در بسیاری از جنگ‌ها بناها و مکان‌های تاریخی آسیب‌دیده و از بین می‌روند و آثار باستانی تاریخی غارت می‌شوند. تفکر نظامی به چیز دیگری غیر از پیروزی در جنگ اهمیتی نمی‌دهد.

گروه‌های فرهنگی و دانشگاهی بسیاری برای محافظت از میراث فرهنگی طی درگیری‌های مسلحانه تلاش می‌کنند، اما اکثر تلاش‌های آنان برای کارگزاران جنگ بی‌معناست. ما باید بدانیم که حفاظت از دارایی فرهنگی (CPP) تنها در صورتی موثر خواهد بود که نظامیان و اربابان سیاسی آن را جدی بگیرند.

شاید جای تعجب باشد که حفاظت از دارایی‌های فرهنگی  سابقه طولانی‌مدت در قوانین نظامی دارد و نخستین طرح آن برای ارتش انگلیس، دستورالعمل‌های دورهام 1385، برای حمله ریچارد دوم به اسکاتلند تهیه شد.

امروزه، هدف‌گذاری عمدی اماکن فرهنگی و مذهبی به‌عنوان اهداف نظامی به‌طور خاص در قوانین بین‌المللی بشردوستانه ممنوع است و مهم‌ترین قوانین آن در کنوانسیون لاهه در سال 1954 برای حمایت از اموال فرهنگی ارائه‌ شده است.

پروتکل دوم کنوانسیون لاهه در این مورد نیز در سال 1999 تهیه‌شده است.

حفاظت از دارایی فرهنگی(CPP) هم‌چنین بخشی جدایی‌ناپذیر از پروتکل الحاقی اول 1977 در کنوانسیون‌های ژنو و اساسنامه رم در سال 1998 و قطعنامه 2347 شورای امنیت سازمان ملل است. حفاظت از دارایی فرهنگی به‌طور فزاینده‌ای به‌عنوان قوانین بین‌المللی معمول شناخته می‌شود و مختص یک کشور خاص نیست.

بریتانیا یک بخش CPP در سال 2018 ایجاد کرد. در اولین دوره آموزشی خود که با همکاری کمیته ملی انگلستان Blue Shield (یک‌نهاد مشاوره یونسکو در مورد CPP) توسعه‌یافته بود، اعضای واحد انگلیس به همکاران 6 کشور دیگر پیوستند.

در اکتبر گذشته، جلسه‌ای در ستاد سازمان ملل برگزار شد تا ارتباط بین نابودی میراث فرهنگی و تروریسم و قساوت‌های جمعی را اعلام کند. هر سخنران برای حمایت از میراث فرهنگی هم به‌عنوان یک منبع محلی و هم به‌عنوان یک منبع مشترک استدلال کرد. ایرینا بوکووا، مدیرکل یونسکو  اعلام کرد: حملات شرورانه به هویت یک ملت به‌منظور از بین بردن آنان، میراث آنان ، معیشت آنان و چشم‌انداز آشتی پس از جنگ و ایجاد صلح خبر محکوم است.

در دادگاه بین‌المللی جنایی نظامیان زیادی به جرم حمله عمد به میراث فرهنگی مجازات شدند که می‌توان به فرمانده نظامی یوگسلاوی سابق و احمد الفقی المهدی، عضو انصار دین، یک گروه افراطی وابسته به القاعده، در سال 2016 اشاره کرد.

قلب و ذهن مردم

از زمانی که Sun Tzu در قرن ششم قبل از میلاد “هنر جنگ در چین” را نوشت، نویسندگان نظامی ادعا کردند که از بین بردن میراث فرهنگی توسط دشمن یک عمل نظامی نابخشودنی است و نخستین دلیل برای جنگ بعدی خواهد بود و حکومت بر قشر متضرر سخت خواهد شد. از طرف دیگر، حمایت از میراث فرهنگی جمعیتی که تسخیر شدند، بیانگر احترام به آنان است و اداره کشور را راحت‌تر می‌کند. این چیزی است که سربازان مدرن اغلب از آن به‌عنوان “نیروی تقویت‌کننده” یاد می‌کنند.

مشارکت

از ارتش نمی‌توان انتظار داشت که CPP را قبول کند، اما اگر می‌خواهیم از دارایی فرهنگی محافظت کنیم، مهم است که افراد بخش میراث برای همکاری با نیروهای مسلح در زمینه حمایت از املاک فرهنگی همکاری نزدیک داشته باشند. این بدان معنا نیست که متخصصان میراث باید در یک درگیری خاص از طرف‌های خاصی حمایت کنند، بلکه باید برای همکاری با همه طرف‌ها آماده باشند.

این همکاری باید با گذشت زمان توسعه یابد، چند نکته مهم در این زمینه، آموزش طولانی‌مدت و مداوم، درک درست از میراث در یک منطقه خاص طی درگیری و پس از درگیری است.

به‌طورمعمول، پس از پایان درگیری‌های واقعی، ارتش سازمانی است که قابلیت حفاظت از میراث فرهنگی دارد. این امر می‌تواند پشتیبانی مهندسی برای تثبیت یک ساختمان، تامین نیرو برای محافظت از سایت‌ها یا موزه‌ها در برابر غارت، ارتباط با متخصصان میراث محلی و تخلیه و انتقال مجموعه‌ها به مکان‌های امن‌تر و باثبات‌تر باشد.

این موارد متفاوت هستند و ممکن است نیاز به تخصص خاصی داشته باشند. با توجه به توسعه بیشتر کشورها در زمینه CPP ، چنین واحدهایی ممکن است در حین و بعد از درگیری از میراث فرهنگی حفاظت کنند، اگرچه همچنان نیازمند حمایت قابل‌توجه انجمن میراث فرهنگی هستند.

کاهش تهدید

هرچند در زمان درگیری فقط میراث فرهنگی تهدید نمی‌شوند، اما این مناطق تحت دیگر اقدامات عمدی و غیرعمدی قرار دارند. با شناسایی خطراتی که میراث فرهنگی را تهدید می‌کنند اقدامات حفاظتی بهتری انجام خواهد شد این خطرات شامل عدم برنامه‌ریزی، عدم آگاهی نظامی، خسارت‌های غیرعمدی، هدف قرار دادن عمدی، غارت، استفاده مجدد عمدی از سایت‌ها، اهمال در اجرا و توسعه است.

میراث‌های فرهنگی آسیب‌دیده یا ویران‌شده با جنگ

خشونت در اروپای شرقی، خاورمیانه و غرب آفریقا باعث شده است تا ساختمان‌های تاریخی و بناهای تاریخی تحت آسیب‌های شدیدی قرار گیرند.

طی جنگ جهانی دوم، کشورهای درگیر جنگ مکان‌های مهم فرهنگی در اروپا و آسیا را نابود کردند. در سال 1942، نازی‌ها خانه اپرای سلطنتی در والتا، مالت را با خاک یکسان کردند. در سال 1945 نیز ایالات‌متحده با اولین بمب اتمی در هیروشیما ژاپن تالار ترویج صنعتی را از بین برد.

درحالی‌که ممکن است این مکان‌ها هدف حمله نبودند، اما موجب شد کنوانسیون لاهه در واکنش به این اقدامات طرحی برای حفاظت از املاک فرهنگی در سال 1954 در صورت درگیری مسلحانه ارائه کند. جامعه بین‌الملل در سال 1977 با الحاق پروتکل‌های دیگری به کنوانسیون‌های ژنو در سال 1949  این حمایت‌ها را تقویت کرد. در ماده 53 این پروتکل‌ها “هرگونه خصومت علیه آثار تاریخی، آثار هنری یا اماکن عبادی که میراث فرهنگی یا معنوی کشورها را تشکیل می‌دهند”، منع شده است.

طبق این موافقت‌نامه‌های بین‌المللی  هدف قرار دادن اماکن فرهنگی جرم جنگی است. اما این بدان معنا نیست که گروه‌های نظامی دست از تخریب کشیدند. در چند دهه گذشته، اقدامات تروریستی و جنگی به‌طور خاص باهدف میراث، به اماکن فرهنگی در اروپای شرقی، خاورمیانه و آفریقای غربی آسیب رساندند.

در 26 فوریه 2001 ، ملا محمد عمر، رهبر طالبان خواستار تخریب مجسمه‌ها و زیارتگاه‌های غیر اسلامی در افغانستان شد. وی گفت: “این مجسمه‌ها زیارتگاه کافران بوده و هستند”. چند روز بعد ، مجسمه‌های یادبود قرن ششم، حک‌شده بر صخره دره بامیان در مرکز افغانستان توسط ضد هوایی و تانک مورد اصابت قرار گرفتند. آتش گرفتند و سپس با دینامیت منفجر شدند.

در درگیری‌های نظامی شهر واحه پالمیرا در سوریه به طرز چشمگیری آسیب دید. سپس معبد دیگر بعلشامین  منفجر شد. چندین مقبره برج شهر نیز تخریب شدند و سرانجام، موزه باستان‌شناسی محلی نابود شد البته بیشتر مجموعه‌های آن به دمشق منتقل‌شده بود.

شهر قدیمی دوبرونیک، کرواسی

قدمت شهر دوبرونیک به قرن هفتم بازمی‌گردد، زمانی که رومی‌ها و اسلاوها در سواحل دریای آدریاتیک مستقر شدند. این کشور به یک قدرت تجاری بزرگ تبدیل شد و در قرن 19 لرد بایرون، آن را “مروارید دریای آدریاتیک” نامید. در سال 1979  سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد، یونسکو بخشی از “شهر قدیمی” دوبروینک را به‌عنوان میراث جهانی معرفی کرد.

در سال 1991 و 1992  این شهر در جریان محاصره دوبرونیک، بخشی از جنگ‌های یوگسلاوی  آسیب جدی دید. بیش از دوسوم ساختمان‌های قدیمی شهر با اصابت اشیاء پرتاب‌شده آسیب دید و یک‌سوم آن در اثر آتش‌سوزی ویران شد. در سال 2005  ژنرال سابق یوگسلاوی، پاول استروگار در دادگاه بین‌المللی جنایی به جرم جنایات جنگی، از جمله تخریب بناهای تاریخی در دوبرونیک  به هشت سال زندان محکوم شد.

تالار شهر سارایوو ، بوسنی

تاریخچه تالار شهر یا Vijećnica سارایوو به دهه 1890 برمی‌گردد. در معماری آن از نقوش اسلامی الهام گرفته‌شده و به‌طور خاص، معماری بین قرن سیزدهم و شانزدهم در قاهره، مصر را بیان می‌کند. در سال 1949  این مکان به کتابخانه ملی تبدیل شد.

در جریان محاصره سارایوو در سال 1992، Vijećnica در شعله‌های آتش تقریبا 2 میلیون کتاب از بین رفت. این شهر برای بازگرداندن Vijećnica فعالیت زیادی کرد و در سال 2014 ، آن را دوباره برای عموم بازگشایی کرد.

بودا بامیان، افغانستان

بودا بامیان زمانی بلندترین بناهای تاریخی بودا در جهان بود. حکاکی آن در یک‌طرف صخره مربوط به قرن ششم است و بزرگترین آن بیش از 170 ارتفاع داشت. بودا بامیان خیلی زود به‌عنوان یک مکان مقدس شناخته شد. اما در سال 2001  طالبان، بودا بامیان را با بمباران طی چند هفته نابود کردند. این ویرانی به دنبال دستور ملا محمد عمر رهبر طالبان بود که دستور تخریب مجسمه‌های بت‌پرستی در افغانستان را صادر کرد.

مسجد جینگیو ریبو، مالی

امپراتوری مالی مسجد جینگیو ریبو( Djinguereber)  تیمبوکتو را در قرن 14 بنا کرد و هنوز هم بنای مهمی در این منطقه است.این مسجد در سال 2012 مورد حمله گروه شبه‌نظامی انصار دین قرار گرفت. این گروه به دو مقبره‌های جینگیو ریبو و زیارتگاه‌های اسلامی در شهر آسیب رساندند. در سال 2016 ، احمد الفقی المهدی به دلیل آسیب رساندن به این مکان‌ها در دادگاه بین‌المللی کیفری، گناهکار شناخته شد و در اولین دادرسی دادگاه تخریب اماکن فرهنگی توسط وی یک جنایت جنگی قلمداد شد.

مسجد بزرگ حلب، سوریه

مسجد بزرگ حلب بین قرون هشتم و سیزدهم ساخته‌شده است. به‌طور سنتی، اعتقاد بر این است که زکریا پیامبر در این مکان دفن شده است و یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین مساجد حلب بود. مناره این مسجد بزرگ، مکان اذان گفتن بود که در قرن یازدهم ساخته‌شد. اما در سال 2013 ، در اثر جنگ سوریه نابود شد. هنوز مشخص نیست چه چیزی باعث سقوط آن شده است.

معبد بل در پالمیرا سوریه

معبد بل یک مکان مهم مذهبی در شهر باستانی پالمیرا بود. این مکان در قرن اول ساخته شد و بیش از 1000 ستون، بیش از 500 مقبره و یک قنات رومی است. در سال 2015 این معبد 2000 ساله تحت حمله نظامی تخریب شد. این حمله پس از تخریب معبد بعلشامین، یکی دیگر از اماکن مذهبی باستانی در پالمیرا انجام شد. 

دروازه‌های نینوا، عراق

قدمت شهر باستانی نینوا به قرن هفتم قبل از میلاد برمی‌گردد. این شهر ازلحاظ تاریخی توسط دیوارها و دروازه‌های متعدد محافظت‌شده بود. برجسته‌ترین دروازه‌های آن، دروازه نرگال و دروازه مشقی بود که توسط داعش تخریب شد.

منابع:

europanostra.org

blogs.getty.edu

tandfonline.com

theconversation.com

history.com

انتهای پیام