مجله همشهری دانستنی‌ها – میترا اسدنیا: در سال ۲۰۰۸ یک نرم‌افزار پیام رسان به نام Edmodo در فضای وب ارائه شد که خبر از آغاز تحولات گسترده در روش‌های آموزش سنتی و بهبود روند یادگیری می‌داد. «ادمودو» به عنوان یک شبکه آموزشی جهانی اکنون بیش از ۱۰ سال است که توانسته با برقراری ارتباط دو طرفه و مناسب بین یاددهنده و یادگیرنده، چشم‌انداز آموزش و یادگیری را در سراسر جهان دگرگون کند.

این دو گروه یعنی معلم و دانش‌آموز از همان ابتدای ورود به این شبکه اجتماعی از هم متمایز می‌شوند، چراکه در ابتدا باید یکی از دو گزینه: «من دانش‌آموز هستم» یا «من معلم هستم» را انتخاب کنید. همین ویژگی تعاملی «ادمودو» است که آن را مبدل به چیزی شبیه به یک شبکه اجتماعی، همانند فیس بوک کرده با این تفاوت که فقط جنبه آموزشی دارد و اعضای آن با معلم هستند یا دانش‌آموز!

بنابراین ادمودو درست شبیه به فیس بوک، در ابتدای ورود از کاربر می‌خواهد که روشن کند معلم هستید یا دانش‌آموز، آنگاه بسته به پاسخ شما گزینه‌های لازم را در اختیار کاربر قرار می‌دهد. بحث‌های درسی در خارج از ساعت درسی، ارسال تکالیف، آزمون‌ها، نظرسنجی‌ها بدون نیاز به حضور فیزیکی معلم، رتبه‌بندی عملکرد دانش‌آموزان یا همان کارنامه‌های مربوط به هر دانش‌آموز، به اشتراک‌گذاری فایل، عکس، فیلم و همچنین برگزاری آزمون یا مسابقات درسی و علمی با تعیین جایزه و پاداش‌های گوناگون از مزیت‌های این شبکه اجتماعی آموزشی است.

اما با گذشت ۱۲ سال از ساخت این شبکه آموزشی، امروزه با طیف وسیعی از انواع نرم‌افزار‌ها و پیام‌رسان‌های مشابه مواجه‌ایم که هر یک از آن‌ها به‌طور کاملاً رایگان در اختیار دانش‌آموزان و معلمان در سراسر جهان قرار گرفته و مسیری را ایجاد کرده‌اند که چهره و چشم انداز سیستم آموزشی را در تمام سطوح از ابتدایی تا دانشگاه و شرکت در دوره‌های علمی آموزشی، در سراسر جهان، به کلی از آنچه که تاکنون بوده، متفاوت می‌کنند.

برای بیشتر آموزگاران ایجاد نوعی تنوع در زندگی دانش‌آموزان یا دانشجویان نکته مهمی است، اما برای بسیاری از آن‌ها به دلیل حجم کاری بالا و کمبود وقت، توجه به این نکته برای بهینه‌سازی عملکرد آموزشی خود و برآیند کاری دانش‌آموزان تقریباً فراموش می‌شود. برای این گروه از معلمان فناوری‌های نو امروزه نیرو‌های کمکی هستند که می‌توانند در این زمینه یاری‌دهندگان خوبی باشند.

در اینجا به چند اپلیکیشن می‌پردازیم که برای بسیاری از معلمان می‌تواند ابزار قدرتمندی برای مدیریت کلاس‌ها باشد. این اپلیکیشن‌ها به آموزگاران کمک می‌کند تا روند رشد و وضعیت هر دانش‌آموز را ردیابی کنند و از فرایند رشد آن‌ها در مراحل مختلف آگاه باشند. علاوه بر این به معلمان برای برنامه‌ریزی و ایجاد فضا‌های درسی جذاب و همچنین برای جلب توجه دانش‌آموزان برای حضور فعال در کلاس‌ها کمک مؤثری است. بیشتر این اپلیکیشن‌ها یا نرم‌افزار‌های گوشی همراه به‌طور رایگان در دسترس هستند و نه همه، ولی بیشتر آن‌ها برای گوشی‌های همراه با سیستم عامل‌های اندروید و iOS قابلیت نصب دارند.

Class DOJO

این نرم‌افزار، برای معلمان وسیله‌ای بسیار کارآمد جهت به‌دست آوردن و گردآوری اطلاعات لازم درباره رفتار و خلق و خوی دانش‌آموزان است. معلمان می‌توانند به کمک این اپلیکیشن اطلاعات گردآوری شده را در زمان واقعی با دیگر معلمان یا مدیران، مقامات مسئول یا والدین دانش‌آموزان به اشتراک بگذارند و از این طریق اطلاعات آن‌ها را به سرعت و سهولت درباره وضعیت دانش‌آموز در کلاس درس، شرایط رشد و یادگیری آن‌ها به‌روز کنند. این نرم‌افزار گزینه‌های متعددی از انواع الگو‌های رفتاری از پیش تعریف شده، در قالب چند بخش اصلی مثبت و منفی، در اختیار معلمان قرار می‌دهد. در حالی که هر معلم نیز می‌تواند گزینه‌های رفتاری جدیدی را به این فهرست اضافه کند.

هرگاه که معلم روی یکی از گزینه‌های مثبت یا منفی مربوط به رفتار یکی از دانش‌آموزان کلیک کند، کلیک روی ۱+ به معنی افزودن یک امتیاز و ۱- به معنی کاهش امتیاز از پروفایل یک دانش‌آموز است. این نرم‌افزار همچنین متد ارتباطی امنی را برای معلمان فراهم می‌کند تا بتوانند به والدین هر دانش‌آموز، گزارش شفافی در مورد طرز رفتار یا پیشرفت درسی یا هرگونه اشکال یا اختلال در فرآیند یادگیری فرزندشان ارائه دهند. این برنامه کاملاً رایگان و در سیستم عامل اندروید و iOS قابل نصب است.

Google Classroom

این نرم‌افزار گوگلی برای هر کسی که دارای حساب برای اپلیکیشن آموزشی گوگل باشد، در دسترس است. نصب، راه‌اندازی و استفاده از این ابزار، همچنین افزودن شرکت‌کنندگان یا اعضا در فهرست هر معلم نیز بسیار آسان است. با استفاده از نرم‌افزار Google Classroom برای دریافت و کنترل تمرین‌های درسی در خانه، دیگر نیازی به حضور فیزیکی دانش‌آموزان در کلاس درس نیست بلکه دسترسی هر دانش‌آموز به گوشی همراهش کاملاً کافی است.

علاوه بر این انجام تکالیف منزل به صورت غیرکاغذی نیز امکان‌پذیر بوده و معلمان می‌توانند در همانجا تکالیف دانش‌آموزان را که ارائه شده، ارزیابی کنند. دانش‌آموزان نیز نه‌تن‌ها می‌توانند همه تکالیف درسی خود را در هر محلی که هستند، انجام دهند بلکه می‌توانند با استفاده از این روش، تکالیف درسی خود را اولویت‌بندی و سازماندهی کنند. در حالی که تا قبل از ارائه تکالیف درسی خود به معلم همچنان از امکان تغییر برنامه‌های درسی خود نیز برخوردارند.

هنگام نمره دادن یا ارزشیابی تکالیف درسی دانش‌آموز نیز این نرم‌افزار به معلمان این امکان را می‌دهد که نظرات، راهنمایی با توضیحات لازم را نیز برای بهبود عملکرد دانش‌آموز، به او ارائه دهند. با توجه به ماهیت این رسانه آموزشی، قابلیت به اشتراک‌گذاری تکالیف درسی دانش‌آموزان از طریق لینک‌های گوناگون یا ساخت انواع ویدئو، عکس یا ضبط صوت و دیگر روش‌های مختلف، وجود دارد. نرم‌افزار Google Classroom برای معلمان و نیز مدارس کاملاً آزاد و از طریق سایت گوگل در دسترس است. در عین حال نرم‌افزار آن نیز به‌طور جداگانه برای گوشی‌های اندروید و iOS وجود دارد.

Socrative

Socrative یک سیستم پاسخ سریع به دانش‌آموزان است. معلم می‌تواند یک آزمون یا مسابقه درسی و علمی را طراحی و سپس آن را برای دانش‌آموزان خود ارسال کند و دانش‌آموزان می‌توانند به کمک گوشی‌های همراه خود به سؤالات طرح شده پاسخ دهند. ین نرم‌افزار قابلیت نمایش پاسخ دانش‌آموزان را در زمان واقعی برای معلم فراهم می‌کند و این امکان را می‌دهد که دریابد هر یک از دانش‌آموزان تا چه حد با مطالب درس ارتباط برقرار کرده و تا چه حد درک عمیقی از آن به دست آورده‌اند. در واقع معلم از این طریق می‌تواند دریابد که هر دانش‌آموز تا چه مفاهیم درسی مورد آزمون را درک کرده است.

در این نرم‌افزار، قابلیت طراحی آزمون‌ها به صورت پرسش‌های چند گزینه‌ای از نوع سوالات سریع وجود دارد که به‌صورت درست یا غلط یا پاسخ‌های کوتاه و مانند آن می‌تواند به راحتی از طریق گوشی همراه به دست دانش‌آموزان برسد. این روش به معلمان کمک می‌کند در پایان هر کلاس درس، بازخوردی از نحوه عملکرد خود در کلاس درس و توضیحات درسی به‌دست بیاورند که به دانش‌آموزان می‌دهند. معلمان مدرسه همچنین می‌توانند این آزمون‌ها را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. نرم‌افزار Socrative برنامه‌ای رایگان در دو فرم مجزاست که یکی از آن‌ها برای معلمان و دیگری برای دانش‌آموزان است. هر دو نسخه از سوی چندین پلتفرم شامل اندروید، گوشی‌های ویندوز، آمازون، کروم و iOS پشتیبانی می‌شوند.

Moodle

Moodle یک برنامه متن باز یا منبع باز (open source) و اپلیکیشن تحت وب PHP است که عمدتا برای ارائه و برگزاری دوره‌های آموزشی آنلاین در اینترنت مورد استفاده قرار می‌گیرد و بنابراین برای هر معلم یا دانش‌آموزان در هر نقطه‌ای از جهان در دسترس است. در این برنامه حالت‌های یادگیری مختلفی مانند هدایت از سوی مدرس، روش خودآموز و نیز روشی از ترکیب هردو یا کاملاً آنلاین وجود دارد. نرم‌افزار مودل همچنین این امکان را می‌دهد که در صورت لزوم، مواد درسی مورد نیاز را برای انجام تکالیف درسی از وبسایت‌های دیگر فراهم کرد.

در این نرم‌افزار معلمان می‌توانند از روش‌های رتبه‌بندی پیشرفته برای حفظ رتبه‌بندی دانش‌آموزان در امتحانات استفاده کنند. همچنین می‌توانند از نشانگر‌های مختلف برای ارزیابی تکالیف درسی بهره بگیرند. این نرم‌افزار نه فقط در مدارس که در سطح تدریس در دانشگاه‌ها و برای استادان در تدریس دوره‌های آنلاین نیز کاربرد دارد. نرم‌افزار مودل هم اکنون دارای شرکایی در ۴۳ کشور جهان است و برای سیستم عامل‌های اندروید و iOS نیز در دسترس است.

Plickers

اگر شما معلمی هستید در مدارسی که دانش‌آموزان گوشی همراه ندارند، بنابراین نرم‌افزار Plickers جایگزینی عالی برای شماست. این نرم‌افزار به شما امکان می‌دهد تا با استفاده از کُدکارت‌هایی ویژه، بتوانید تکالیف درسی دانش‌آموزن خود را طراحی و نیز ارزیابی کنید. در این نرم‌افزار نیازی نیست دانش‌آموزان هم گوشی همراه داشته باشند و فقط پیش‌نیاز آن، گوشی هوشمند یا تبلت معلم است.

این برنامه می‌تواند در طراحی آزمون‌های چند گزینه‌ای قبل از شروع کلاس درس به معلم کمک کند. در طول درس معلمان می‌توانند به کمک آزمون طراحی شده از دانش‌آموزان سؤال کنند و روی برگه‌های پاسخنامه بنویسند. معلم می‌تواند از دانش‌آموزان بخواهد که برگه جواب سوالات را نزد خود نگه دارند. سپس معلم می‌تواند با کمک این نرم‌افزار و دوربین گوشی خود به سرعت همه برگه‌های پاسخنامه را اسکن کند. آنگاه به کمک این نرم‌افزار می‌تواند جدولی فوری از پاسخنامه هر دانش‌آموز و نتیجه آزمون هریک از آن‌ها را به‌دست آورد. اما این همه کارکرد این نرم‌افزار نیست. از همه تأثیرگذارتر آن است که معلم می‌تواند به کمک این اپلیکیشن جدولی به دست آورد که نشان می‌دهد کدام دانش‌آموز چه پاسخی داده یا هر پاسخ متعلق به کدام دانش‌آموز است؛ بنابراین معلم می‌تواند به آسانی دریابد که کدام دانش‌آموز موضوع درس آن روز را درک کرده یا نه. سپس پاسخ هر یک از دانش‌آموزان روی صفحه نمایش ارائه داده می‌شود. این نرم‌افزار نیز رایگان و برای پلتفرم‌های اندروید و iOS در دسترس است.

LearnBoost

LearnBoost ابزار موثر و آسان برای استفاده است که می‌تواند در مدیریت کلاس‌ها به معلمان کمک کند. صرف‌نظر از ویژگی‌های معمول آن در مدیریت کلاس‌های درس، مانند نگهداری رتبه‌بندی‌ها و ذخیره‌سازی گزارش پیشرفت دانش‌آموزان، LearnBoost به معلمان امکان می‌دهد که بتوانند به روش چند رسانه‌ای (به کمک عکس، متن و ویدئو) دروس را تهیه و ارائه کنند.

این نرم‌افزار همچنین در زمینه حضور و غیاب دانش‌آموزان یا دانشجویان در کلاس درس نیز به معلم و استادان دانشگاه کمک می‌کند. این ابزار با ارائه فهرست اسامی دانش‌آموزان به صورت نمای سنتی یا نمودار بصری، یعنی نام همراه با تصویر دانش‌آموز، در اختیار معلمان قرار می‌گیرد. LearnBoost همچنین دارای گزینه‌ای است که حساب والدین و دانش‌آموز را به صورت دلخواه برای معلمان، فعال می‌کند. ادغام سازی یکپارچه LearnBoost با Google Apps سبب شده مدیریت کلاس‌های درس برای معلمان بیش از همیشه ساده و آسان شود.

Kathy Schrock’s Bloomin

«کیتی شروک» یک تکنولوژیست آموزشی است. در واقع او مجموعه‌ای از نرم‌افزار‌های آموزشی را براساس روش Bloom’s Taxonomy سازماندهی و طبقه‌بندی کرده است.

Bloom’s Taxonomy یا رده‌بندی بلوم، رده‌بندی سه مرحله یا سه حوزه در یادگیری است که شامل حوزه «اندیشیدن» (شناختی)، «نگرش» (عاطفی)، «فعالیت‌های بدنی» (روانی – حرکتی) است. طبقه‌بندی بلوم نیز مجموعه‌ای از سه مدل سلسله مراتبی یاد شده است که برای طبقه‌بندی اهداف یادگیری آموزشی در دو سطح پیچیدگی و دیگری آموزش اختصاصی استفاده می‌شود. فهرست یا طبقه‌بندی «بلوم» اهداف یادگیری در حوزه‌های شناختی، عاطفی و حسی را پوشش می‌دهد.

حال با در نظر گرفتن اهمیت رده‌بندی بلوم، این مجموعه به معلمان کمک می‌کند به گونه مناسب و مؤثرتری از این نرم‌افزار‌ها استفاده کنند و هر یک را بسته به اهداف گوناگون برای بهبود مهارت‌های مورد نیاز خود به کار بگیرند. این برنامه‌ها نیز همگی دسته‌بندی شده برای اندروید و گوگل قابل دسترس است.

eBackpack

این برنامه به معلمان امکان می‌دهد کلاس‌ها و روش‌های درسی قدیم را به قلمرو دیجیتال بیاورند. به اشتراک‌گذاری اطلاعات و تکلیف‌های درسی را با گروه خاص یا با کل اعضای کلاس می‌دهد. به علاوه ابزاری است که با آن، معلم می‌تواند تکلیف‌های ارائه شده را حاشیه‌نویسی کند، نمره دهد و سپس نتیجه را به دانش‌آموزان بازگرداند. همچنین می‌تواند عکس‌های گوشی خود را به اشتراک بگذارد و در صورت لزوم، پاسخ‌هایی صوتی یا ویدئویی نیز برای دانش‌آموزان آپلود و ارسال کند. امکان انجام بحث‌های کلاسی و چت نیز از مزایای این برنامه است.