جامعه > محیط زیست – ایرنا نوشت: سیستان همزمان با اوج گرفتن بادهای 120 روزه معروف در این منطقه درگیر توفانهای شدید گرد و خاک و حرکت شن های روان است اما مردم این منطقه با وجود چنین شرایط شکننده ای دست از کار و تلاش برنداشته و به امید فردایی بهتر این روزها را سر می کنند.

رقص ناموزون شاخه های درختان گز با ریتم تند بادهای 120 روزه و صدای هولناک هوهوی حنجره توفان گرچه تصویری آشنا برای مردم سیستان است اما چند سالی است که روزهای مردم را به شب تار تبدیل کرده و بحرانی تمام عیار را برای آنان رقم زده است.
قطع جریان آب رودخانه هیرمند، خشک شدن تالاب بین المللی هامون، بادهای موسمی 120 روزه که به 160 تا 180 روز افزایش یافته، حرکت شن های روان و تپه های بزرگ ماسه بادی از یک سو و بسته شدن مرز و از دست رفتن مشاغل و افزایش بیکاری از سوی دیگر فشار سهمگینی بر مردم شمال سیستان و بلوچستان وارد کرده است.
عمق درد و رنج مردم این دیار را نمی توان با نگارش چند سطر خط و گزارش و تهیه چند عکس و فیلم به تصویر کشید، وقتی نفس کشیدن برایت بسیار سخت می شود، وقتی از فرط بیکاری مجبوری بیل و تیشه بر دوش گرفته و به کارگری بروی که آن هم به علت تعطیل شدن فعالیت های ساختمانی و کارگری ناشی از گرد و غبار و توفان با جیب های خالی به خانه برگردی، آنگاه که شرمنده زن و فرزند شوی شاید گوشه ای از آلام مردم این دیار را احساس کنی.

تغییر شغل و اختلال در کسب درآمد مردم سیستان بر اثر خشکسالی و توفان
پیشه اصلی مردم سیستان از دیرباز فعالیت هایی بوده که بطور مستقیم و غیر مستقیم با دریاچه هامون ارتباط داشته که از جمله آنها می توان به کشاورزی، دام پروری، صید و صیادی، خولک بافی، حصیر بافی و مانند آنها اشاره کرد.
با خشکی دریاچه هامون این فعالیت ها نیز از منطقه رخت بربست و جای خود را به برخی کارهای دیگر از جمله فعالیت های غیر رسمی مرزی داد که آن هم پس از انسداد مرز توسط دیوار امنیتی به طور کلی تعطیل شد.
با این وجود مرزداران و مرزنشینان سیستانی که دل در گرو میهن و موطن خود دارند سختی ها را به جان خریده و چون کوه در مقابل توفانهای سهمگین ایستادگی کرده و شهر و دیار خود را ترک نکرده اند تا شاید طرح های بزرگ به اجرا در آمده از سوی دولت یازدهم به سرمنزل مقصود برسد و آینده ای درخشان را برای منطقه رقم زند و سیستانیها چون نیاکان خویش بار دیگر سرزمین ابا و اجدادی شان را سرسبز و آباد ببیند.
یکی از شهروندان سیستانی به خبرنگار ایرنا گفت: همسرم به خاطر گرد و غبار و آلودگی هوا دچار ناراحتی تنفسی و بیماری سل شده و چون در آمد کافی برای سیر کردن شکم اعضای خانواده ندارم، نمی دانم چگونه می توانم هزینه های گزاف درمان همسرم را پرداخت کنم.
وی که خود را ابراهیم. س معرفی کرد افزود: در گذشته به کار صیادی مشغول بودم و زمین کوچکی نیز داشتم که با کار کشاورزی و دامداری امرار معاش می کردیم و با یاری خدا هیچ مشکلی نداشتیم اما با خشکسالی های مداوم چندین ساله بیکار شدم و با کارگری امرار معاش می کنیم.
وی ادامه داد: با هر بار وزش باد و گرد و غبار غم و اندوه اعضای خانواده ما را برای تجدید بیماری همسرم فرا می گیرد به حدی که فرزندانم از توفان و گرد و غبار وحشت دارند و همیشه دعا می کنند که هوا صاف و پاکیزه باشد.
رحیم گرگیج یکی دیگر از ساکنان منطقه سیستان به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: هوای این منطقه بسیار آلوده است اما صدا و سیما در سطح ملی عمق این فاجعه را نشان نمی دهد تا مسئولان و مردم از مشکلات ما آگاه شوند.
وی ادامه داد: این در حالی است که وجود چنین شرایطی در سایر استانها همچون یک بمب خبری صدا می کند و کمک های بسیاری برای آنان سرازیر می شود.
وی افزود: با وجود شرایط باد و توفان عملا تمام فعالیت های اقتصادی در این منطقه تعطیل می شود و با توجه به اینکه اینک کار اکثر مردم منطقه کارگری است آنها نیز بیکار می شوند.
این شهروند سیستانی تصریح کرد: نمایندگان مردم در مجلس، مسئولان استان و رسانه ها باید همه با هم یک صدا درد و رنج مردم این دیار را فریاد زنند تا شاید مسئولان مملکتی و هموطنان ما از اوضاع سخت و شکننده سیستان مطلع شوند و چاره ای بیندیشند.
رضا سراوانی یکی از شهروندان شهرستان هیرمند نیز گفت: مردم این منطقه با توفان و گردوغبار و جبر روزگار خو گرفته اند و نگرانی ما این است که وضعیت اسفبار سیستان برای مسئولان نیز عادی شده باشد و نگاهی عمقی به این منطقه نداشته باشند.
وی افزود: سیستانیها زبان بیان مشکلاتشان را ندارند و نمایندگان ما در مجلس و رسانه های محلی نیز آنگونه که باید درد و رنج ما را فریاد نمی کشند، انتظار است دولت و مجلس همچنان که طرح های بزرگی چون آبیاری نوین 46 هزار هکتاری، کارخانه لاستیک و غیره را به اجرا در آورده اند، با تصویب منطقه آزاد سیستان به کمک مردم محروم منطقه بشتابند.
منصور شهرکی یکی از شهروندان زهک نیز خاطر نشان کرد: این توفانها مشکل مداوم سیستان است و پس از گذر سالیان دراز هنوز مسئولان راه حلی برای این مشکل پیدا نکرده اند.
وی افزود: خشکسالی و بیکاری و توفان و غیره بسیاری از مردم منطقه را مجبور به مهاجرت برای امرار معاش به سایر مناطق کشور کرده است.
وی بیان کرد: پس از قطع آب دریاچه هامون مردم بصورت سنتی در مسیر مرز فعالیت داشتند که آن را هم به دلایل مختلفی و بدون درنظر گرفتن شرایط مردم تعطیل کردند.
گرچه در سالجاری با توجه به ورود اندک آب فعالیت های کشاورزی به ویژه جالیز کاری رونق گرفته و مردم منطقه اینک محصولات تولیدی خود را در بازارهای استان و استانهای همجوار عرضه می کنند، اما این روند موقتی است زیرا آب ورودی رودخانه هیرمند دائمی نیست و مردم به طرح انتقال آب با لوله به مزارع کشاورزی چشم امید دارند.

تشدید بیماری‌های تنفسی
منطقه سیستان به دلیل توفان های مکرر از دیرباز در صدر جدول بیماری های تنفسی کشور از جمله بیماری سل قرار داشته است.
به گفته کارشناسان، گرد و غبار ناشی از توفان های شن عامل اصلی تشدید بیماری های تنفسی در این منطقه بوده است.
غلامرضا اربابی مدیرکل مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان گفت: یکی از تاثیرات پدیده توفان و گرد و غبار تشدید بیماری های تنفسی در منطقه است که سبب شده تعداد زیادی از ساکنان سیستان به مراکز درمانی مراجعه کنند.
وی افزود: کمک رسانی به مردم توفان زده و در محاصره باد و شن های روان و توزیع ماسک تنفسی در بسیاری از روستاهای سیستان ادامه دارد.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زابل به خبرنگار ایرنا گفت: 163 نفر با بیماری های تنفسی و چشمی در مراکز درمانی منطقه سیستان بستری شدند.
دکتر علی اکبر نصیری اظهار داشت: توفان شدید همراه با گرد و خاک سبب مراجعه هزار و پنج نفر از مردم منطقه سیستان شامل شهرستان های زابل، زهک، هامون، هیرمند و نیمروز به مراکز درمانی شد که همگی به غیر از 163 نفر به صورت سرپایی مورد درمان قرار گرفتند.
وی افزود: 90 درصد مراجعه کنندگان به مراکز درمانی در منطقه سیستان دچار مشکلات تنفسی ناشی از گرد و خاک حاکم بر هوای منطقه هستند.
وی ادامه داد: افراد مراجعه کننده به بیمارستان ها و مراکز درمانی منطقه سیستان در این مدت علاوه بر مشکلات تنفسی در گروه های بیماران چشمی، قلبی و ترافیکی تقسیم شدند.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زابل افزود: تمام مراکز بهداشتی و درمانی منطقه سیستان در حالت آماده باش برای ارائه خدمات به بیماران در شرایط بحرانی از جمله توفان هستند.

قطع دسترسی مردم برای تهیه غذا در هنگام بروز توفان
توفانهای شدید در منطقه سیستان سبب انسداد بسیاری از راه های روستایی و نیز تعطیلی نانوایی ها در این مناطق می شود و در چنین شرایطی بسیاری از مردم از مشکلات غذایی تا پایان توفان رنج می برند.
مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان به خبرنگار ایرنا گفت: از ابتدای اردیبهشت امسال تاکنون به چهار هزار و 308 خانوار توفان زده ساکن 59 روستا در منطقه سیستان واقع در شمال استان امدادرسانی شده است.
اربابی اظهار داشت: سه هزار و 987 سبد غذایی در این مدت میان چهار هزار و 308 خانوار ساکن در 59 روستای توفان زده شمال سیستان و بلوچستان توزیع شده است.
وی افزود: تمام دستگاههای امدادی و اجرایی سیستان و بلوچستان برای مقابله با بحران گرد و خاک و توفان در آماده باش کامل هستند.
وی ادامه داد: 21 نقطه ماسه گیر در شمال استان شناسایی و ماشین آلات راهداری برای امدادرسانی به حادثه دیدگان احتمالی در مواقع توفان گرد و خاک در این نقاط مستقر شده است.
مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان گفت: ادارات آب، برق، راه، مخابرات، اورژانس و محیط زیست از جمله دستگاههایی هستند که برای حل مشکلات ناشی از بادهای 120 روزه منطقه سیستان که به زاهدان و مناطق مرکزی استان نیز کشیده شده است برنامه ریزی لازم را انجام داده اند.
**کنترل بستر دریاچه هامون سبب کاهش گرد و غبار در منطقه می شود
فرماندار شهرستان نیمروز در شمال سیستان و بلوچستان و یکی از شهرستانهای پنجگانه سیستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: با توجه به 60 کیلومتر هم مرزی این شهرستان با دریاچه هامون که عامل اصلی ایجاد گرد و خاک در منطقه شده است، احیا پوشش گیاهی این دریاچه یکی از اولویت های این فرمانداری است.
محمد حسن دهمرده خاطر نشان کرد: تنها با تعامل، همکاری و همراهی مردم و توجه ویژه مدیران و مسوولان می توان این مشکل را حل کرد.
وی ادامه داد: بادهای سیستان همزاد با پیدایش این منطقه بوده و هیچگاه نمی توان از وزش این بادها جلوگیری کرد اما جلوگیری از پدیده گرد و غبار و خاک امکان پذیر است.
وی افزود: پدیده گرد و غبار در بخشی از دریاچه حدود 30 درصد آن که آب در آن پخش شده غلظت کمتری دارد.
فرماندار شهرستان نیمروز بیان کرد: تنها ایجاد پوشش گیاهی در سطح دریاچه با استفاده از پخش آب می تواند جلوی این گونه طوفانهای همراه با گرد و غبار را بگیرد.
دهمرده ابراز کرد: حدود 700 بسته غذایی در روزهای گذشته توسط هلال احمر این شهرستان بین مردم توزیع شده است.
وی خاطرنشان کرد: به منظور بهبود شرایط گرد و خاک در مسیر ارتباطی زابل- زاهدان باید از روش مالچ پاشی استفاده کرد.
فرماندار شهرستان هیرمند در شمال سیستان و بلوچستان و یکی دیگر از شهرستانهای پنجگانه منطقه سیستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: با توجه به قرار گرفتن بخش عمده ای از تالاب هامون در کشور افغانستان و برخی کوتاهی ها در زمینه احیای آن در این کشور کانون اصلی گرد و غبار را می توان در این نقاط مشاهده کرد.
محمد علی پیری ادامه داد: نقاطی از دریاچه که آبگیری نشده اند نیز سبب تشدید گرد و غبار در این منطقه شده است.
وی افزود: کاهش تردد خودروهای حمل قاچاق سبب شده تا اینک گرد و غبار در همسنجی با سالهای قبل کاهش چشمگیری داشته باشد.
وی تصریح کرد: گرچه این خودروها هنوز هم در بستر دریاچه واقع در افغانستان تردد دارند و سبب تشدید گرد و غبار در این نقاط می شوند.
وی بیان کرد: به منظور جلوگیری از فرسایش خاک عبور چهارپایان سنگین از جمله شتر در بستر دریاچه ممنوع شده است.
آنچه مشخص است این که وجود شرایط نامطلوب در هنگام توفان در منطقه سیستان زندگی را برای مردم منطقه بسیار دشوار کرده است و انعکاس بیشتر این بحران در سطح ملی، حمایت مسئولان و نیز اعمال طرح های تشویقی و حمایتی از جمله کاهش تعرفه های برق، آب و تلفن و مانند آن می تواند در چنین شرایطی امیدی کوچک در دل های بزرگ مردم این سامان باشد.
منطقه سیستان با پنج شهرستان زابل، هیرمند، زهک، هامون و نیمروز در شمال استان سیستان و بلوچستان و در همسایگی ولایت نیمروز افغانستان واقع شده است.

۴۲۴۲