روزنامه جام‌جم: یکی از مجموعه دیدنی‌های کمتر شناخته شده خراسان رضوی، روستا‌های تاریخی آن است؛ روستا‌هایی که برخی از آنان، چون کنگ، جاذبه‌های بکر گردشگری تاریخی را در خود نهفته دارند و برخی، چون مایون، گردشگری طبیعی را. در این بین هستند روستا‌هایی که هم از منظر تاریخی و طبیعی و هم مذهبی، جاذبه‌های منحصر به فردی دارند که بی‌شک ده سرخ یکی از برجسته‌ترین آنهاست.

ده سرخ، آخرین قدم‌گاه رسمی امام رضا(ع) در مسیر سفر به توس عنوان شده است. براساس آنچه شیخ صدوق در صفحه ۱۳۶ جلد دوم کتاب «عیون اخبار الرضا» نقل کرده، حضرت رضا(ع) هنگام حرکت در مسیر نیشابور به توس از این روستا گذشته است. شیخ صدوق ماجرای حضور ثامن الحجج(ع) در این روستا را این‌گونه ثبت کرده: «کاروانیان وارد روستای قریه الحمراء شدند. به آن جناب عرض شد ظهر شده آیا نماز می‌خوانید؟ حضرت از مرکب فرود آمد و فرمود: «آبی برایم بیاورید.» گفتند: «یا ابن رسول‌ا… آبی با ما نیست.» حضرت با دست خویش زمین را بسود، آبی پدید آمد که خود و اصحابش که با او بودند، بدان وضو ساختند و در تخت‌گاهی کنار آن نماز گذاردند.»

ترجمه فارسی «قریه الحمراء» ده سرخ است و چشمه مورد وصف نیز مورد تایید بسیاری از سفرنامه‌نویسان قرار گرفته که شاید شناخته‌شده‌ترین آنان ناصرالدین‌شاه قاجار باشد که در سفرنامه‌اش این چشمه را «چشمه رضا» معرفی کرده و آورده است: «هشت زوج ملک را مشروب می‌نماید. آب‌چشمه‌اش زمستان و تابستان گرم است. مردم هر سال در آنجا قربانی‌ها می‌کنند و هر کس مرضی داشته باشد از برکت امام رضا(ع) شفا می‌یابد. رعیتش ۲۰ خانوار و املاکش هشت زوجست».

چطور برویم ده سرخ؟

و، اما ده سرخ امروزین روستایی کوهستانی نزدیک مشهد و در کیلومتر ۴۵ جاده مشهد- نیشابور است. برای رفتن به این روستا که از نظر جغرافیای سیاسی زیرمجموعه شهر ملک‌آباد شهرستان مشهد است باید ۱۷ کیلومتری از میدان اصلی این شهر به سمت شمال‌غرب به پیش رفت. جاده کم‌عرض بوده و پستی و بلندی و پیچ و خم‌های خاص یک جاده روستایی در دامنه کوه‌های بینالود را دارد.

هرچه به روستا نزدیک‌تر می‌شویم، کوه‌ها، تپه‌ها و زمین‌های بیشتری پدیدار می‌شود که خاک آن‌ها قرمزرنگ است؛ امری که ناخودآگاه دلایل انتخاب چنین نامی را برای روستا روشن می‌کند. البته روایت محلی این سرخی چیز دیگری است و یکی از اهالی روستا آن را حاصل قتل‌عام مردم روستا به دست خوارج در دوران هرج و مرج ناشی از تغییر حکومت از امویان به عباسیان عنوان می‌کند؛ قتل‌عامی که بر اثر آن خاک منطقه رنگ خون گرفته و هنوز هم به آن رنگ باقی است. تابلو‌های طول مسیر نشان می‌داد این روستا کم مسافر نیست و خیلی‌ها برای تبرک گرفتن از چشمه‌ای که با اشاره امام رضا(ع) شروع به جوشش کرده به آنجا سفر می‌کنند.

پس از یک رودخانه بدون آب فصلی به ابتدای روستای ده‌سرخ می‌رسیم. خیابان ورودی ده سرخ سرازیری تندی دارد. خانه‌های روستایی در دوطرف خیابان و در کوچه‌های باریک خاکی به صورت پلکانی ردیف شده و به هم تکیه داده‌اند. نمای اغلب ساختمان‌های روستا، کاه‌گل قرمزی است که با خاک زمین‌های اطراف و مقداری آب و البته کاه باقی مانده از محصولات ساخته شده که ضمن ایجاد نمایی یکنواخت و زیبا، سرخی ده‌سرخ را به رخ می‌کشد. انتهای سرازیری وسط روستا رودخانه‌ای با دیوار ساحلی که پلی بتن روی آن بسته شده روستا را زیباتر می‌کند و بالای پل دو تابلو قرار دارد. روی یک تابلو نوشته شده، چشمه و مصلای امام رضا(ع) و دیگر تابلو مسیر بقعه مبارکه امامزاده سید عبدالعزیز(ع) دیگر مکان مذهبی روستا را نشان می‌دهد؛ و حالا چشمه حضرت …

درست در کنار یک قطعه زمین یک‌دست، ساختمانی ساده قرار دارد که بر بالای آن عبارت «چشمه حضرت» حک شده. فضای ساختمان، انسان را یاد آب‌انبار‌های قدیم می‌اندازد خاصه آن‌که برای رسیدن به چشمه باید حدود ده پله به سمت پایین طی کنی تا به یک محوطه کوچک حوض‌مانند یعنی همان مکان کاویدن زمین با دستان مبارک امام رئوف(ع) برسی. اینجا آبی سرد با فشاری قوی از دو قسمت دیوار بیرون می‌ریزد.

درست کنار ساختمان چشمه، فضای باز و مسطحی با حدود یک متر ارتفاع قرار دارد که زائران به آن توجه ویژه‌ای دارند و آنجا نماز خوانده و طلب حاجت می‌کنند. در باور اهالی ده‌سرخ زمین حدود ۶۰۰ متر مربعی تخت امام، همان مکانی است که حضرت رضا(ع) با یاران خود در آن نماز به پای داشتند. آنان معتقدند براثر کرامت ثامن‌الحجج(ع) این قطعه زمین حرکت کرده و به صورت پشته‌ای برجسته از زمین‌های اطراف متمایز شده است.

سایر دیدنی‌های ده سرخ

همان طور که پیشتر گفته شد ده‌سرخ مکان زیارتی دیگری هم دارد. امامزاده عبدالعزیز(ع) که به روایتی برادرزاده امام رضا(ع) و به روایتی دیگر از نوادگان حضرت سجاد(ع) است و مکان زیارتی این روستا محسوب می‌شود. برای زیارت این بنای تاریخی مذهبی باید از خیابان مقابل تخت‌امام حدود ۵۰۰ متر یک شیب به نسبت تند را بالا رفت. بقعه این امامزاده به‌تازگی بازسازی و ضریحی جدید بر بالای قبر نصب شده و تعدادی واحد اقامتی کنار آن ایجاد شده است. قرار گرفتن این بقعه مطهر در بلندی باعث شده چشم‌انداز بسیار زیبایی به طبیعت داشته باشد. در کنار این بقعه غاری تاریخی به ارتفاع حداکثر ۶۰ سانتی‌متر و با حفر‌ه‌ای بسیار تنگ و تو در تویی قرار دارد که دیدن آن داستان قتل‌عام مردم روستا توسط خوارج را قابل‌قبول‌تر می‌کند.