اصطلاح نامه روانشناسی

«  ث »

ثبات شيء                                                            Obgect constancy

   ثبات شيء به اين معناست كه اندازه ،شكل ، رنگ ، درخشندگي ، و ويژگيهاي  ديگر شي، نسبتاًمستقل از تنوعات تصوير شبكه اي است و به همان  صورتي كه ادراك شده است باقي مي ماند .ثبات شي ء از مختصه هاي  مهم ادراك است . اگر چنين گرايشي نمي بود  دنياي غريبي مي ديديم ، كه در آن اشياء بر حسب نزديكي  يا دوريشان از ما بزرگ يا كوچك مي شدند. براي مثال اگر سكه را از زاويه خاصي نگاه مي كرديم  به جاي اينكه گرد باشد بنظر بيضي مي رسيد . چگونه با وجود طيف گسترده اي از محركهاي مختلف ثبات شي ء همچنان باقي مي ماند بطور كلي تبيين اين موضوع به دو دسته كلي تقسيم مي شود . اول اينكه ، نظريه پردازاني  كه برياد گيري تا كيد مي كنند اين فرضيه را مطرح مي كنند كه ما خود را با تنوع محركها انطباق مي دهيم به نحوي كه ماهيت «واقعي»  محرك را ادراك مي كنيم . هلمهولتز (1894 – 1821) فيزيكدان و روان شناس بزرگ آلماني مي گويند كه ما از ماهيت محركها استنباطي نا هشيار داريم . اين استنباط نا هشيار كه حدسي است تعليم يافته و بدون عمر آگاهانه ، بر اساس تجارب ما در دنياي واقعي صورت مي گيرد.

دوم اينكه ، نظريه پردازي كه بر توانائيهاي ذاتي تاكيد مي كنند اين فرضيه را مطرح مي كنند كه توانائيهاي داده پردازي دروني اندامهاي حسي مغز و دستگاه عصبي سبس مي شود كه اين ساختارها مختصه هاي تغيير نا پذير محرك را از جريان اطلاعاتي متنوع كنند . ما آنچه را در محرك واقعاً ثابت است . جدا مي كنيم . اين نحوه استدلال كلي را روان شناسان        ، بخصوص ولنگانگ      مطرح كردند. هر يك از اين دو نوع تبيين طرفداران  خود را دارد و هر دو هم به ظاهر سودمند ند.

                                                                                  (برونو ، 1370)

ثبت                                                                 Registration,record

   اصطلاحي كه به «پردازش در يافتي »اطلاق مي شود. در اين مرحله اطلاعات مورد پردازش قرار مي گيرد ولي ادراك نمي شود ، ادراك ، ادراك زير آستانه ا ي .

                                                              (اتكينسون و هيلگارد  ، 1983)

« ج »

جا به جايي پر خاشگري (پر خاشگري جابه جا شده)جا به جا سازي

Displaced aggression

Displacement,shift,transposition

   فرويد جا به جا سازي را رضايت بخش ترين شيوه براي اداره تكانه هاي جنسي و پرخاشگرانه مي دانست . انگيزهاي كه از راه معيني ارضا نمي گردد به كمك مكانيسم جابهجا سازي به مجراي تازه اي رانده مي شود. خشمي كه نمي تواند نسبت به خاستگاه ناكامي ابراز شود به سوي يك هدف سهل الوصول يا كم خطر هدايت مي شود. اين نمونه اي از جا به جا سازي است . مثلاً با شركت در ورزشهايي كه مستلزم تماس جسماني است ، مي توان تكانه هاي خصمانه را در قالبهاي جامعه پذير ريخت . جابه جا سازي تكانه هاي نا كام شده را احتمالاً از بين نمي برد ، اما فعاليتهاي جانشين  در مواردي كه يك سائق اساسي نا كام مي ماند . مسلما ً در كاهش تنش مؤ ثر ند .

                                                                ( اتكينسون و هيلگارد ، 1983)

جاندار پنداري                                                                     Animism

   بر اساس پژوهشهاي پيازه روشن شده است كه انديشه كودكان خردسال از جهات ديگري با انديشه كودكان بزرگتر و بزرگسالان تفاوت دارد. يكي از تفاوتهاي اساسي اين است كه كودكان در مرحله پيش عملياتي فرقي را كه    موجودات جاندار وبي جان مي گذاريم قائل نيستند  بر عكس طرز فكر آنان اغلب زنده گرايا نه است . يعني كودكان به اشياء بي جان نسبت زندگي و احساسات مي دهند . نخست ، يعنبي  در سنين بين 4 و 6 سال كودكان هر چه را فعال است جاندار مي انگارند . براي نمونه هنگامي كه از يك بچه پرسيدند آيا خورشيد جاندار است او گفت : آري جاندار است «زيرا نور مي دهد » همان بچه گفت كوه جاندار نيست زيرا كاري نمي كند كمي بعد بين 6 و 8 سال كودكان جاندار بودن را محدود به چيزهايي مي كند كه تحريك دارند . از اين قرار     و گلها جاندار نيستند اما دوچرخه ، و ابرها جاندار هستند . تنها پس از 8 سالگي است كه كودكان مفهوم زندگي را محدود به اشيا يي مي كنند كه به خودي خود مي توانند حركت كنند و سپس اين دامنه به گياهان و جانوران محدود مي شود.

يك جنبه ديگر زنده گرايي نسبت دادن احساسات و شعور و خود آگاهي به اشياء بي جان است . براي نمونه از يك پسر بچه 7 ساله پرسيده شد :

«اگر به يك سنگ سوزن بزني آيا آن سنگ درد را احساس خواهد كرد؟» نه  – چرا نه ؟ – براي اينكه سنگ سفت و سخت است . اگر سنگ را در آتش بيندازسد آيا آتش را حس خواهد كگرد ؟ -آري – چرا ؟ – براي آنكه خواهد سوخت …     نقاشيهاي كودكان خردسال هم نمايا نگر گرايشهاي زنده گرايا نه آنان است .

                                                                                 (فدايي ، 1375)

جسم ، سينه اي                                                      Corpus callosum 

   نيمكره هاي مغزي توسط جسم پسينه اي و چندين دسته رشته كوچك با هم مبادله مي كنند . هر نيمكره به اطلاعاتي دسترسي دارد كه ابتدا از نيمكرة مخالف گذر مي كنند  هر نيمكره به اطلاعاتي دسترسي دارد كه ابتدا از نيمكرة مخالف گذر مي كنند . اگر به جسم پسينه اي آسيب رسد ، اين تبادل اطلاعات قطع مي شود    افراد نادري جسم پسينه اي براي درمان صرع شديد قطع شده است .

                                                                            ( كالات  ، 1989)

« ح »

حافظه                                                                                   Memory

   اين اصطلاح مفهومي كلي دارد و به آن گروه از جر يانات رواني كه فرد را به ذخيره كردن تجارب و ادراكات و ياد آوري مجدد آنها قادر مي سازد ، اطلاق مي شود.

   از نظر توصيفي براي حافظه سه مرحله مي توان قائل شد . مرحله دريافت و ثبت ، مرحله نگهداري ، مرحله يا دآوري . از نظر باليني حافظه بر اساس فاصله زماني بين تحريك و ياد آوري ، سه نوع تقسيم مي شود . اصطلاحات حافظه نوري ، حافظه نزديك و حافظه دور براي تعريف اين سه نوع مورد استفاده قرار مي گيرد . البته اين اصطلاحات توصيفي بوده و فاصله زماني مشخص كننده آنها از نظر باليني دقيقاً تعريف شده است .

   ثبت دائم به منظور ايجاد حافظه دراز مدت پديده اي است كه جريانات الكتروشيميايي پيچيده اي را در مغز در بر مي گيرد. چنين فرض شده است كه اين عمل بستگي به تشكيل اسيد ريبونو كلئيك در سلول هاي عصبي مغز دارد و كاهش منابع اصلي RNA در سلول هاي مغز عامل عضوي خاص حصول كاهش حافظه افراد سالمند است . نشان داده شده است ، آنتي بيوتيك هاي خاص كه وقعه دهنده سنتز پروتئين هستند ، در حيوانات آزمايشگاهي مي توانند اختلال در ثبت وذخيره حافظه دراز مدت بوجود آورند.

   در مرحله اول حافظه اطلاعات رسيده بوسيله يكي از اعضاء حسي در يافت و ثبت مي شود . ثبت خاطرات بستگي به سطح هشياري شخص دارد ، البته فرصت مواجهه مكرر با موضوعي كه بايد رد آن در حافظه ثبت شود نيز ضروري است . هر چيزي كه هشياري را كاهش دهد ، مثل ضربه به سر يا مصرف الكل ، در كار ثبت اختلال ايجاد مي كند.

   مرحله دوم شامل انبار كردن اطلاعات به صورتي پايانتر است . اين مرحله از حافظه با تكرار و تداعي با ساير اطلاعات انبار شده قبلي تقويت مي شود . ذخيره كردن مرحله اي فعال بوده و مستلزم تمرين و تكرار است .

   مرحله آخر حافظه نيز جرياني فعال به منظور به حركت در آوردن اطلاعات انبار شده است . هر مرحله در جريان كلي حافظه متكي به كامل بودن مراحل قبلي است .

                                                                          ( پور افكاري ، 1380 )

حافظه اوليه                                                      Primary  memory

   طبق نظر ويليام جيمز (1890) حافظه اوليه ( حافظه كوتاه مدت ) با اطلاعاتي سر وكار دارد كه پس از پردازش در هشياري باقي مي ماند و بدين ترتيب بخشي از حال رواني فرد را تشكيل مي دهد .                                     ( آلسينك ، 1994)

حافظه بلند مدت                                           Long – term memory

     حافظه تمامي عمر ، حافظه بلند مدت نام دارد . اين حافظه هر آنچه را كه ما در طول زندگي مي آموزيم در خود جاي مي دهد . اطلاعات رسيده به حافظه حسي اگر مورد توجه قرار گيرند به حافظه كوتاه مدت انتقال مي يابند و اطلاعات رسيده به حافظه كوتاه مدت نيز اگر تكرار و مرور شوند و با اطلاعات قبلاً آموخته شده ما مرتبط گردند به حافظه دراز مدت انتقال مي يابد . براي اين كار بايد اطلاعات رمز گرداني شوند .                                                                      ( سيف ، 1379)

حافظه ثانويه                                                 memory    Secondary

   طبق نظر ويليام جيمز حافظه ثانويه ( حافظه دراز مدت ) با اطلاعاتي درباره رويداد سر وكار دارد ، كه هشياري نسبت به آن نيست و بالفعل در دست پردازش نيست و بدين

ترتيب بخشي از گذشته رواني فرد را تشكيل مي دهد .          (آلسينك ، 1944)

حافظه حسي                                                          Sensory memory

     نخستين مرحلة خبر پردازي است . به حافظه حسي مخزن حسي و ثبت حسي نيز گفته مي شود محركهاي محيطي (نور – صدا – حرارت – بو و جز اينها )به طور دائم بر گيرندة حسي ما اثر مي گذارند گيرنده ها اجزاي نظام حسي زمربوط به ديدن ، شنيدن ،چشيدن ،بو ئيدن و لمس كردن هستند . نظام كلي گيرنده ها را حافظه حسي مي نامند . الگوهاي فعاليت عصبي كه به هنگام رسيدن محركها به گيرنده ، تشكيل مي شوند ، پس از قطع تا ثير محرك بررسي مدت بسيار كوتاهي (يك تا سه ثانيه ) حفظ مي شوند . اما در همين فاصله كوتاه ما فرصت انتخاب اطلاعات را بررسي انتقال مفاهيم بر حافظه كوتاه مدت داريم . تنها اطلاعاتي كه مورد توجه مان قرار مي گيرند وارد حافظه كوتاه مدت مي شوند ولي بقيه اطلاعات از اين حافظه حذف يا فراموش مي گردند.                                                                     (سيف  1379)

حافظه حوادث خاصي ( حافظه رويدادي )         Episodic   memory

    منظور از حافظه رويدادي خاطرات ما از تجارب شخصي      است . نوعي فيلم ذهني از آنچه ديده يا شنيده ايم به سخن ديگر حافظه رويدادي شامل اتفاقاتي است كه در زندگي ما رخ داده و به زمان و مكان خاصي وابسته اند . براي نمونه وقتي به ياد مي آوريم كه در             گذشته چه كساني تازهاي را ملاقات كرديم ياد آفرين روز جمعه اي كه به كوه رفتيم چه منظره هاي تازه اي را ديديم خاطرات رويدادها ويژه را به ياد مي آوريم . بنابر اين تصاوير ذهني در حافظة رويدادي نقش مهمي ايفا مي كنند همچنين سر نخ ها يا نشانه هاي مربوط به زبان و كمان به ما كمك مي كنند تا اطلاعات را از اين بخش حافظه باز يابيم .                            ( سيف  1379)

حافظه دراز مدت                                        Long – term   memory

   ( همچنين به آن مخزن دراز مدت و حافظه ثانوي نيز گفته مي شود ) اگر مطلب موجود در حافظه كوتاه مدت به اندازه كافي مرور شوند به صورت بخشي از حافظه دراز مدت ذخيره مي شوند. مطالب در حافظه دراز مدت براي زمانهاي نا محدود باقي مي مانند.                                                            (           واسون  ، 1993)

حافظه رويه اي ( حافظه روندي ) يا روش

                                                                      Procedural  memory

   مربوط به چگونگي انجام امور به ويژه فعاليتهاي فيزيكي يا جسماني مانند بازيهاي ورزشي را حافظه روندني مي نامد. اين نوع حافظه ظاهراً  در يك رشته زوج محرك پاسخ ذخيره مي شود. به عنوان نونه اگر ما مدتي طولاني دوچرخه سواري نكرده باشيم به محضر اينكه شروع به اينكار مي كنيم محركها پاسخها را فرا مي خواند . وقتي كه دوچرخه يه سمت چپ خم مي شود . ( يك محرك ) به طور غريزي وزن خود را به سمت راست مي دهيم . تا تعادل مان را حفظ كنيم . (پاسخ ) به همين سبب هر چه يك عمل بيشتر تكرار مي شود . حالت خودكارتر بيشتري به خود مي گيرد . به طور خلاصه حافظه روندي به دانستن چگونه انجام دادن يك عمل گفته مي شود .

                                                                                  (سيف 1379)

حافظه كاري     Working memory                                                  اين اصطلاح به طور كلي به نظامي برمي گردد كه هم درگير پردازش شناختي و هم درگير ذخيره موقت اطلاعاتي است كه در جريان اجراي طيف وسيعي  از تكاليف شناختي پردازش مي شود. تكاليف شناختي با هر درجه از پيچيدگي كه باشد (مانند حل مسئله – درك متن ) شامل چند مرحله پردازش مختلف است و حافظة كاري اين امكان را فراهم مي كند كه آخرين شكل انجام تكليف در حافظه ذخيره و همواره در دسترس قرار گيرد . آشكار است كه ميان مفهوم حافظة كاري و حافظة كوتاه مدت همپوشي وجود دارد ولي اين دو مفهوم از چند جهت مهم با يكديگر تفاوت دارند.

حافظة كوتاه مدت مهمولاً همچون يك واحد منفرد تلقي مي شود ، يني فرض بر اين است كه اين حافظه به شكل يك واحد منفرد و يكپارچه عمل مي كند ، بر عكس توسعه يافته ترين نظريه نظام حافظه كاري براين فرض استوار است كه حافظة كوتاه مدت براي اين به كار رفته كه تقريبات بدون استثناء شامل همه داده هاي مربوط به تكاليف شناختي بوده و وظيفه آزمودن تنها موارد يادآوري اطلاعات  باشد ، بر عكس حافظة كاري حداقل در اصول شامل وظايف متعددي است به طوري كه تمركز اوليه آن هرگز بر حافظه نيست . براي مثال در حساب ذهني تمركز به اجراي محاسبات دقيق حساب است . ولي شواهد حقيقي وجود دارد كه حافظة كاري نقش مهمي را در تكليف حساب ذهني بازي مي كند .

   مفهوم حافظة كاري يا چيزي مشابه آن را مي توتن در نظريه هاي مختلف روانشناسي يافت . البته تنها نظريه منظم و متمركز حافظة كاري در آغاز توسط (بدلي و هيچ )ارائه شد و بعد ها (1986)تعديل گرديد.

   او در نظريه اصلي خود از حافظة كاري نظامي ارائه دادند كه شامل سه بخش بود . اول عامل اجرائي مركزي كه به حس خاصي وابسته نيست و بر حسب تعريف تقريباً همان چيزي است كه توجه مي ناميم . دوم حلقه گويشي كه مي تواند تعداد محدودي از اطلاعات واجي يا اطلاعات وابسته به گفتار را نگهداري كند و سوم لوح ثبت ديداري ، فضائي كه مخصوص رمز گذاري فضائي ، ديداري يا هر دو است . اين نظام حافظه كاري سلسله مراتبي است . عامل اجرائي مركزي در راس اين سلسله مراتب و دو نظام خدمتگذار آن يعني مدار گويشي وصفحه يا لوح ثبت ديداري  – فضائي در زير اين سلسله قرار مي گيرد .                                              (آلسينك  1944)

حافظه معتائي    Semantic  memory                                                 چنانچه از نامش بر مي آيد معاني ذخيره مي شوند. وقتي كه ما جمله اي را در يك كتاب مي خوانيم . معني آن را حفظ مي كنيم . نه كلمات يا ويژگيهاي دستوري آن جمله را اطلاعات موجود در حافظه معتائي عموماً  بصورت گزاره –         – ذخيره مي شوند.

   گزاره ها براي باز نمايي يا معرفي واحد هاي كوچك معني مناسب اند . اما زماني كه بازنمائي مجموعه هاي بزرگتري از دانش سازمان يافته مورد نظر است   گزاره ها چندان كار ساز نيستند . براي مجموعه هاي بزرگ دانش ا ز           (schema)     استفاده مي شود.                                                   ( سيف ، 1379)

حركات تثبيتي      Fixation  movement                                                   ميدانهاي چشمي خلفي بطور اتوماتيك چشمها را بر روي يك نقطه معين از ميدان بينايي تثبيت كرد، واز اين راه از حركت تصوير بر روي شبكيه جلوگيري مي كنند . براي برداشتن چشمها از روي اين نقطه بايستي تكانه هاي ارادي از ميدانهاي ارادي چشمي كه در نواحي پيشاني واقع شده اند به چشمها فرستاده شوند .

                                                                                    ( گاليتون  ، 1991)

حركات ساكا دي           Saccadic  movement                                       در ضمن خواندن ، شخص معمولا” چندين حركت ساكادي در چشمان خود براي هر سطر انجام مي دهد . در اين  مورد منظره بينايي از جلوي چشمها حركت نميكند بلكه چشمها چنان تعليم يافته اند كه در عرض منظره بينايي حركت كرده و اطلاعات مهم را از آن استخراج ميكنند .

    سا كادي هاي مشابهي نيز هنگام مشاهده يك تابلوي نقاشي بوجود مي آيد . با استثناي اينكه ساكادها در يك جهت و سپس در جهت ديگر از يك نكته مهم ديگر به انجام مي رسد .                                                        (گاليتو ن ، 1991)

حسا سيت زدايي تدريجي           Systematic desensitivation              يكي از فنون رفتار درماني ، حساسيت زدايي منظم است كه مي توان آنرا فرايند «نا شرطي سازي » يا «شرطي سازي تقابلي » به شمار آورد . در اين شيوه اصل درماني عبارتست از ضعيف سازي يك پاسخ غير منطقي به كمك نيرومند سازي يك پاسخ مخالف يا ناهمساز با آن . مثلاً به فرد آموخته مي شود در كنار بازنماييهاي تخيلي موقعيتهاي اظطراب زا ، خود را آرميده كند ، حساسيتزدايي منظم ، يك فرآيند تدريجي است .                                                                (نظري ، 1381)   

حقارت:Inferiority

   در معناي كلي ، هر نوع انطباق در سطح پايين تر از آنچه كه معمولاً    از فرد انتضار مي رود . آدلر بيشتر به خاطر تاكيدي كه نسبت به احساس حقارت داشت ، شناخته شد . او اعتقاد داشت كه هر فردي با يك حقارت ( عضوي را روحي )به دنيا مي آيد و چگونگي برخورد شخص با احساس حقارت خود تعيين كننده سبك زندگي او مي با شد .                                                                ( ساعتچي ، 1374)

حل مسأله      Problem – solving                                                                                                   حل مسأله عبارتست از پردازش شناختي براي تبديل موقعيت مفروض به موقعيت مفروض به موقعيت مطلوب در حاليكه شخص حل كننده ، براي حل آن به طور آماده     روشن واضحي ندارد . اين تعريف شامل چهار ايده اساسي است . نخست اينكه حل مسأله يك امر شناختي است يعني در درون ذهن يا دستگاه شناختي حل كننده روي مي دهد. پس وجود آن را مي توان تنها به طور غير مستقيم از رفتار حل كننده استنباط كرد.

     دوم آنكه حل مساله يك فرايند است . يعني متضمن دستكاري معلومات در دستگاه شناختني يا ذهن حل كننده است ( يعني اجراي عمليات شناختي روي           باز نماييهاي نمادي دروني ).

   سوم اينكه حل مساله جهت دار است . يعني غرض از آن حل كردن يك مساله است.

چهارم آنكه حل مساله امري شخصي است يعني دشواري تبديل يك حالت مفروض از يك مساله به حالت مطلوب بستگي به دانش كنوني حل كننده مساله دارد.

                                                                              ( آلسينك  ،  1944)

خصوصيات اوليه جنسي                     Primary sex – characteristic             خصوصيات اوليه جنسي به رشد اندامهاي اطلاق مي شود كه براي توليد مثل ضروري هستند مثل رحم و تخمدان در دختران . دستگاه توليد مثل و غده پروستات در پسران.

                                                                      ( احدي و جمهري 1378)

خصوصيات ثانويه جنسي                Secondary sex – characteristic

   خصوصيات ثانويه جنسي به آن دسته از ويژگيهاي فيزيو لو ژيكي اطلاق مي شود كه غالباً يا شروع بلوغ ظاهر مي شود . ولي با توليد مثل رابطه مستقيم ندارند مثلاً رشد سينه ها در دختران و تغير طنين صدا در پسران.     ( احدي و جمهري 1378 )

خطر جرئي                                                                  Risk – Taking

   خطر جرئي رفتاري است كه به موجب آن فرد خودش را در معرض امكان آسيب جسماني يا مرگ قرار مي دهد . هر چند كه خطر جرئي هم در مورد خطر هاي غير قابل اجتناب صدق مي كند و هم در مورد خطر هاي غير ضروري در اين مدخل       تأ كيد بر خطر هاي غير ضروري است.

   نمونه هاي خطر هايي غير ضروري عبارتند از پرواز با كايت . پرش اسكي   – مسابقه اتومبيل راني و موتور سواري و … و هر يك از ما ممكن است گاهي با سرعت رانندگي كنيم . البته نه در حدي كه در ورزشهاي بالا مثال زديم : بنابر اين پديده خطر جرئي غير ضروري پديده اي معمول است .

                                                                                 (برونو  1370)

خلاقيت :                                                                           Creativity

   روانشناسان خلاقيت را بعنوان شكلي از حل مشكلات تعريف مي كنند كه از خصوصيت آن ارائه راه حلهاي بديع ، نو و جديد و           براي مشكلات هراس ، علمي يا عملي است . هنري پو آنكاره ، رياضيدان بزرگ فرانسوي مي گويد.

«خلاقيت يعني تشخيص ، تميز ، بصيرت ، دريافت ، درك و انتخاب . بنابر اين اگر شما قلم موئي را در دست يك ميمون بگذاريد و رنگ را نيز در كنارش قرار دهيد. هر چند ممكن است . طرحهاي بديع و جديدي را روي پرده نقاشي ترسيم كند . اما نمي توان آن را نمونه و يا نشانه خلاقيت دانست . بنابر اين مي توان گفت خلاقيت يعني تر كيب مجدد عقايد ، انديشه ها ، افكار ، نظرات و انگاره هايي كه قبلاً برسي فرد شناخته شده است امّا به شيوه اي جديد و متفاوت با قبل .

                                                                                  (ـساعتچي  1374)

خود ( خويش )                                                                              Self

    مجموعه رواني – فيزيكي و نيز ويژگيهاي هشيار و نا هشيار شخصي در هر لحظه ا ز زمان . اصطلاحي كه كارن هورناي براي تعريف خود واقعي يا خود تجربي به كار برده است .                                                                ( ساعتچي ، 1377)

خود آرماني                                                 Ideal self  / ego – ideal

   تصور يا مفهوم خود در زمينه آرمانها يا به عبارت ديگر مفهوم خود در رابطه با آنچه يك شخص دوست دارد باشد . يا بر حسب آنچه به نظر او خوب و مثبت تلقي مي شود و ترجيح مي دهد كه آن چنان باشد.                    ( ساعتچي     1377)

خود انتقادي                                                          Self – criticism

   معني اصلي اين اصطلاح ، انتقاد شخص از خود مي باشد و معني ضمني آن اين است كه چنين ارزيابي انتقادي نوعي سنجش مبتني بر واقعيتهاي مر بوط به نقاط قوت و ضعف استعداد ها و كاستيهاي شخصي مي باشد . اينگونه تحليل از خود به عنوان بخشي از خويشتن پذيري سالم تلقي مي شود .                 ( ساعتچي ، 1377)

خود انكاره  :                                                              Self – image

   خود يا خويشتن تصور شده . خود آنچنان كه مشخص فرض مي كند كه هست بسياري از مدلهاي مربوط به روان  ( رنجوري بر مبناي اين نظريه بنا شده اند كه وقتي خود واقعي شخصي با خود انكاره او تا همخواني شديد داشته باشد ممكن است گرفتار روان رنجوري گردد.                                         ( ساعتچي  1377)

خود شكوفائي                                                    Self – actualization

     گرا يش بنيادي هر شخص به تحقق بخشيدن هر چه بيشتر به توانائيهاي بالقوه خود، خود شكوفائي در نظر يه هاي انسانگر درباره شخصيت ؛ نظير نظريه هاي مازلو ، راجز،  يك مفهوم بنيادي است . راجز معتقد است كه اساسي ترين نيروي بر انگيزندة رفتار آدمي خود شكوفايي است . گرايش به تحقق بخشيدن ، شكوفا ساختن ، حفظ و تقويت يك موجود رشد يابنده در جستجوي تحقق نيرو هاي بالقوه خود در محدودة وراثت خويش است.                                       ( اتكينسون و هيلگارد ، 1983)