ماش و ارده تیره رنگ (کنجد ساییده شده) پخته می شود و یک خوراک کامل به حساب می آید.

گاهی به این غذا پلو ارده هم می گویند؛ اما نام مرسوم و صحیح آن همان آش ارده است.

طبع این غذا به دلیل وجود شیره خرما در آن گرم و طعمش شیرین است و بیشتر توسط مردم دزفول در روزهای بارانی و فصل زمستان طبخ می شود.

برای تهیه این غذا ابتدا ماش را می پزند و لابه لای برنج دم می کنند؛ اما قبل از سرو کردن برنج روی آن ارده دزفولی می ریزند تا به رنگ قهوه ای درآید و سپس این خوراک خوشمزه را در کنار شیره خرما سرو می کنند.

در کنار این غذا سبزی خوردن، تربچه و ترشی هم می چسبد.

۳- قلیه ماهی

قلیه ماهی نوعی خورش خوشمزه است و در خیلی از شهرهای جنوبی کشورمان آن را همراه با برنج صرف می کنند. برای تهیه قلیه ماهی از ماهی های مختلفی از جمله شیر، میش ماهی، شوریده، سنگسر یا هامور استفاده می شود که همگی بدون استخوان هستند.

روش تهیه این غذا به این شکل است که ابتدا پیاز را تفت می دهند و بعد سیر و سبزی ها شامل جعفری، شنبلیله و گشنیز را به آن اضافه می کنند.

سپس ماهی و ادویه به این مخلوط اضافه و کمی تفت داده شوند. در مرحله بعد شیره تمبر هندی و رب گوجه را به مواد اضافه می کنند. بعد از حدود ۳۰ دقیقه قلیه ماهی شما آماده می شود.

۴- ماهی تنوری صُبوری

خوزستانی ها به ماهی صُبور علاقه زیادی دارند و آن را به صورت کبابی و تنوری سرو می کنند. سبزی هایی که برای خوش طعم تر شدن این ماهی استفاده می شوند گشنیز به مقدار کم (تا تلخ نشود)، کمی شنبلیله و سبزی پلویی است.

سیر و تمبر هندی در این غذا هم نقش مهمی دارند و طعم خاصی به آن می دهند.

بعد از تمیز کردن ماهی، در مرحله اول کمی تمبر هندی را روی شکم ماهی می زنند تا خوب جذب شود و طعم آن را به خود بگیرد.

سپس مخلوطی به نام “حشو” را روی شکم ماهی می مالند که از سرخ کردن پیاز، سیر، سبزی ماهی و پلویی و تمبر هندی به دست می آید.

بعد ماهی را درون توری و روی زغال به صورت کبابی می پزند یا درون فر قرار می دهند. یکی از تکنیک هایی که گاهی در زمان کبابی کردن ماهی انجام می شود مالیدن کمی شیره خرما بر روی پوست ماهی است تا از سوختن و تلخ شدن آن جلوگیری به عمل آید.

۵- سمبوسه

سمبوسه که معرف حضورتان هست! این خوراکی خوشمزه و پر طرفدار در خوزستان با یک سس انبه خوشمزه درست می شود.

برای تهیه مواد سمبوسه انواع مختلفی وجود دارد؛ اما به طور معمول گوشت چرخ کرده، جعفری خرد شده، فلفل قلمی و فلفل دلمه ای را با پیاز، سیر، رب گوجه و ادویه تفت می دهند و سپس این مواد را به صورت مثلثی در نان لواش می پیچند و سرخ می کنند.

برای تهیه سس آن رب گوجه، پودر انبه، آب، نمک و فلفل قرمز را به مدت ۳۰ دقیقه با هم می جوشانند و بعد سرکه را اضافه می کنند تا ۳ دقیقه همراه سایر مواد جوش بخورد. سپس سس خوشمزه و تند را همراه غذا میل می کنند.

اگر در ماه رمضان به خوزستان سفر کردید، حتما در وقت افطار سراغی از سمبوسه بگیرید! صرف سمبوسه در ماه رمضان رواج زیادی دارد.

۶- فلافل

غذای خوشمزه و پرطرفدار فلافل در حوالی جنوب طعم دیگری دارد و خوردنش بیشتر می چسبد. درست کردن فلافل در خوزستان تفاوت زیادی با جاهای دیگر ندارد، جز اینکه مردم این استان مطابق ذائقه خود این غذا را با ادویه های زیادتر درست می کنند.

برای تهیه این غذا نخودها را حسابی می خیسانند، آن ها را له و با آرد نخودچی، سیر، جعفری، زیره سبز، تخم گشنیز، تخم مرغ و فلفل سیاه مخلوط و سرخ می کنند. این غذا با نان و به صورت ساندویچ سرو می شود.

بهتر است نان پیتا را برای صرف فلافل انتخاب کنید. این نان، نوعی نان لبنانی دولایه است که از نان لواش ضخامت بیشتری دارد.

بهترین چاشنی فلافل ترشی است آن هم نه از هر نوعی؛ بهترین نوع ترشی برای مصرف کنار فلافل، ترشی انبه، بادمجان یا میوه است.

البته کلم شور هم با فلافل می چسبد. نوشیدنی که معمولا همراه فلافل نوشیده می شود چای نعناع است. هندی ها هم نوشیدنی شیرینی به نام “لاسی” دارند که از میوه تهیه می شود و آن را با فلافل می نوشند.

۷- پاکوره یا پاکورا هندی

پاکوره نوعی میان وعده هندی ست که جای خود را در سفره خوزستانی ها باز کرده است. برای تهیه این غذا باید آرد سفید، آرد نخود، نمک، پیاز و آب را با هم مخلوط کنید.

زردچوبه، کاری و فلفل هم که همراه نام هندی با این غذا می آیند. سپس تخم مرغ را به مخلوط قبلی بیفزایید و خوب به هم بزنید. در ادامه این مواد را مثل کوکو در ماهیتابه سرخ می کنید. پاکوره شما آماده است!

این غذا در روغن سرخ می شود و با سس یا ماست به عنوان میان وعده یا پیش غذا صرف می شود. برای تهیه سس آن دستور ثابتی وجود ندارد و با مدل های مختلف سس خورده می شود.

۸- کبه عربی

کبه عربی که همراه با عرب ها به خوزستان آمده، کمی به سمبوسه شبیه است؛ اما شکل بیضی دارد و پیش از سرخ کردن، آن را درون لایه ای از برنج پخته شده می پیچند.

مواد داخل آن را هم مانند سمبوسه به دلخواه تغییر می دهند؛ اما به طور معمول از گوشت چرخ کرده، لپه و برنج برای مواد داخل آن استفاده می شود.

کسانی که طرفدار غذاهای شیرین هستند به این مواد کشمش هم اضافه می کنند. سرخ شدن برنج به این غذا طعم منحصر به فردی می دهد.

۹- قلیه تخم مرغ

برای تهیه این غذا از آرد، رب گوجه فرنگی، ادویه، تخم مرغ و سبزی های گشنیز و شنبلیله استفاده می شود. تمبر هندی هم نباید فراموش شود! قلیه تخم مرغ یک غذای سبک است که در آن نان تیلیت و میل می کنند.

اگر می خواهید یک قلیه تخم مرغ خوش طعم داشته باشید باید مراحل زیر را پیش بروید؛ ابتدا سیر کوبیده شده و پیاز را تفت دهید و گشنیز و شنبلیله را به آن اضافه و خوب سرخ‌شان کنید.

در مرحله بعد باید رب گوجه فرنگی و تمبر هندی را بریزید و در آخر تخم مرغ ها را به مخلوط قبلی اضافه کنید. حواس‌تان باشد که تخم مرغ ها نباید هم بخورند و لازم است صبر کنید تا سفت شوند و خودشان را بگیرند

۱۰- نافله

نافله غذایی گوشتی با طعم شیرین است که برای تهیه آن از گوشت چرخ کرده، پیاز، آرد نخودچی، سرکه، شکر، نعناع خشک، آب و ادویه از جمله زردچوبه استفاده می شود. نافله را به شکل گرد، مانند کوفته های کوچک، می پزند و همراه با برنج مصرف می کنند.

برای درست کردن نافله باید گوشت چرخ کرده را با پیاز رنده شده، آرد نخودچی، نمک، فلفل و زردچوبه و کمی آب مخلوط کنید و ورز دهید. در مرحله بعد می توانید این مخلوط را در اشکال مختلف سرخ کنید.

برای تکمیل غذای‌ خود باید پیاز را به صورت نگینی همراه با زردچوبه سرخ کنید و کمی آب و نعنای ساییده شده، سرکه و شکر به آن بیفزایید. این مایع باید حدود ۲۰ دقیقه بجوشد تا بتوانید نافله های سرخ شده را درون آن بیندازید.

بعد از ۳۰ دقیقه نافله های شما آماده خوردن می شوند.

۱۱- حمیس تولَه

پنیرک یا توله نام گیاه دارویی خودرویی ست که در خوزستان یافت می شود و بین اهالی این استان بسیار محبوب است. توله را برای پخت غذا یا به صورت دم نوش استفاده می کنند و ضماد آن برای رفع مشکلات پوستی کاربرد دارد.

حمیس توله یک غذای کاملا گیاهی است. برای تهیه آن ساقه های خرد شده توله را در آب می پزند و بعد از گرفتن آب، آن را در ماهیتابه به پیاز و سیر سرخ شده، زردچوبه، نمک، فلفل و پودر لیمو عمانی اضافه می کنند.

سپس رب انار را درون این مخلوط می ریزند و گاهی برای زیباتر و خوش طعم تر شدن دانه های انار نیز به کار می رود. رنگ و ظاهر این غذا مانند قرمه سبزی است و اغلب همراه با نون و گاهی نیز همراه با پلو صرف می شود.

۱۲- بورانی باقلا سبز

این بورانی نیز مانند بورانی اسفناج یا بادمجان، بر پایه ماست است و همراه با غذای اصلی خورده می شود. برای تهیه آن از ترکیب ماست چرب، پیاز داغ، سیر، شوید و ادویه هایی مانند گرد لیمو، زردچوبه، فلفل و نمک استفاده می شود.

باقلا را نیز پس از پخته شدن با این مخلوط هیجان انگیز مخلوط می کنند.

۱۳- مهلبیه

مهلبیه نوعی دسر ترکی-عربی مرسوم در خوزستان است. این دسر به فرنی یا پودینگ شباهت دارد. برای تهیه آن آرد و نشاسته ذرت را با شیر مخلوط می کنند و روی اجاق می گذارند.

این مخلوط باید مرتب هم زده شود. سپس به ترتیب شکر، وانیل و خامه را اضافه می کنند و بعد از اینکه غلیظ شد درون آن گلاب می ریزند. در نهایت مهلبیه را با گل محمدی خشک شده، خلال بادام یا پسته تزیین می کنند.

۱۴- معسل

معسل یا ماعسله یک دسر مقوی و پرخاصیت خوزستانی است که با خرما درست می شود. این دسر حسابی پرمزه است و طبع گرم دارد.

برای تهیه معسل خرما و شیره خرما را با کنجد، زنجبیل، جوز هندی، میخک، هل، دارچین و فلفل سیاه روی گاز به طور ملایم حرارت می دهند. معسل چاشنی خوبی برای نوشیدن چای به شمار می رود.