درباره تبعات جسمی، روحی و آسیب های اجتماعی ناشی از مصرف مشروبات الکلی بارها صحبت شده است. صفحات حوادث روزنامه ها داستان های واقعی مخلتفی از این موضوع نوشته اند. کتاب ها، فیلم ها و ماجراهای بسیاری بوده اند که براساس جنایات شکل گرفته از مصرف مشروبات الکلی خلق شده اند. نمونه اخیرش همین پرونده قتل ستایش قریشی دختر ۶ ساله افغان که به دست یک نوجوان ۱۷ ساله به قتل رسید. متهم در جلسه دادگاه اعتراف کرد که از ۱۵ سالکی روزی یک لیوان مشروب مصرف می کند و در زمان وقوع قتل به سبب اینکه برای دختری که دوستش داشته خواستگار آمده، ۴ لیوان مشروب خورده و اصطلاحا سیاه مست شده است. بعد هم به کودک افغان تجاوز کرده، او را به قتل رسانده و جسدش را با اسید سوزانده است.

«خود ارزشمندی» با مصرف الکل از بین می رود

از این دست اتفاقات در دنیای واقع کم نیستند. اتفاقاتی که حتی خواندشان هم تکان دهنده اند. دکتر بهروز مرادی جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علوم تحقیقات درباره آسیب های اجتماعی مصرف مشروبات الکلی می گوید: درباره این موضوع می توان داستان های زیادی نوشت. واقعیت این است که مصرف الکل در گستره اجتماعی رفتار سالم و متعادل انسان را برهم می زند و این رفتار سالم و متعادل که مختل شود در جنبه های مختلف زندگی خود را نشان می دهد.

او با تشریح زوایای مختلف این تغییر رفتار، بیان می کند: در خانواده فردی که مشروبات الکلی مصرف می کند، بدخلق و بدرفتار می شود. این موضوع را در رفتارهای مختلف شخص مثل هتاکی تا ضرب و شتم و عدم عمل به مسئولیت های خانوادگی و بدرفتاری با همسر و فرزندان می توان مشاهده کرد.

این جامعه شناس اضافه می کند: در کار، این موضوع خود را به شکل عدم انجام مسئولیت های محول شده نشان می دهد.

دکتر مرادی ادامه می دهد: در عرصه اجتماعی فردی که تحت تاثیر الکل باشد از سطح انسانی تنزل می کند و به سطح مادون انسانی سقوط می کند. پس فرد توانایی مدیریت رفتار خود را در صحنه اجتماعی ندارد و باید انتظار داشته باشیم هر رفتاری از او سر بزند.

او با ذکر مثالی توضیح می دهد: مثلا فردی که مشروبات الکلی مصرف می کند طاقت شنیدن یک «نه» ندارد. انسان منطقی و معقول وقتی «نه» می شنود، توانایی مدیریت بر رفتارش را دارد، در فردی که الکل مصرف می کند، انتظار هر رفتاری را از او در قبال «نه» شنیدن می توانیم داشته باشیم. مثلا در یک رابطه ممکن است دست به یک رفتار تخریبی مثل قتل و جرم و جنایت و اسیدپاشی بزند.

این جامعه شناس اظهار می کند: الکل دروازه ورد به فضایی است که دیگر نمی توان آن را کنترل کرد. بنابراین باید کاری کرد که افراد به سمت این نوشیدنی خطرناک کشیده نشوند. پس باید آگاهی هایی ریشه ای به او داد تا از خطرات خانوادگی، شغلی و اجتماعی کارش آگاه شود.

دکتر مرادی می گوید: آگاهی بخشی با اطلاع رسانی فرق می کند. هر اطلاع رسانی، آگاهی نیست. فقط نوع خاصی از آگاهی تبدیل به تغییر رفتار می شود.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم تحقیقات ادامه دهد: نکته دیگری که باید به آن توجه داشت این است که فردی که برای خودش ارزش قائل است و دارای ویژگی خود ارزشمندی است، رفتاری نمی کند که ارزشش تنزل پیدا کند. خودارزشی در افراد الکلی معمولا ضعیف است چون رفتارشان تنزل پیدا می کند.

مصرف الکل یک مد اجتماعی شده

دکتر مرادی بیان می کند: یک مساله دیگر این است که در نسل های جدید مصرف الکل به یک مد اجتماعی تبدیل شده است. مشروبات الکلی در پارتی ها، جشن ها و مراسمی که دختر و پسر به صورت مختلط حضور دارند، سرو می شود. در چنین مجالسی طوری شده که برای نسل جدید عدم استفاده از مشروبات باعث می شود انگار زیر سوال بروند و به عقب مانده بودن متهم شوند. برای اینکه چنین برچسب هایی به آن ها نخورد، ناچارند برای پیروی از مد اجتماعی به ناچار همرنگ جماعت شوند. در اینجاست که مسئولیت خانواده ها سنگین است. گاهی شنیدم پدر و مادر خود مشروبات الکلی مصرف می کنند. بچه هم می گوید اگر اشکال دارد چرا پدر و مادرم یک کوچولو استفاده می کنند. اما همین کوچولو کوچولوهاست که قطره قطره دریا می شود. بنابراین پدر و مادرها باید بدانند با هر رفتاری الگوهای فرزندانشان را در صحنه اجتماع رقم می زنند.

این جامعه شناس با اشاره به نقش مهم رسانه ها و مدارس تاکید دارد: از این فضاها می توان استفاده کرد. اما اشتباه این است که فکر می کنیم یا باید شعار بدهیم و پند و اندرز بدهیم و یا امر و نهی کنیم، در حالی که باید برای پیشگیری از مصرف الکل از شیوه های نوین تری استفاده کنیم.

الکل، خطرناک تر از سایر مواد اعتیادآور

دکتر علی فرهودیان روانپرشک و رئیس مرکز تحقیقات سوءمصرف و وابستگی به مواد دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی نیز دراین باره با اشاره به عوارض استفاده از الکل به خصوص مشروبات الکلی سنگین تر مثل مشروبات تقطیری، این آسیب ها را از سه جنبه مورد ارزیابی قرار می دهد و می گوید: اول عوارض جسمی است که در این باره باید گفت عوارض استفاده از الکل وقتی با سایر مواد اعتیادآور حتی هروئین و تریاک مقایسه می شود می بینیم الکل به دلیل عوارض سنگین تری که دارد، ماده خطرناک تری محسوب می شود. به خصوص که اگر میزان مصرف بالا و اعتیاد و وابستگی به آن زیاد باشد.

این روانپزشک جنبه دوم را اعتیاد آوری الکل توصیف می کند و ادامه می دهد: وقتی فردی الکل استفاده می کند و الکلیک تلقی می شود ازهمه خصوصیات یک بیمار معتاد برخوردار می شود و حتی این خصوصیات در او شدیدتر هم هست.

دکتر فرهودیان در تشریح جنبه سوم عوارض مصرف الکل بیان می کند: یکی از اثرات مصرف الکل بر مغز این است که در لُب پیشانی مغز تاثیر می گذارد و این موضوع در برنامه ریزی های فردی و رفتارهای شخص و زندگی او تاثیر منفی می گذارد. به همین دلیل الکل نه تنها مانند سایر مواد اعتیادآور به رفتارهای انسانی و عاطفی افراد آسیب می زند، بلکه تاثیرش بر لُب پیشانی باعث می شود که احساسات او را تاثیر تاثیر قرار دهد. به همین دلیل می بینیم الکلی ها احساساتشان را راحت بروز می دهند یا حرف هایی می زنند که در حالت عادی نمی زنند و یا کارهایی می کنند که در حالت غیر مستی آن ها را انجام نمی دهند.

رئیس مرکز تحقیقات سوءمصرف و وابستگی به مواد دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی خاطرنشان می کند که همین عامل باعث بروز آسیب های اجتماعی از سوی الکلی ها می شود، طوری که رفتارهای ناشایست و حتی جنایت و قتل از آن ها سر می زند.

۴۷۴۷