در این رابطه نگار اکبری‌زرگر- عضو انجمن علمی روانشناسی بالینی ایران در گفت‌وگو با صلح خبر، یکی از دلایل رواج خالکوبی و تتو را یادگیری مشاهده‌ای از طریق فضای مجازی عنوان کرد و افزود: جوانان به علت مدگرایی و جو تب و تاب عقب نماندن از همسالان خود، روی به این کار می‌آورند، زیرا یکی از مواردی که در یادگیری مطرح است مشاهدات ماست. زمانی که مشاهدات در فضای مجازی به طور مداوم سایت‌هایی باشد که هیچ نظارتی هم بر روی آنان نیست و حتی تبلیغات رنگ و لعابداری نیز به همراه دارد، خواه ناخواه نوجوانی که در بدو راه است درگیر این فضا شده و حداقل برای کنجکاوی هم که شده دست به امتحان این عمل می‌زند.

اکبری‌زرگر ادامه داد: در حال حاضر با روند روبه‌رشد گرایش جوانان به خالکوبی و تتو روبه‌رو هستیم، به طوری که افراد غیرمتخصص در مکان‌های غیرمجاز نیز اقدام به خالکوبی برای علاقه‌مندان می‌کنند. زمانی که به اقشار مشهور نیز نگاهی می‌کنیم می‌بینیم که چه افراد بنام حوزه ورزش و چه افراد حوزه سینما نیز بدن خود را به خالکوبی‌های متعددی سپرده‌اند اما اگر تاریخچه خالکوبی را بررسی کنیم، می‌بینیم که این عمل در ایران برای اهداف گوناگونی مانند تسکین درد (در زمان ابن‌سینا)، شناسایی زندانیان، نشان قدرت در عیاران و نوعی آرایش میان زنان و مردان انجام می‌شده است.

وی معتقد است که این عمل در کشورهای دیگر، اصولا بین گروه‌های خاص اجتماعی مانند همجنس‌گرایان، تبهکاران، گروه‌های ضد قانون و در مناطق خاصی از بدن انجام می‌شود و هرکدام از تصاویر خالکوبی، معنا و مفهوم خاصی برای افرادی که این عمل را انجام می‌دهند، دارد، اما در ایران اینطور نیست؛ یعنی فرد نه در گروه خاصی عضو است و نه اطلاعی از مفهوم تصویر خالکوبی بر روی بدنش را دارد و حتی عمیقاً به عملی که انجام می‌دهد واقف نیست.

چرا برخی افراد به انجام خالکوبی گرایش دارند؟

این روانشناس سلامت در ادامه درباره چرایی گرایش افراد به عمل خالکوبی و تتو نیز توضیحاتی ارائه داد و گفت: نوجوانی یکی از مراحل پرمخاطره زندگی انسان‌هاست، نوجوانی با انقلاب هورمونی مصادف است و همین موضوع باعث ایجاد تغییرات خلقی و ناپایداری هیجانی در نوجوانان می‌شود. حال اگر والدین مهارت رویارویی با این خصیصه نوجوانشان را نداشته باشند باعث فاصله گرفتن و سرکشی فرزندشان از خود می‌شوند. زمانی که سبک تربیتی والدین به صورت مستبدانه و در قالب بی‌اعتنایی باشد، کودک به مرور از درون خود را پوچ می‌بیند و خودانگاره منفی خواهد داشت،‌ پس به ناچار به دیگران تکیه می‌کند و به هر فردی، دست دوستی داده و اعتماد خواهد کرد، زیرا خودش چیزی برای ارائه دادن ندارد. 

اکبری‌زرگر ادامه داد: این احساس حقارت و کمبود عزت‌نفس باعث می‌شود که کودک دائماً خود را با دیگران مقایسه کند. از آنجایی که یکی از خصیصه‌های این دوران، حس برتری جویی،‌ زیبایی، جلب توجه و نیاز به دیده شدن است، این دسته از کودکان نسبت به افراد دیگر حساسیت بیشتری نسبت به نیازهایشان دارند و زمانی که این نیازها از درون خانواده ارضاء و برآورده نشود، نیازهایشان را از طریق محیط بیرونی رفع می‌کنند. در واقع این والدین و خانواده هستند که به صورت ناخواسته، کودک را به سمت اختلالات روانی سوق می‌دهند.

به گفته این عضو انجمن علمی روانشناسی بالینی ایران، این دسته از کودکان در نوجوانی و جوانی با انبوهی از احساسات منفی مانند ناکامی‌ها، پوچی مزمن، اختلال در هویت، اختلال در تسلط بر خشم و رفتارهای تهدید به خودکشی و خودزنی‌های مکرر مواجه می‌شوند و یکی از مصادیق خودزنی‌های مکرر، آسیب رساندن به بدن خود برای زیبایی است.

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه افرادی که به صورت تکراری اقدام به بریدن، یا آسیب وارد کردن به بدنشان می‌کنند، این اعمال را به صورت وسواسی انجام می‌دهند، یادآور شد: این افراد دارای اختلالات روانشناختی دیگری از قبیل اختلالات شخصیت (به ویژه از نوع اختلال مرزی، نمایشی و ضداجتماعی) هستند. آنها با آسیب و آزار رساندن به خود، نوعی احساس آرامش کاذب را به دست می‌آورند. وسواس در سوراخ کردن قسمت‌هایی از بدن، خالکوبی‌های متعدد و… نیز علامتی از اختلالات روانی، انحرافات جنسی، وسواس و اختلالات شخصیت است که اغلب به همراه افسردگی بروز می‌یابد.

این روانشناس سلامت علل دیگر گرایش افراد به عمل خالکوبی و تتو را نیز تشریح کرد و ادامه داد: اختلال بادی دیسمورفیک نیز یکی از موارد فرعی اختلال وسواسی اجباری است که فرد مبتلا به این بیماری، رنج و ناراحتی دائمی درباره نقص ظاهری و بدن خود دارد؛ این تفکرات دائمی و اشتغال ذهنی درباره بدشکلی بدن خود باعث می‌شود فرد خود را به دست جراحان پلاستیک یا خالکوبی بسپارد تا از این افکار وسواسی آسوده شود که ممکن است این کار حتی به قیمت آسیب رساندن به بدن خود بدست آید.

اکبری‌زرگر تاکید کرد: در این میان جوانانی نیز هستند که در گروه‌های همسالان برای پیشی گرفتن از یکدیگر و احساس خودنمایی و ابراز قدرت، وارد چشم و هم‌چشمی‌های کورکوانه می‌شوند، که این موضوع، جز آسیب به روح، روان و جسم‌شان نتیجه‌ای ندارد و عدم آگاهی از آسیب‌های خالکوبی در جوانان آنان را به ورطه این رفتارهای غیر بهداشتی که بعضاً باعث سرطان‌های پوست، هپاتیت، ایدز و عفونت‌های متعدد می‌کشاند.

از وسواس نسبت به هیکل‌های عضلانی تا «عقده آدونیس»

وی با بیان اینکه تمایل به عالی بودن و وسواس نسبت به هیکل و اندام عضلانی که بیشتر در مردان دیده می‌شود را «عقده آدونیس» می‌گویند، تاکید کرد: در حال حاضر «عقده آدونیس» به همراه عمل خالکوبی شیوع زیادی میان جوانان پیدا کرده است. (در اساطیر یونان باستان، آدونیس مردی جوان و بسیار خوش اندام بوده است).

عضو انجمن علمی رواندرمانی ایران بر این باور است که در تمامی این موارد، فرد باید برای درمان به روان‌شناس مراجعه کند، البته در جریان روان درمانی زمانی که روند بهبودی‌ بروز می‌یابد، این افراد از انجام جراحی یا خالکوبی‌ اظهار ندامت کرده و میل به شکل ظاهری سابق خود دارد. این اظهار ندامت، به این معناست که در زمان انجام اعمال خالکوبی، فرد دچار بحران هویت و سردرگمی بوده است. لذا باید در جامعه بستری فراهم شود که از یک سو والدین برای فرزنددار شدن آمادگی‌های لازم و مهارت‌های فرزندپروری را آموزش ببینند و از سوی دیگر حمایت‌های فرهنگی و رسانه‌های اجتماعی به رشد کودکی نوپا تا رسیدن به دوران جوانی کمک کند. کودکان ما نیز باید الگوهای تاریخی خود را بشناسند تا مجذوب الگوهای فضای مجازی اینستاگرامی یا سلبریتی‌های بی‌اعتبار نشوند.

اکبری‌زرگر معتقد است که کودکی که در خانواده‌ای سالم، متعهد و آگاه مراحل کودکی تا نوجوانی را به درستی طی کند، برای بدن خود ارزش قائل است و خود را در معرض آسیب‌های محیطی از قبیل اعتیاد به الکل، اعتیاد به مواد مخدر، خالکوبی و لاابالی‌گری قرار نمی‌دهد. این نوجوان، همیشه و در همه حال خود را زیبا می‌بینند. البته در این میان موج عظیم تبلیغات گسترده در فضای مجازی، رقابت با همسالان و عدم چهارچوب سیستم اجرایی در کشور، عمل خالکوبی را برخلاف عقاید عموم که ضد هنجار می‌شناسد، تبدیل به عمل عادی و هنجار معرفی کرده و باعث گسترش خالکوبی میان جوانان شده است؛ بنابراین همه نهادهای اجرایی، فرهنگی، آموزشی و اجتماعی باید برای رسیدن به این امر به اتفاق نظر یکسان برسند و با استفاده از نظر و همکاری متخصصان امر، راهکارهای عملی را به مرحله اجرا برسانند.

این درحالیست که ابوالحسن صفرپور- کارشناس آسیب‌های اجتماعی و مدرس دانشگاه بر این باور است که نمی‌توانیم با تتو برخوردی سلبی داشته باشیم، زیرا در جامعه رایج شده است. اگر بخواهیم دنبال تتوهای معنی‌دار باشیم هم در تمام ابعاد جامعه از جمله خانواده، مدرسه و دانشگاه‌ها باید وارد آن شوند و نکات آموزشی و تبلیغی به کمک رسانه بیان شود.

نباید نسبت به خالکوبی جبهه بگیریم

وی در خصوص فلسفه خالکوبی قدیم گفت: در گذشته این خالکوبی‌ها کاری بهنجار در جامعه محسوب می‌شدند؛ یعنی معمولاً قومی خاص از علامتی استفاده می‌کردند و به طور مثال اگر کسی چنین خالکوبی را روی پیشانی داشت، نشانه خوش یمنی بارش باران بود و نشان می‌داد فردی پهلوان یا جوانمرد، اشراف یا فقیر است. در حال حاضر خالکوبی معنای قدیم خود را از دست داده است. در حال حاضر خالکوبی تبدیل به امری زینتی شده که دیگران برای جلب توجه از آن استفاده می‌کنند و چندان نباید مقابل این موضوع جبهه بگیریم. ما در عصری زندگی می‌کنیم که تمام افراد از فرهنگ غالب در جوامع خود کنار می‌کشند و برای خود خرده فرهنگ تعریف می‌کنند و هرکس می‌خواهد منحصر به فرد باشد.

فردی که تتو دارد آدم بدی نیست

این کارشناس آسیب‌های اجتماعی یادآور شد: زمانی که هویت افراد در جامعه به خوبی شکل نگیرد و نتوانند توانایی‌های خود را در زمینه‌های درست شکوفا کنند، طبیعی است که به سراغ امری ظاهری یا تتو بروند. طبیعی است که کسی تتو انجام می‌دهد آدم بدی نیست و کار غیرشرعی مرتکب نشده است و تنها دنبال متفاوت کردن خود از دیگران است.

صفرپور درباره اینکه نقش و نگار تتو خوراک فرهنگی خوبی ندارد و تقلیدی و آماده است، افزود: معمولاً هر امر جدیدی که وارد می‌شود با مقاومت همراه است و تتو از الگوهای غربی است و نه تنها هیچ معنا و مفهومی ندارد بلکه مربوط به جامعه دیگر است.

وی با بیان اینکه مهم است که در مواجهه با مسائل اجتماعی چه دیدگاهی داریم، افزود: ما قانون مشخصی نداریم که متوجه شویم چطور باید با این موضوع مواجه شویم. اگر تتو امری منفی تلقی می‌شود یک مدل کار می‌طلبد و اگر آن را بد نمی‌دانیم نوعی کار دیگر می‌طلبد.

صفرپور با اشاره به اینکه سیاست‌گذار باید تکلیف خود را با موضوع تتو مشخص کند، اعلام نمود: در اسناد بالادستی باید به این اشاره شود که آیا این در جامعه ما پذیرفته شده است یا خیر؟

این آسیب‌شناس که در برنامه‌ای رادیویی صحبت می‌کرد، خاطرنشان کرد: نمی‌توانیم با تتو برخوردی سلبی داشته باشیم، زیرا در جامعه رایج شده است. اگر بخواهیم دنبال تتوهای معنی‌دار باشیم هم در تمام ابعاد جامعه از جمله خانواده، مدرسه و دانشگاه‌ها باید وارد آن شوند و نکات آموزشی و تبلیغی به کمک رسانه بیان شود.

وی در توضیح اینکه منظور از وضع قانون در زمینه تتو چیست، گفت: در بند ششم قانون ما درباره آسیب‌های اجتماعی صحبت شده و آنجا اشاره شده که آسیب‌های اجتماعی ۷۵ درصد باید کاهش و به ۲۵ درصد برسد. اگر خالکوبی جزو آسیب‌های اجتماعی محسوب می‌شود باید در این بند به جز طلاق، اعتیاد و حاشیه‌نشینی به آن اشاره‌ای شود.

انتهای پیام