پایگاه صلح خبر: حمیدرضا حسینی، پژوهشگر دانشنامه تهران که کارشناس ارشد رشته تاریخ با گرایش تاریخ معاصر است، در توضیح تاریخچه ساخت برج آزادی می گوید: «ساخت برج آزادی که قبل از انقلاب برج «شهیاد» نامیده می شد، بخشی از برنامه جشن های 2500 ساله شاهنشاهی بود و با هدف بزرگداشت 2500 سال شاهنشاهی ایران ساخته شد. به همین علت نیز نام شهیاد را برای آن انتخاب کردند.»

• وی با اشاره به این که برگزاری جشن های 2500 ساله شاهنشاهی به طور عمده در دو بخش برگزار شدند، می افزاید: «یک بخش از این جشن ها در تخت جمشید بود که شامل رژه ارتش های ایران در طول تاریخ می شد و بخش دیگر، افتتاح برج «شهیاد» در تهران بود.»

 

 

 
• حسینی توضیح می دهد: «برنامه جشن های 2500 ساله، از سال 1337 در دستور کار دولت پهلوی قرار داشت و از 1339 نیز تصمیم گرفتند که بنای یادبودی را در مدخل غربی تهران- که در آن زمان «سه راه مهرآباد» نامیده می شد- بسازند. اما به دلایل مختلف که بیشتر ناشی از مشکلات مالی و اجرایی بود، نتوانستند این کار را انجام دهند و زمان برگزاری جشن های 2500 ساله تا سال 1350 به تعویق افتاد.

• ابتدا تصمیم گرفته شد تا بنایی را به شکل طاق نصرت، با اعتباری بالغ بر شش میلیون تومان در این محدوده بسازند که طرح آن را نیز «امیر نصرت منقح» و «یوسف شریعت زاده» تهیه کردند، اما بعد از این که دست دولت در تخصیص اعتبارات، قدری بازتر شد و قیمت نفت افزایش پیدا کرد و برنامه جشن های 2500 ساله نیز مفصل تر شد، اعلام کردند که طرح «طاق نصرت» به اندازه کافی عظمت ندارد و تصمیم گرفتند که بنای عظیم تری را در این محدوده ایجاد کنند. سرانجام در شهریور 1345 فراخوان یک مسابقه معماری در روزنامه ها درج شد و شورای مرکزی جشن های 2500 ساله اعلام کرد که تهیه طرح ساختمانی به نام «شهیاد آریامهر» را به مسابقه می گذارد و از معماران دعوت کرد که طرح های خود را به دفتر این شورا ارسال کنند.»

• به گفته او طرح «حسین امانت» که در آن زمان 24 سال سن داشت و فارغ التحصیل دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در رشته معماری بود، برنده مسابقه شد که نتیجه آن «برج آزادی» کنونی است.»

• حسینی ادامه می دهد: «در 11 آبان 1346 یعنی یک سال بعد از مشخص شدن طرح برنده، شاه، نخست وزیر- امیرعباس هویدا- و شهردار وقت تهران به سه راه مهرآباد رفتند و در نقطه ای که اکنون پایه شمال غربی برج آزادی قرار دارد، لوح یادبود و سنگ بنای برج آزادی را زیر خاک دفن کردند، آن ها این کار را با الگو گرفتن از داریوش هخامنشی که الواح سیمین و زرین را به عنوان سنگ بنای تخت جمشید در زمین تخت جمشید دفن کرده بود، انجام دادند.»

•  او با اشاره به وجود مشکلات مالی و اجرایی برای ساخت برج آزادی که ناشی از ابعاد بزرگ این پروژه بود، ادامه می دهد: «یکی از مشکلات مهم، انتخاب پیمانکاری بود که از عهده این کار برآید. نهایتا شرکت «مپ» به مدیریت «محمد پورفتحی» برای این کار انتخاب و عملیات ساخت برج از اردیبهشت ماه 1348 آغاز شد که تا مهر 1350 طول کشید. حتی تا چند روز قبل از جشن های 2500 ساله بخش هایی از کار مانند سنگ فرش میدان و جمع آوری داربست ها به پایان نرسیده بود.

 

 

 
• نهایتا برج شهیاد با یک کار شبانه روزی فشرده، آماده بهره برداری شد و در ساعات شش و نیم بعد از ظهر روز شنبه، 24 مهرماه 1350 با حضور سه هزار مهمان داخلی و خارجی، شامل روسای کشورهای خارجی، سفرای خارجی مقیم تهران، روسای دانشگاه های کشور، مقامات لشکری و کشوری و خبرنگاران به دست محمدرضا پهلوی افتتاح شد.»

• این پژوهشگر دانشنامه تهران در پاسخ به این پرسش که چرا حتی منابع رسمی، 26 دی ماه را سالروز افتتاح برج آزادی ثبت کرده اند، می گوید: «شورای جشن های 2500 ساله، برای اجرای یک رویداد شکل گرفته بود و بعد از آن رویداد، دیگر موضوعیتی نداشت که این شورا برج شهیاد را اداره کند. بنابراین باید این برج را که  در بخشی از آن موزه ای ایجاد شده بود، به نهاد ذیربط موضوع، یعنی وزارت فرهنگ و هنر تحویل می دادند تا به درستی اداره شود، نهادی که «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی»، جای آن را گرفته است و همچنان  اداره برج آزادی را برعهده دارد.»

• او ادامه می دهد: «این کار در روز 26 دی ماه همان سال یعنی- 1350- با امضای یک صورت جلسه انجام شد و شورای جشن های 2500 ساله، برج شهیاد را به وزارت فرهنگ و هنر تحویل داد. این اقدام، فقط یک روند اداری بود.»

 

 

• حسینی در ادامه به یک نکته دیگر تاکید می کند؛ «همه آن چیزی که اکنون به عنوان مجموعه فرهنگی برج آزادی می بینیم، در سال 1350 ساخته نشده است. البته بخش عمده آن شامل ساختمان برج و فضای داخلی آن بخش زیرزمینی که درست زیر خود برج قرار دارد، در این سال ساخته شد. تا این که در سال 53 دولت وقت تصمیم گرفت موزه ششم بهمن را در فضایی در زیر میدان آزادی بسازد. ششم بهمن، روز رفراندوم انقلاب موسوم به شاه و مردم یا انقلاب سفید بود و دولت پهلوی می خواست با ساخت این موزه، به زعم خود، دستاوردهای ناشی از انقلاب سفید را معرفی کند.

• تهیه طرح این موزه را نیز به حسین امانت واگذار کردند، او نیز در فضایی در عمق 15 متری شمال برج آزادی، موزه ای را با امکانات بسیار پیشرفته و بخش های متنوع سمعی و بصری طراحی کرد که حدود دو سال بعد به بهره برداری رسید.»