صلح خبر: سوربیتول که به نام الکل قند معروف است، نوعی شیرین کننده است که به عنوان جایگزین قند به کار می‌رود. سوربیتول حاول اتانول که در نوشابه‌های الکلی وجود دارد نمی‌باشد. سایر قند‌های الکل شامل زایلیتول و اریتریتول می‌شوند. سوربیتول به طور طبیعی در میوه‌هایی مانند سیب و هلو و گیاهانی مانند ذرت و جلبک دریایی وجود دارد، بنابراین شیرین کننده‌ی مصنوعی نیست. سوربیتول تقریبا ۶۰ درصد از شیرینی قند و شکر معمولی ار دارد، اما کالری آن ۳۰ درصد کمتر است.

سوربیتول چگونه به کار می‌رود؟

سوربیتول معمولا در آدامس‌های بدون قند (مانند اوربیت و تری‌دنت) و خمیر دندان (مانند کالوگیت) وجود دارد. از سوربیتول برای شیرین کردن دار‌هایی مانند شربت سرفه جهت پوشش دادن مزه تلخ آن نیز استفاده می‌شود. شکلات‌ها و کلوچه‌های بدون قند نیز گاهی حاوی سوربیتول به عنوان شیرین کننده هستند.

مزایای سوربیتول

یکی از علت‌هایی که در خمیر دندان‌ها و آدامس‌ها از سوربیتول به عنوان شیرین کننده استفاده می‌شود، فواید آن برای سلامتی است؛ سوربیتول می‌تواند از دندان‌ها در برابر پوسیدگی محافظت کند. کمپانی‌ها به دلیل دیگری نیز از سوربیتول استفاده می‌کنند: سوربیتول نسبت به قند، کم کالری‌تر بوده و شاخص گلیسمی آن نیز بسیار پایین‌تر است.

آیا سوربیتول بی‌ضرر است؟

سازمان غذا و داروی آمریکا، سوربیتول را بی‌ضرر اعلام کرده است. بیشتر افراد هنگامی که از آدامس یا خمیر دندان استفاده می‌کنند، مقدار بسیار کمی سوربیتول می‌بلعند، اما با هدف‌های دیگری در زمینه‌های درمانی به مقدار زیادی مصرف می‌شود. گاهی پزشکان به عنوان ملین در درمان یبوست، دوز‌های زیادی از سوربیتول برای بیماران تجویز می‌کنند. به دلیل ملین بودن سوربیتول، عده‌ای از افراد با مصرف مواد خوراکی حاوی سوربیتول دچار علائم گوارشی مانند نفخ و اسهال می‌شوند. سوربیتول در شکلات‌های بدون قند، انرژی بار‌ها و سایر اسنک‌های شیرین به کار می‌رود، بنابراین ممکن است با مصرف زیاد این مواد غذایی، به یک باره مقدار زیادی سوربیتول ببلعید. در نتیجه خوردن یکی یا دو تا کلوچه‌ی بدون قند حاوی سوربیتول ایرادی ندارد، اما تمام کردن یک باکس از این کلوچه به یک باره، درد سرساز خواهد بود.

سوربیتول برای حیوانات خانگی

سوربیتول به طور کلی برای گربه‌ها و سگ‌ها بی‌ضرر شناخته می‌شود. سوربیتول گاهی در غذا‌های حیوانات و خمیر دندان‌های مخصوص این حیوانات وجود دارد. برخی از شیرین کننده‌ها مانند زایلیتول برای حیوانات خانگی سمی هستند، اما سوربیتول اینگونه نیست.

مکانیسم عمل سوربیتول

بدن شما سوربیتول را با آنزیمی به نام دهیدروژناز تجزیه می‌کند. این آنزیم، سوربیتول را به فروکتوز که قندی ساده است تبدیل می‌کند. سپس کبد، فروکتوز را به گلوکز، ذخایر گلیکوژن، لاکتات و کربن دی اکسید تبدیل می‌نماید. گلوکز، معمول‌ترین قند ساده در بدن شماست که مهم‌ترین منبع انرژی است. گلیکوژن، مولکول پیچیده‌تری است که از تعداد زیادی مولکول‌های گلوکز که به هم زنجیر شده‌اند تشکیل شده است. گلیکوژن، انرژی را برای زمانی که گلوکز فوری در دسترس نیست ذخیره می‌کند. لاکتات، نوعی اسید لاکتیک است که توسط کبد پاکسازی می‌شود. کربن دی اکسید در ریه‌ها از جریان خون خارج می‌شود (از طریق بازدم). به طور خلاصه، سوربیتول به آرامی جذب شده و در نهایت به انرژی قابل مصرف تبدیل می‌شود.

کاربرد‌های سوربیتول

جایگزین قند برای پیش دیابت و دیابت نوع دوم

مشخصه‌ی پیش دیابت و دیابت نوع دوم، قند خونی بالاست. پیش دیابت اغلب هیچ علامتی ندارد، اما اکثر افرادی که دچار این عارضه هستند در نهایت و به طور خاموش به دیابت نوع دوم دچار می‌شوند.

در دیابت نوع دوم، بدن دیگر نمی‌تواند به انسولین جواب بدهد. به طور طبیعی، انسولین به بافت‌ها سیگنال می‌فرستد که قند را از جریان خون جذب کنند تا انرژی بگیرند. وقتی کسی دچار مقاومت به انسولین می‌شود (اتفاقی که در دیابت نوع دوم می‌افتد)، این سیگنال دهی به خوبی عمل نمی‌کند و قند، در خون می‌ماند. دیابت نوع دوم در بلند مدت می‌تواند به بیماری قلبی، بیماری کلیوی، نابینایی، سکته مغزی و آسیب عصبی منجر شود.

خلاصه اینکه فرد دچار دیابت حتما باید قند خون خود را کنترل نماید و بهترین راه، کنترل رژیم غذایی است. همه‌ی افراد خصوصا دبابتی‌ها باید غذا‌هایی را انتخاب کنند که با قند زیاد به بدن فشار وارد نکرده و مقاومت به انسولین را تشدید ننماید.

سوربیتول، شاخص گلیسمی بسیار پایینی دارد. غذا‌ها و نوشیدنی‌هایی که سوربیتول دارند، قند خون را مانند قند و شکر معمولی (گلوکز) بالا نمی‌برند.

دیابت نوع اول

افرادی که دیابت نوع اول دارند (دیابت جوانی یا دیابت وابسته به انسولین) ممکن است مانند افرادی که دیابت نوع دوم دارند، از سوربیتول نفع نبرند. در مطالعه‌ای ۹ بیمار مبتلا به دیابت نوع اول، صبحانه‌ای که حاوی سوربیتول بود خوردند. بعد از صبحانه، قند خون این افراد اندازه گیری شد و معلوم شد سوربیتول، کمکی به جلوگیری از افزایش قند خون در این افراد نکرده بود.

یبوست

یبوست مشکلی گوارشی است که با افزایش سن، شدت می‌گیرد و معمولا از عوارض جانبی مصرف برخی از دارو‌ها و مکمل‌ها برای فشار خون بالا، درد و کم خونی است. یبوست، دردناک و خسته کننده است و فرد مجبور است هر روز از ملین‌هایی استفاده کند تا کمی از شدت علائم کاسته شود. سوربیتول یک ملین اسموتیک است، یعنی آب را به سمت روده‌ها می‌کشد و مدفوع را نرم‌تر می‌کند تا راحت‌تر دفع شود. سوربیتول در مقایسه با سایر ملین‌های اسموتیک، ارزانقیمت است.

کاهش ریسک پوسیدگی دندان

خوردن غذا‌های سوربیتول دار به جای قند می‌تواند به نفع سلامت دندان‌ها باشد. وقتی غذا‌های قندی می‌خورید، باکتری‌های داخل دهان‌تان مقداری از این قند را تخمیر کرده و اسید‌هایی تولید می‌کنند که پوسیدگی دندان را تشدید می‌نماید. اما این باکتری‌ها نمی‌توانند سوربیتول را به خوبی تجزیه کنند و در نتیجه نمی‌توانند این اسید‌های مضر را تولید نمایند، بنابراین دندان‌های‌تان در برابر پوسیدگی محافظت می‌شوند. البته متاسفانه این تاثیر ممکن است دوام چندانی نداشته باشد. به مرور زمان، باکتری‌های ساکن در دهان می‌توانند خود را با سوربیتول سازگار کرده و شروع کنند به استفاده از آن به عنوان یک منبع غذایی، در نتیجه خواهند توانست اسید‌های مضر را تولید کنند؛ بنابراین مصرف بلند مدت سوربیتول برای سلامت دندان‌های‌تان خوب نیست.

منابع: selfhacked, sweetdefeat