برترین‌ها: یک روز حالتان خوب است و روز بعد با آبریزی بینی و گلو درد از خواب بیدار می‌شوید، انگار یک تکه شیشه قورت داده‌اید! در زمانی از سال به سر می‌بریم که سرماخوردگی بیشترین شیوع را دارد. بیشتر ما هر سال یک تا سه بار دچار سرماخوردگی می‌شویم که معمولا در پاییز یا زمستان و ناشی از یک یا چند ویروس در میان ۲۰۰ ویروس متفاوت سرماخوردگی است.

وقتی دچار سرماخوردگی شدید دیگر کار چندانی نمی‌توانید انجام دهید، چون درمان سرماخوردگی معمولی همچنان یکی از معما‌های علم پزشکی است، اما اگر نحوه‌ی انتشار این ویروس‌ها را بدانیم برای درمان و تسکین علائم سرماخوردگی کار‌های زیادی می‌توانیم انجام دهیم. چیزی که تاکنون در موردش اطمینان داریم این است که ۲۴ ساعت اول شروع عفونت و علائم آن، بسیار اهمیت دارد.

طی دقایق اول

ابتلا به سرماخوردگی ترکیبی از چند عامل به طور همزمان است؛ مثلا نه تنها باید با ویروس تماس پیدا کنید (مثلا از طریق عطسه) بلکه این ویروس باید بر سیستم دفاعی بدن‌تان نیز غلبه کند تا مبتلا به سرماخوردگی شوید. یک عطسه به تنهایی حاوی صد‌ها میلیون ذرات ویروس است که به آن‌ها ویریون می‌گویند و هر کدام‌شان می‌توانند موجب سرماخوردگی شوند.
بسته به فاصله‌ای که تا عطسه دارید، ممکن است ده هزار ذره از ویروس را تنفس کنید، اما تنها چند صدتا از آن‌ها روی سلول‌های اپی تلیال بینی (بافت پوششی)، حلق و راه‌های هوایی فرود خواهند آمد.

این سلول‌های ویروسی اگر فرصت پیدا کنند، تغییر پیدا می‌کنند تا به سلول‌های اپی تلیال حمله ور شوند. اولین سختی که ویروس‌های مهاجم با آن روبرو می‌شوند، عبور از حفاظ مو‌های میکروسکوپی (سیلیا) است که در سراسر حفره‌ی بینی پراکنده‌اند و به طور منظم حرکت می‌کنند تا موکوس و ویروس‌ها و ذرات بد را گیر بیندازند. میلیون‌ها ذره از ویروس نیز در بزاق گیر افتاده و بلعیده و دفع می‌شوند.

حتی آن ویروس‌هایی که به سیستم تنفسی فوقانی یعنی بینی و دهان و حلق و حنجره می‌رسند نیز با مانع تقریبا غیرقابل عبور دیگری مواجه می‌شوند. سلول‌های اپی تلیال که دهان و حلق را پوشش می‌دهند، آنقدر سفت به هم چسبیده‌اند که سدی غیرقابل نفوذ تشکیل داده و از عفونت پیشگیری می‌کنند.

این سلول‌ها سنسور‌هایی روی سطح خود نیز دارند که حضور ویروس‌های مهاجم را تشخیص داده و فورا به سلول‌های مربوطه پیام می‌دهند تا سیتوکین ترشح کنند. سیتوکین‌ها، پیام رسان‌های شیمیایی هستند که از گلبول‌های سفید کمک می‌طلبند و خودشان نیز می‌توانند ویروس‌ها را نابود کنند.

با پیام سیتوکین‌ها، حرکت گلبول‌های سفید خون به ناحیه‌ی عفونت افزایش می‌یابد، اما وقتی خیلی خسته‌ایم یا سیستم ایمنی‌مان ضعیف‌تر از حد نرمال است، ویروس‌های سرماخوردگی می‌توانند جای پای خود را محکم کنند.

چه باید بکنید

مرتبا دست‌های‌تان را با آب و صابون بشویید. چشم‌های‌تان را با دست نمالید، چون عفونت منتقل خواهد شد.

طی یک تا دو ساعت اول

حالا اولین علائم سرماخوردگی یعنی خشکی و تحریک و خارش بینی در حال شروع شدن هستند، زیرا لایه‌های اپی تلیال شروع به تخریب شدن کرده‌اند. ویروس‌های سرماخوردگی، با تولید مواد شیمیایی، پیوند محکم میان سلول‌های پوششی را باز کرده‌اند و این سد دفاعی نفوذ ناپذیر را بهم ریخته‌اند، در نتیجه به لایه‌های عمیق‌تر راه‌های هوایی نفوذ می‌کنند.

اینکه ویروس‌ها کجا اقامت می‌کنند بستگی به نوع ویروسی دارد که دچارش شده‌اید. برخی از ویروس‌ها محیط گرم‌تر ِ بالای ریه‌ها را ترجیح می‌دهند که دمایی حدود ۳۷ درجه سانتیگراد دارد. بعضی دیگر از ویروس‌ها نیز بینی و حلق را می‌پسندند که تا حدودی به این دلیل است که دمای کمتر از ۳۲ درجه سانتیگراد را ترجیح می‌دهند. به همین علت است که برخی از سرماخوردگی‌ها علائم بیشتری در بینی ایجاد می‌کنند.

چه باید بکنید

برخی از دارو‌های روی پیشخوان داروخانه‌ها می‌توانند به بدن کمک کنند سرماخوردگی را در همان مرحله‌ی اول متوقف کند. مثلا پماد ویکس (ترموراب) اگر با مشاهده‌ی اولین علائم فورا مصرف شود (یا اسپری بینی ویکس در صورتی که موجود باشد) می‌تواند تا ۵۰ درصد جلوی تکمیل سرماخوردگی را بگیرد و شدت علائم را تا ۴۰ درصد کاهش بدهد.

ویکس، این ژل چسبناک با گیر انداختن ویروس‌ها در بینی و کمک به بدن در دفع آن، اثر خود را می‌گذارد. شواهد علمی که این ادعا را ثابت کنند هر چند کاملا قطعی نیستند، اما تا حدودی تائید کننده‌اند، بنابراین ارزش امتحان کردن را دارد.

طی ۲ تا ۹ ساعت

ویروس‌هایی که موفق شده‌اند دفاع طبیعی بدن را شکست بدهند، شروع به رد شدن از سلول‌های اپی تلیال کرده و تکثیر می‌شوند. سرعت تکثیر این ویروس‌ها، حیرت انگیز است. یک سلول ویروسی تبدیل به کارخانه‌ی تولیدی بزرگی می‌شود که می‌تواند در عرض ده ساعت، میلیون‌ها ویروس تولید کند. در این زمان، احساس خستگی می‌کنید، زیرا بدن‌تان در تقلا برای مبارزه با عفونت است، بنابراین بهتر است استراحت کنید.

طی ۱۰ ساعت

تا این زمان، ویروس‌ها توانسته اند سلول‌های بیشتر و بیشتری را عفونی کنند و برای همین علائم‌تان به طور جدی شروع می‌شوند. با هجوم ویروس‌ها به سلول‌های بینی، بدن با تولید یک سری مواد شیمیایی از جمله هیستامین و لوکوترین‌ها که بخشی از سیستم طبیعی ایمنی است پاسخ می‌دهد. این مواد شیمیایی در عرض چند ساعت، مخاط بینی را تحریک و ملتهب می‌کنند و سبب عطسه (در تلاش برای بیرون راندن ویروس) می‌شوند.

بقیه‌ی سیستم ایمنی نیز برای دفاع از شما وارد عمل می‌شوند؛ گلبول‌های سفید که سرباز‌های بدن هستند و به مهاجمان حمله می‌کنند، شروع به لشکر کشی به تمام بدن می‌کنند و غدد لنفاوی در زیر بغل و گردن، تولید گلبول‌های سفید را افزایش می‌دهند، برای همین وقتی لمس‌شان می‌کنید متورم و دردناک‌اند.

چه باید کرد

استفاده از کمپرس گرم می‌تواند تسکین دهنده باشد. حوله‌ای را به آب گرم آغشته کرده و بچلانید و روی نقاط دردناک‌تان بگذارید. از داروی مسکن مانند ایبوپروفن نیز می‌توانید استفاده کنید.

طی ۱۱ ساعت

ویروس‌های سرماخوردگی هم اکنون در سطوح عمیق‌تر سلول‌های اپی تلیال جا گرفته‌اند و در حال حرکت در جریان خون هستند تا در نحوه‌ی عملکرد سلول‌ها اختلال ایجاد کرده و علائمی مانند بدن درد ایجاد کنند. ویروس‌ها بویژه بر ژن‌هایی اثر می‌گذارند که سلول‌های داخل بینی و راه‌های هوایی فوقانی را که ترشح کننده‌ی موکوس هستند کنترل می‌کنند.

چه باید بکنید

محکم فین نکنید، زیرا این کار می‌تواند عفونت را وارد کانالی کند که بالای حلق، حفره‌ی بینی و گوش‌ها را به هم ربط می‌دهد.

طی ۱۲ ساعت

سرفه زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های عصبی ریز موجود در مخاط مجرای تنفسی، در اثر ترشحات زیاد، حساس می‌شوند. این سلول‌های عصبی از طریق عصب واگوس، پیامی به مغز ارسال می‌کنند که به دیافراگم و عضلات میان دنده‌ای دستور بدهد به شدت منقبض شده و سرفه‌های انفجاری ایجاد کنند. سرفه در واقع هدف مهمی دارد و شیوه‌ی بدن برای جلوگیری از ورود مواد ناخواسته به ریه‌هاست. نیروی سرفه به سرعت به لایه‌ی ظریف اپی تلیال در مجرای تنفسی آسیب می‌زند و باعث گلو درد می‌شود.

چه باید بکنید

یک نوشیدنی گرم مانند شربت عسل و آبلیمو، گلو درد و سرفه را فورا تسکین می‌دهد. غرغره آبنمک نیز با کاهش التهاب به تسکین گلو درد کمک می‌کند.

طی ۱۵ ساعت

با تجمع موکوس و ترشحات، سرفه و عطسه بیشتر می‌شود. موکوس یک محرک است، اما راه هوایی را نیز مسدود می‌کند، بنابراین شما باید سرفه کنید تا بتوانید نفس بکشید.

چه باید بکنید

از داروی ضد سرفه‌ای استفاده کنید که حاوی اکسپکتورانت است و می‌تواند ترشحات اضافی را رقیق و دفع کند. برای تسکین فشار سینوس‌های‌تان از دارو‌های ضد احتقان و ایبوپروفن استفاده کنید.

طی ۱۸ ساعت

دهیدراسیون ناشی از تولید موکوس و دمای بالای بدن (وقتی بیمار هستید، هیپوتالاموس مغز ممکن است دمای بدن را بالاتر ببرد تا به کشتن ویروس‌ها کمک کند)، می‌تواند منجر به دورگه شدن صدا، خشکی لب‌ها و زبان شود. تجمع مواد شیمیایی که برای کمک به بدن در مبارزه با عفونت تولید شده‌اند، می‌توانند سر درد نیز ایجاد کنند. این پروتئین‌های تولید شده از سد خونی مغز عبور کرده و تاثیری سمی دارند.

چه باید بکنید

سوپ مرغ صد‌ها سال است که درمان سرماخوردگی است. مطالعات نشان داده‌اند سوپ مرغ، حرکت نوتروفیل‌ها را که نوعی گلبول سفید هستند کُند می‌کند و در نتیجه ضد التهاب است.

طی ۲۴ ساعت به بعد

درصد کمی از افراد در اثر سرماخوردگی دچار علائم جدی‌تر می‌شوند؛ تقریبا یک درصد افراد دچار عفونت باکتریایی ثانویه در ریه‌ها می‌شوند که می‌تواند سینه پهلو ایجاد کند. گرفتگی و تجمع موکوس در سینوس‌ها و شیپور استاش می‌تواند در گوش میانی یا در سینوس‌ها نیز عفونت باکتریایی ایجاد نماید.

اما در بیشتر افراد، علائم سرماخوردگی در عرض سه روز رفع می‌شود. بعد از این سه روز، سیستم ایمنی وضعیت را تغییر داده و ویروس‌ها را از بدن بیرون می‌راند، اما این میان میلیون‌ها گلبول سفید توسط ویروس‌ها از بین رفته‌اند که بدن باید از آن‌ها نیز پاکسازی شود و به همین دلیل است که موکوس و ترشحات در پایان سرماخوردگی، غلیظ‌تر و تیره رنگ (سبز) می‌شوند. معمولا در این زمان شما کم کم حال‌تان بهتر می‌شود.

از خودتان مراقبت کنید

دست‌های‌تان را مکررا بشویید، مخصوصا بعد از استفاده از وسایل نقلیه عمومی. چشم‌ها را نمالید و به بینی و دهان‌تان دست نزنید، زیرا عفونت می‌تواند با تماس دست و حتی لمس سطح آلوده منتقل شود.

منبع: dailymail