شهلا کاظمی‌پور در گفت‌وگو با صلح خبر، ضمن بررسی وضعیت سالمندان در سطح بین‌المللی و ملی اعلام نمود: بیش از هفت میلیارد نفر در دنیا زندگی می‌کنند که براساس آخرین آمارهای سازمان ملل حدود ۱۲ درصد از جمعیت بیش از ۶۰ سال سن دارند؛ یعنی حدود ۹۰۰ میلیون نفر (۱۲ درصد) از جمعیت جهان «سالمند» هستند که حدود ۴۴ درصد از آنها مرد و ۵۶ درصد زن هستند؛ به عبارت دیگر سهم زنان در جمعیت سالمندان بیش از مردان است.
۲۱ درصد از جمعیت کشورهای «توسعه یافته» سالمندند
وی افزود: همچنین بررسی جمعیت سالمندان در کشورهای توسعه یافته، توسعه نیافته و در حال توسعه نشان می‌دهد که ۲۱ درصد از جمعیت کشورهای توسعه یافته سالمند هستند، این در حالیست که این جمعیت در کشورهای در حال توسعه حدود ۹ درصد و در کشورهای توسعه نیافته حدود ۵ درصد است.
افزایش یک میلیاردی جمعیت سالمندان تا ۳۰ سال آینده
این جامعه‌شناس افزود: براساس پیش‌بینی‌های سازمان ملل، جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ به ۹ میلیارد نفر می‌رسد و جمعیت سالمند نیز به ۲ میلیارد نفر افزایش خواهد یافت؛ یعنی تا ۳۰ سال آینده بیش از یک میلیارد نفر به جمعیت سالمندان اضافه می‌شود.
تعداد سالمندان ایران تا سال ۱۴۳۰
کاظمی‌پور به بررسی وضعیت سالمندان ایران پرداخت و اظهار کرد: طبق آخرین سرشماری مرکز آمار ایران (سال ۹۵) جمعیت ایران حدود ۸۰ میلیون نفر بوده است که از این میان هفت میلیون و ۴۰۰ هزار نفر (حدود ۹.۳ درصد) «سالمند» هستند، به عبارت دیگر ایران از نظر جمعیت سالمندی در سطح جمعیت کشورهای در حال توسعه قرار دارد.
بنابر اظهارات این جمیعت‌شناس، پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۳۰، جمعیت ایران به حدود ۱۱۰ میلیون نفر افزایش یابد و تعداد سالمندان نیز به ۲۶ میلیون نفر افزایش یابد؛ یعنی سهم سالمندان ایران در سال ۱۴۳۰ حدود ۲۴ درصد است. همچنین نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که جمعیت ایران تا سال ۱۴۳۰، ۱.۴ برابر می‌شود، این در حالیست که جمعیت سالمند حدود ۲.۵ برابر می‌شود، چراکه در دوره‌های پیشین باروری در کشور بالا بوده است و از نظر ضریب سالمندی در سال ۱۴۳۰ مانند کشورهای توسعه یافته خواهیم بود.
جمعیت زنان سالمند از مردان پیشی گرفت
وی همچنین درباره آمارهای سالمندان به تفکیک جنسیت نیز اعلام نمود: در حال حاضر حدود ۴۹ درصد از سالمندان ایران مرد و ۵۱ درصد زن هستند و پیش‌بینی‌ها نیز نشان می‌دهد که با گذشت زمان، سهم زنان سالمند بیشتر از مردان خواهد شد، چرا که امید زندگی زنان بیش از مردان است.
به گفته کاظمی‌پور، در حال حاضر امید زندگی در زنان ۷۵ سال و در مردان حدود ۷۳ سال است که هر چقدر امید زندگی در جامعه افزایش یابد به تبع فاصله بین امید زندگی زنان و مردان نیز بیشتر خواهد شد.
وی علت افزایش امید زندگی در زنان را به عواملی چون سبک زندگی، شرایط بیولوژیکی و علت کاهش امید زندگی در مردان را به عواملی چون مرگ و میرهای ناشی از اعتیاد، الکلیسم و سوانح و تصادفات مرتبط دانست.
فوت همسران حدود ۷ درصد «مردان سالمند»
بیش از یک درصد زنان سالمند، «مجرد» هستند
این جمعیت‌شناس همچنین در ادامه با اشاره به وضعیت تاهل و تجرد جمعیت سالمند ایران تصریح کرد: آمارهای سال ۹۵ نشان می‌دهد که ۹۱ درصد از مردان سالمند دارای همسر، حدود ۷ درصد بدون همسر در اثر فوت، ۰.۸ درصد بدون همسر در اثر طلاق و ۰.۷ درصد مجرد هستند. همچنین ۵۴ درصد از زنان سالمند دارای همسر، ۴۴ درصد بدون همسر در اثر فوت، ۱.۴ درصد بدون همسر در اثر طلاق، و ۱.۱ درصد مجرد هستند. در این آمارها تفاوت چشم‌گیری میان جمعیت مردان سالمند متاهل و زنان سالمند متاهل وجود دارد که علت آن به مرگ و میر بالای مردان و اختلاف سنی زوجین در بدو ازدواج بازمی‌گردد.
۸۶ درصد زنان سرپرست خانوار «سالمند» هستند
وی با بیان اینکه ۲۴ میلیون خانوار در کشور زندگی می‌کنند، اظهار کرد: حدود ۸۶ درصد از خانوارهای ایرانی مرد سرپرست و حدود ۱۴ درصد (حدود سه میلیون نفر) زن سرپرست هستند که از میان حدود سه میلیون زن سرپرست، حدود دو میلیون و ۶۰۰ هزار نفر از آنها بیش از ۶۰ سال سن دارند؛ به عبارت دیگر ۸۶ درصد از زنان سرپرست خانوار سالمند هستند که از این میان حدود ۶۳ درصد از آنها تنها زندگی می‌کنند.
کاظمی‌پور معتقد است که در حال حاضر سالمندی در ایران در حال زنانه شدن است.
وضعیت تامین اجتماعی سالمندان
وی همچنین با اشاره به وضعیت تامین اجتماعی سالمندان در سطح بین‌المللی و ملی اعلام نمود: عموما در سطح جهانی هر چقدر سطح کشور توسعه یافته‌تر باشد، پوشش بیمه‌ای نیز همگانی‌تر خواهد بود، یعنی در دوران جوانی که فرد شاغل است و تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرد و هنگام بازنشستگی می‌تواند مستمری دریافت کند البته برخی از سالمندان کشورهای توسعه یافته به دلیل اینکه سالخورده شده‌اند نیز توسط دولت تحت پوشش بیمه‌ای قرار می‌گیرند. این در حالیست که در کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته چنین روندی وجود ندارد.
تنها حدود ۴۰ درصد سالمندان دارای تمکن مالی‌اند
این جامعه‌شناس این در ادامه با اشاره به اینکه حدود ۱.۵ میلیون نفر از افراد تحت پوشش کمیته امداد سالمند هستند، اعلام نمود: ممکن است برخی سالمندان امکان تحت پوشش بیمه قرار گرفتن را نداشته باشند و با دریافت حداقل حقوق خود یا کمک آشنایان بتوانند مخارج زندگی خود را تامین کنند لذا در خوشبینانه‌ترین حالت می‌توان ادعا کرد حدود ۴۰ درصد از سالمندان از تمکن مالی برخوردار هستند.
وی با بیان اینکه ناتوانی و ابتلا به بیماری‌های سخت از بحث‌های مطرح در حوزه سالمندی است، تاکید کرد: اگرچه میانگین امید زندگی در ایران ۷۴ سال است، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که امید زندگی توام با سلامت در ایران تنها حدود ۵۰ سال است، یعنی افراد در مدت زمانی طولانی زندگی می‌کنند اما امید زندگی توام با سلامت وجود ندارد، در واقع بیماری میان سالمندان زیاد است و درمان این بیماری‌ها نیز بسیار بالا است.
حدود ۲ درصد از سالمندان در خانه سالمندان زندگی می‌کنند
به گفته کاظمی‌پور، حدود ۲ درصد از سالمندان ایران در خانه‌های سالمندان زندگی می‌کنند که این موضوع به عدم تمکن مالی خانواده‌ها و ناکافی بودن تعداد موسسه‌های دولتی کشور مربوط باشد.
این جامعه‌شناس معتقد است که بسیاری از مسئولان از افزایش جمعیت سالمندان در سال‌های آینده ابراز نگرانی می‌کنند، اگرچه قرار است در آینده حدود ۲۴ درصد از جمعیت ایران را سالمندان در برگیرند، اما در حال حاضر ۹ درصد از جمعیت ما سالمند است و نمی‌توان سالمندان کنونی کشور را رها کرد و برای تامین نیازهای سالمندان آینده برنامه‌ریزی کرد. باید همه سالمندان مستمری‌بگیر شوند و در گام دوم نیز حقوق‌های بازنشستگی را همراه با تورم افزایش دهیم تا سالمندان مستمری‌بگیر بتوانند از پس تامین مخارج خود بر بیایند.
وی ضمن انتقاد از اینکه هیچ حمایتی از نظر روانی، اجتماعی، بهداشتی و … از سالمندان نمی‌شود، گفت: اگرچه توانسته‌ایم امید زندگی را در جامعه افزایش دهیم اما امید زندگی توام با سلامت وجود ندارد و در اصل سالمندان ما دارای امید زندگی توام با فلاکت هستند، که این موضوع ناشی از بی‌برنامگی مسئولان در سال‌های گذشته است، حال آنکه باید اولویت اصلی مان سالمندان باشند.
انتهای پیام
