به عبارت دیگر؛ در دوران پیش از پیدایش استعمارنوین و توجه حداکثری به مداخلات فرهنگی در کشورهای تحت سلطه به منظور بسط قدرت سیاسی و توان اقتصادی از سوی استعمارگران، فرایند انتقال فرهنگی به طور سنتی دنبال می شد؛ اما  با گسترش دامنه استعمارنوین، سلطه گران به تجربه آموختند که چگونه تغییرات مورد نظرشان در فرهنگ بومی جوامع را اعمال کرده و بدون بکارگیری ابزارهای قدرت نظامی و امنیتی خود، تنها با حذف مولفه های کلیدی تمدن های مورد تمرکز، فرهنگ، ارزش ها و هنجارهای مطبوع خویش را در عمق جان سرزمین های اشتغال شده پیاده ساخته و با کمترین هزینه ای، توده های اجتماعی را به مانند سربازانی در راستای اهداف استعماری شان مدیریت نمایند.

پس اگر چه در دوران استعمار کهن، حضور منفعت طلبانه، سود انگارانه  و سوداگرانه ی قدرت ها، عموماً از طریق اعمال خشونت و توسل به زور صورت می گرفت و از این جهت نیز مردم جوامع مستعمره به شدت در برابر آن مقاومت می کردند؛ اما با ایجاد فضای استعمار نوین، سلطه گران به روش های نرم و کم تنشی همچون اعزام مبلغان تبشیری، تأسیس اماکن بهداشتی و آموزشی، جذب نخبگان برای تحصیل، گسترش آراء و نظریات فیلسوفان و اندیشمندان و بالاخص ترویج  آثار هنرمندان غربی که با حضور صنعت-هنر –رسانه ی سینما، به گونه ای اعجاب انگیز، شیفتگی جوامع را همراه داشت، روی آورده و با ایجای فضای اجتماعی مناسب در جامعه های هدف خود، ابتدا نوعی بیگانه دوستی را ارزش گذاری نمودند و این در حالی بود که در واقع استعمارگران به جهت چپاول حداکثری و البته کم هزینه ی جوامع، بجای مقابله مستقیم به نفوذ فرهنگی روی آوردند.

از این منظر، می توان گفت نفوذ فرهنگی که در قاعده ایجاد سلطه فرهنگی رقم  خورده و کلید موفقیت تهاجم فرهنگی می شود، به طور کلی سه مرحله را در بر می گیرد:

بر این اساس در مرحله نخست که همانا الغای فرهنگ بومی جوامع مورد هدف می باشد، تحقیر هویت ملی به عنوان اصلی ترین راهبرد، مورد توجه قرار گفته و جریحه دار کردن عزت و غیرت ملی، سرکوب و تمسخر فرهنگ بومی و ایجاد یأس نسبت به آینده ی پیش رو، سر لوحه ی امور فرهنگی سفارشی و یا وارداتی به آن جوامع بوده و در این میان تغییر در خط و زبان، زدودن المان های دینی و در نهایت تغییر مذهب به وسیله مبلغان تبشیری از جمله اقداماتی است که در جهت اضمحلال فرهنگ و سنت های آن جامعه، که هر یک به نوعی می تواند سدی در برابر زیاده خواهی استعمارگران محسوب شود، صورت می پذیرد.

البته امروزه نظام سلطه، در راستای الغای فرهنگ بومی و به منظور از بین بردن هویت ملی جوامع و همچنین حذف افتخارات و سابقه تاریخی ایشان، عموما به استفاده ی حداکثری از انواع روش های رسانه ای و بکارگیری افرادی در سطوح و حوزه های گوناگون مبادرت ورزیده و در این میان اولویت گسترش فرهنگ مصرف گرایی به همراه ترویج همه جانبه ی فساد و فحشاء، به منظور گرفتن نیروی مقاومت از توده های اجتماعی، به خصوص جوانان، به عنوان نیروهای زنده و بانشاط و مولد هر جامعه، راهبردهای تعیین کننده این مرحله از نفوذ فرهنگی در قاعده ایجاد سلطه فرهنگی می باشد و این همه در حالی است که روانشناسان، جامعه شناسان، مورخان و هنرمندان نظام سلطه نیز در شناسایی نقاط ضعف روانی، اجتماعی و تاریخی جامعه مقصد و انتقال ناخودآگاه پیام به قلب و مغز مردم آن نقش به سزایی دارند.

اما جریان نفوذ فرهنگی در قاعده ایجاد سلطه فرهنگی، در مرحله و فاز دوم خود، یعنی القای فرهنگ بیگانه، ناچار به استفاده ی حداکثری از ظرفیت های نهفته در رسانه و بویژه ی رسانه هایی با ماهیت هنری می باشد؛ بر این اساس امروزه القای فرهنگ بیگانه از طریق صدور فیلم های سینمایی و محصولات دیداری و شنیداری به عنوان موضوعاتی واضح قابل ارزیابی بوده و البته همچنان جاذبه های تبلیغاتی، ترویج مدهای غیربومی، ترجمه آثار مکتوب کشور سلطه گر، ورود گردشگران، میدان دادن به اساتید و دانشگاهیان هم راستا، برنامه های آموزش زبان خارجی، ترویج مصرف کالای خارجی و … با محوریت نهادینه سازی فرهنگ مهاجم و همسان سازی فرهنگی در سطوح مختلف القای فرهنگ بیگانه، به نحوی مختص، در هر یک از جوامع، دنبال می شود.

پس در این مرحله، نظام سلطه علاوه بر تمرکز بر امر رسانه و بکارگیری ظرفیت های مختلف آن در تنظیم پیام های روانی مورد نظر به وسیله تکنیک ها و روش های مخصوص عملیات روانی و انتقال هر چه روانتر آن به مخاطبان گسترده ی جوامع؛ مقاصد گوناگونی را در راستای القای فرهنگ مد نظر خود پیگیری می نماید که از آن جمله طرد نخبگان و فرهیختگان بومی و تسلط بر ساختار آموزشی با هدف ایجاد عقب ماندگی علمی، تخریب روحیه و انهدام شخصیت نسل های آینده و ضایع کردن استعدادهای توده ی موثر اجتماعی ایشان بر اثر ضعف تربیتی و شیوع و عادی سازی مفاسد مختلف اجتماعی، در عرصه ی عمومی می باشد.

با این همه نظام سلطه در مرحله سوم نفوذ فرهنگی و به منظور تثبیت فرهنگ وارداتی در جوامع هدف، ماهیت رسانه ای اقدامات خویش را به واقعیت های ملموس اجتماعی مبدل می سازد و به اقداماتی نظیر ایجاد نهادها و سازمان های بین المللی و منطقه ای، روی کارآوردن دولت های وابسته و راه اندازی مؤسسات مردم نهاد در کشور هدف به منظور تثبیت فرهنگ وارداتی و نهادینه سازی آن به عنوان سبک زندگی رایج اجتماعی ایشان مبادرت می ورزد.

اما در این میان ایران اسلامی، اگرچه بویژه در قرون اخیر یکی از نخستین قربانیان استعمار نوین و نفوذ فرهنگی در عرصه ی روابط بین الملل محسوب می شود و در این زمینه هزینه های تمدنی فراوانی را متحمل شده است؛ با این همه در اوج دوران و شرایطی که طی آن استعمار نوین و یا همان استعمار نرم به واسطه حضور رسانه های مختلف و بالاخص رسانه های تبادلی، گستره ی ویژه ای یافته و به لحاظ صرفه جویی در زمان و هزینه ها و مهم تر از همه، بازدهی بیشتر در راستای تحقق منافع نظام سلطه، جایگزین استعمار کلاسیک گردید و موضوعیت استقلال عموم جوامع را با بحران مواجه ساخت و ایشان را در دو بلوک غرب و بلوک شرق سامان داده بود؛ ملت مسلمان ایران با حفظ کیان تمدنی خود و با مقاومت در برابر تمنیات دنیای مادی غرب و شرق، اقدام به براندازی نظام سلطه ی شاهنشاهی در بهمن ۱۳۵۷ هجری شمسی نمود و توانست استقلال خود را به دست آورد.

ادامه دارد…