روزنامه شهروند: اگر کسی در دامنه کوه، جنگل یا در حاشیه دره‌ای پر درخت یا در میان درختان جنگلی زندگی می‌کند، محل سکونت ‏او همواره به علت فراوانی چوب و مواد سوختنی در معرض خطر آتش‌سوزی قرار دارد. منشأ این نوع آتش‌سوزی معمولا رعد و برق ‏یا بروز اتفاقات غیرمنتظره است.

همچنین شرایط خشک و بی‌آبی در ایام مختلف‌سال در بخش‌های مختلف کشور تا حد زیادی ‏احتمال بروز آتش‌سوزی را افزایش می‌دهد‎. ‎‏ آتش‌سوزی در طبیعت سریعا گسترش پیدا کرده و گیاهان، درختان و منازل مسکونی ‏را طعمه خود خواهد کرد.

در هر نقطه‌ای از ایران احتمال وقوع این نوع آتش‌سوزی می‌رود، اما منطقه شمال، دامنه‌های البرز و ‏زاگرس بیشتر در معرض خطر هستند‎. ‎‏ با برنامه‌ریزی درست و مناسب همراه با دانش و آگاهی درمورد نحوه حفاظت از مراتع و ‏جنگل‌ها و همچنین ساختمان‌های موجود در این مناطق می‌توان از تخریب و ویرانی ناشی از یک آتش سوزی مهیب تاحد زیادی ‏کاست. اقدامات احتیاطی و ایمنی مختلفی وجود دارد که با به‌کاربردن آن‌ها می‌توان ریسک و خطر ناشی از خسارات را کم کرد.

با ‏توجه به حجم بالای بارش‌های بهاره و گسترش پوشش گیاهی در مراتع سراسر کشور، نیاز است تا با نزدیک شدن به فصل گرما ‏با نکات ایمنی و مراقبت‌های لازم در پیشگیری از وقوع آتش‌سوزی در طبیعت آشنا شویم. با نزدیک شدن به تابستان و آمدن ‏فصل گرما، پوشش گیاهی موجود مراتع رو به خشکی می‌رود و رها کردن ته سیگار یا انداختن استکان و لیوان در مراتع و طبیعت ‏می‌تواند عامل آتش‌سوزی شده و ناگهان سطح وسیعی از طبیعت را دچار خسارت‌های جبران ناپذیری کند. ‏

اگر با آتش مواجه شدید چه کار‌هایی باید انجام دهید

• درصورت مشاهده آتش‌سوزی سریعا با شماره ١٢۵ تماس گرفته و موقعیت را دقیق و واضح برای آن‌ها شرح دهید.
• مراقب افراد ناتوان و کم‌توان مانند افرادی که دارای مشکل جسمی و معلولیت هستند و همچنین کودکان و سالخوردگان باشید و آن‌ها را خیلی سریع از محل دور کنید.
• اگر کسی در محل سکونت خودتان هست، جریان گاز شهری را فورا قطع و توجه کنید تنها افراد صلاحیت‌دار حق دارند جریان گاز را مجددا برقرار کنند.
• دریچه‌های زیرزمینی را می‌توانید با تخته‌های چند لایه آماده یا سایر درزگیر‌های تجاری ببندید. همچنین کپسول‌های حاوی گاز را باید خاموش کنید.
• اگر وسایل و اثاثیه چوبی و قابل اشتعال در حیاط بیرونی خانه دارید، آن‌ها را به داخل خانه منتقل کنید.
• سر شیلنگ آب را به شیر‌های بیرون از خانه وصل کنید و آبپاش‌ها را روی سقف و در مجاورت مخازن سوخت قرار دهید تا بتوانید فورا از آب استفاده کنید.
• بهتر است بوته‌های اطراف محل سکونت خود را تا فاصله ۵متری آبپاشی کنید یا آن‌ها را بچینید.
• امکانات اطفای حریق مانند شن‌کش، تبرزین، اره دستی یا برقی، سطل آب و بیل را در دسترس قرار دهید.
• خودروی خود را در پارکینگ یا در فضای باز به حالت فرار پارک کنید. در‌های خودرو را ببندید، اما قفل نکنید. شیشه‌ها بالا کشیده و سوییچ را در حالت استارت بگذارید، در و پنجره‌های گاراژ را ببندید اما قفل نکنید. بهتر است سیستم دربازکن اتوماتیک گاراژ را نیز قطع کنید.
• پنجره‌ها، دریچه‌ها و در‌ها را باید بسته نگه دارید، اما پرده و پشت پنجره‌هایی که قابلیت اشتعال دارند را باید بردارید.
• بهتر است اشیای قابل اشتعال را به وسط منزل مسکونی و دور از پنجره و در‌های شیشه‌ای منتقل کنید. همچنین همه در‌ها و پنجره‌های داخلی را باید ببندید تا مانع از هجوم شعله‌های آتش به داخل شد.
• اشیای باارزش را که در آب خراب نمی‌شوند، می‌توان به داخل حوض یا استخر انداخت.
• اگر تأکید به تخلیه محل شدید، بی‌درنگ این کار را انجام دهید. باید راهی دور از شعله آتش انتخاب کنید. همواره حواستان به تغییر سرعت و جهت شعله‌های آتش و دود باشد.

قبل از وقوع آتش‌سوزی در طبیعت حواستان به نکات ایمنی باشد

• به کمک علایم، مسیر دسترسی به محل سکونت خود را مشخص کنید، طوری که از کنار جاده به خوبی قابل تشخیص باشند‎. ‎
• هرگز مواد شیشه‌ای (نظیر انواع بطری شیشه‌ای و پلاستیکی)، خرده‌شیشه و اشیای مشابه را در داخل جنگل‌ها و مراتع رها نکنید. این ‏اشیا همانند عدسی ذره‌بین عمل کرده و موجب اشتعال علوفه خشک و مواد قابل اشتعال کف جنگل‌ها و مراتع شده و باعث ‏ایجاد آتش‌سوزی می‌شوند‎. ‎
• از پرت کردن ته سیگار یا چوب‌کبریت استفاده‌شده در جنگل‌ها و مراتع خودداری کنید‎. ‎
• باید گیاهان و علوفه سطح جنگل و مرتع را با چرای دام و برداشت دستی کاهش داد و تنه‌های پوسیده و خشک ‏درختان پاک‌سازی شود‎. ‎
• مرز‌های خاکی مثل کانال، خاک‌ریز و سنگ‌چین بین مزارع و حاشیه جنگل و مرتع ایجاد کنید‎. ‎
• از سوزاندن بقایای محصولات کشاورزی در مزارع مجاور جنگل‌ها و مراتع خودداری کنید‎. ‎
• از روشن کردن آتش در نواحی جنگلی و مراتع خودداری کنید. در مواقع ضروری آتش را در جایگاه‌های ویژه یا سطوح بدون ‏پوشش گاهی روشن و دور آن را با سنگ چین محصور کنید. ‏
• هنگام خاموش کردن آتش، خاکستر‌های اجاق را بدون اطمینان از خاموش شدن کامل (به‌وسیله آب یا مدفون کردن با خاک) ‏رها نکنید‎. ‎
• چمن‌های اطراف محل سکونت را باید کوتاه کنید، برگ‌های ریخته شده را جمع‌آوری و سقف خانه را از شاخ و برگ‌های زاید ‏درختان پاکسازی کنید‎. ‎
• هیزم‌ها را باید حداقل در فاصله ۱۰ متری محل سکونت انبار کنید‌‏‎. ‎
• اشیا، مایعات و محلول‌های قابل اشتعال را باید در ظروف فلزی خارج از محل سکونت (حداقل ۱۰ متر دورتر از ساختمان و ‏نرده‌های چوبی) نگهداری کنید. ‏
• تا فاصله ۱۰ متری اطراف خانه، نباید درختان چندانی بکارید. این اقدام فضایی برای دفاع در برابر آتش‌سوزی ایجاد می‌کند. بعد ‏از این فضا نیز شاخ و برگ‌ها و چوب‌های خشک را باید جمع‌آوری کرد‎. ‎
• بهتر است درختان و گیاهان مقاوم به آتش در اطراف محل سکونت بکارید تا مانع از گسترش سریع آتش‌سوزی شوند (مثلا ‏درختان دارای چوب مقاوم، کاج مقاوم به آتش و درخت همیشه بهار). ‏
• باید منابع آب مانند استخر معمولی شنا و چاه آب در دسترس مأموران آتش‌نشانی باشد‎. ‎
• از مصالح مقاوم به حریق مانند سنگ، آجر و فلز در ساخت محل سکونت استفاده شود. در مناطقی که ریسک آتش سوزی بالا ‏است حتی‌الامکان مصالح چوبی به کار گرفته نشود، زیرا کمترین مقاومت را در برابر آتش‌سوزی دارند‎. ‎
• تمام دریچه‌های خارجی و سوراخ‌های موجود در ساختمان محل سکونت خود را باید با صفحات فلزی توردار ٦میلی‌متری ‏بپوشانید تا مانع پراکنده شدن جرقه آتش شوند‎. ‎
• از پنجره‌های چند لایه، شیشه‌های ایمنی یا پشت پنجره‌ای ضد حریق استفاده کنید. این اقدام مانع از انتقال گرما توسط ‏پنجره‌های بزرگ خواهد شد‎. ‎
• از پرده‌های مقاوم به حریق به منظور افزایش ضریب حفاظت پنجره‌ها استفاده کنید. ‏
• دودکش‌ها، بخاری هیزمی و تمام سیستم‌های گرمایی خانه سالیانه توسط فردی کارشناس تمیز و بررسی شوند‎. ‎‏ همچنین عایق ‏کاری دودکش‌ها را فراموش نکنید و توجه داشته باشید حداقل یک متر از سقف بالاتر باشد. ‏
• در هنگام حضور در طبیعت، از خاموش شدن آتش ایجاد شده اطمینان حاصل کنید. ‏
• قبل از آن‌که زباله‌های خود را در نواحی جنگلی بسوزانید به مقامات مسئول اطلاع دهید و اجازه بگیرید. همچنین قبل از سوزاندن ‏زباله لازم است حداقل ۳ متر اطراف کوره را کاملا تمیز کنید. ‏
• هنگام سوزاندن زباله باید دستگاه اطفای حریق نیز در دسترس باشد‎. ‎

چند دلیل برای وقوع آتش‌سوزی در طبیعت

دلایل گوناگونی از صاعقه و فوران‌های آتشفشانی گرفته تا بی احتیاطی در زمینه آتش روشن‌کردن در مناطق جنگلی، که می‌توانند باعث بروز آتش‌سوزی در جنگل و طبیعت شوند. گاهی اوقات یک ته‌سیگار روشن که در جنگل رها شده باشد نیز، می‌تواند باعث بروز آتش‌سوزی جنگلی شود. در ادامه به عواملی اشاره می‌شود که می‌توانند باعث بروز آتش‌سوزی در جنگل شوند یا بر شدت آن به قدری بیفزایند که باعث ازبین‌رفتن پوشش گیاهی و جانوری در مناطق در معرض آتش‌سوزی شوند.

صاعقه و فوران‌های آتشفشانی

‌آتش‌سوزی‌های جنگلی معمولا در نتیجه اصابت صاعقه خشک یا صاعقه‌ای که با بارندگی همراه نیست، رخ می‌دهند. این نوع آتش‌سوزی‌ها اغلب در مناطق دورافتاده رخ می‌دهند و به همین دلیل است که آتش‌سوزی‌های ناشی از صاعقه در مقایسه با آتش‌سوزی‌های ناشی از فعالیت‌های انسان مناطق بیشتری را در برمی‌گیرند. به همین نحو، فوران‌های آتشفشانی هم می‌توانند باعث بروز آتش‌سوزی در جنگل شوند، زیرا گدازه‌های آتشفشانی هر چیزی را که بر سر راهشان قرار گیرد، می‌سوزانند.

آتش‌سوزی‌های خود‌به‌خود

گاهی اوقات آتش‌سوزی‌های جنگلی می‌توانند خود‌به‌خود اتفاق بیفتند، مخصوصا هنگامی که هوا بشدت گرم و خشک است و به قدری حرارت تولید می‌کند که می‌تواند باعث احتراق خود‌به‌خود در طبیعت شود. هرچیزی ازجمله چوب دارای درجه حرارتی است که در آن شعله‌ور می‌شود. این درجه حرارت را نقطه اشتعال می‌نامند. نقطه اشتعال چوب ٥٧٢ درجه فارنهایت یا ٣٠٠ درجه سانتیگراد است. همچنین انباشت مواد ارگانیک مرده همچون برگ، ترکه‌های کوچک و شاخه‌های خشک روی زمین می‌تواند باعث افزایش حرارت و گرما شود. چوب در دما‌های بالا همچنین می‌تواند گاز‌های هیدروکربنی از خود متصاعد کند و این گاز‌ها هنگام تماس با اکسیژن دچار فعل و انفعال شده و باعث ایجاد حریق می‌شوند؛ بنابراین چوب در شرایط آب و هوایی بشدت گرم و خشک می‌تواند به نقطه اشتعال رسیده و خود‌به‌خود آتش بگیرد.

آتش‌سوزی‌های جنگلی خود‌به‌خود اکثرا در آن دسته از مناطق آب و هوایی مشاهده می‌شوند که از رطوبت کافی برخوردار بوده و مستعد رشد پوشش گیاهی هستند و درعین حال فصول گرم و خشک طولانی‌مدت را نیز تجربه می‌کنند. آتش‌سوزی‌های جنگلی خود‌به‌خود معمولا در فصول تابستان و پاییز و همچنین هنگام وقوع خشکسالی اتفاق می‌افتند، زیرا در چنین مواقعی برگ‌ها و ترکه‌های ریخته‌شده روی زمین و همچنین دیگر مواد ارگانیک به موادی خشک و بسیار قابل اشتعال تبدیل می‌شوند. باد‌های قوی می‌توانند این نوع آتش‌سوزی‌های جنگلی را به مناطق بزرگی گسترش داده و مهار آن را سخت و دشوار سازند.

فعالیت‌های نا آگاهانه انسان در طبیعت

فعالیت‌های انسان یا به عبارت دقیق‌تر، سهل‌انگاری‌های انسان عامل بیش از ٨٠‌درصد آتش‌سوزی‌های جنگلی به شمار می‌روند. اکثر آتش‌سوزی‌های جنگلی که در نتیجه فعالیت‌های انسان رخ می‌دهند را می‌توان آتش‌سوزی‌های تصادفی نامید. یکی از مهمترین فعالیت‌های انسان که می‌تواند باعث بروز آتش‌سوزی در جنگل شود، ایجاد حریق در راستای پاکسازی زمین از پوشش گیاهی است که گاهی اوقات می‌تواند از کنترل خارج شود. همچنین گاهی اوقات کسانی که برای گردش و تفریح به جنگل می‌روند، می‌توانند به‌طور بالقوه عامل بروز آتش‌سوزی شوند. رهاکردن آتش خاموش‌نشده یا ته‌سیگار در طبیعت باعث ایجاد آتش می‌شود.