«اينجا زن و مرد همراه هم هستن… مي‌فهمم چه دردي مي‌کشند. حکايت پارسال ماست که شوهرامون بيکار شده بودن»؛ اين را يکي از زنان اهل آق‌دره بالا مي‌گويد که همسرش سال گذشته در جريان تجمع صنفي مقابل معدن به شلاق و زندان محکوم شد.

حالا او با زنان اهل آق‌دره وسطي که در جريان تجمع روز پنجشنبه در مقابل معدن مورد ضرب و شتم قرار گرفته‌اند، ابراز همدردي مي‌کند. ماجرا از اين قرار است که تجمع مسالمت‌آميز اهالي آق‌دره وسطي در اعتراض به بيکاری جمعي از کارگران به خشونت کشيده شد و درنتيجه برخورد با معترضان، 13 نفر مصدوم شدند. زنان نيز از اين خشونت‌ها بي‌نصيب نبودند. «اين چند وقته هر روز همراهمون اومدن. خب آخه درد ما، درد اين زن‌ها هم هست. اون از آق‌دره بالا که پارسال اونجوري کارگراش شلاق خوردن، اينم از ما… تا کي زن و بچه‌هامون بشينن بيکاري ما رو ببينن.

خيليا به خاطر کار از روستا رفتن جاهاي دور. زندگياشون از هم پاشيده. ماها که مونديم وضعمون اينه. شرمندگي جلوي زن و بچه‌هامون»؛ اينها را کارگري مي‌گويد که سال‌ها در معدن کار کرده و حالا بيکار شده است… ماجراي معدن طلاي آق‌دره تکاب انگار تمامي ندارد. در يک ماه گذشته جمعي از کارگران اين معدن که ساکن روستاي آق‌دره وسطي هستند، به همراه خانواده‌هايشان در اعتراض به فصلي‌بودن قراردادها و ازدست‌دادن شغلشان در مقابل در اصلي معدن تجمع کردند تا شايد کارفرماي معدن طلاي آق‌دره درخواستشان را براي بازگشت به کار بشنود. او بالاخره صداي کارگران را شنيد و روز پنجشنبه با برخورد انتظامي به اين تجمع مسالمت‌آميز کارگري پايان داد. حالا کارگران بيکارشده اين معدن پرحاشيه مي‌پرسند چرا هربار و در آستانه شروع به کار معدن، نام آنها در ليست نيروهاي مازاد قرار مي‌گيرد و غیر‌بومی‌ها جایگزین آنها می‌شوند. «آخر ما آب و خاکمان را پاي اين معدن داده‌ايم. حقمون نيست با ما اين‌گونه برخورد کنن.»

اعتراض يک‌ماهه کارگران فصلي به جذب نيروهاي غيربومي

پنجشنبه 25 خرداد بود که ماجراي برخورد با کارگران معدن طلاي آق‌دره در تکاب خبري شد. روستايي که نامش با شلاق‌خوردن ۱۶ کارگر معترض معدن طلا روي زبان‌ها افتاد. منطقه‌اي محروم و داراي اقليتي کردنشين که اهالي‌اش از طريق کار در معدن طلا يا اشتغال به کارهايي همچون کشاورزي، دامداري و قاليبافي امرار معاش مي‌کنند. اين‌بار اما اين روستا به‌دليل عدم پذيرش درخواست بازگشت به کار کارگران بيکار‌شده‌اش از سوي معدن طلا خبرساز شد. کارگران معترض اين‌بار از اهالي روستاي آق‌دره وسطي بودند که مي‌خواستند با شروع به کار مجدد معدن به کار بازگردند اما با مخالفت شديد کارفرما روبه‌رو شدند. «چندين‌بار با مسئولين معدن و نماينده تکاب حرف زديم اما انگار نه انگار. آخرش تصميم گرفتيم جلوي معدن تحصن کنيم. ديگه چاره‌اي نداشتيم. گفتيم اينجوري حداقل مي‌بينن که ما هستيم. شايد يه فکري به حال ما کردن. زن و بچه‌هامونم اومدن. اونا ميدونن ما چي مي‌کشيم.»

اينها گفته‌هاي يکي از کارگران بيکار‌شده معدن طلاي آق‌دره است. به گفته او تعداد زيادي از اهالي اين روستا تا پيش‌ازاين به کار در معدن طلاي آق‌دره مشغول بودند اما باتوجه به فصلي‌بودن کار و نداشتن قراردادهاي قابل اطمينان، حالا بيکار شده‌اند. اين کارگران در مدت يک ماه گذشته بارها در مقابل در اصلي معدن تجمع برگزار مي‌کردند و خواهان بازگشت به کار شده‌اند. روز پنجشنبه، 25 خرداد درحالي‌که کليه کارگران سابق معدن به همراه خانواده‌هايشان در مقابل در تجمع کرده بودند، با برخورد نيروهاي حراست و نيروهاي انتظامي مواجه شدند. اين کارگران که همراه با همسر و فرزندانشان در اين تجمع حضور داشتند، حالا مي‌گويند چرا باوجود ازبين‌رفتن زمين‌ها و دام‌هايمان کسي به فکر اهالي بيکار اين منطقه نيست و کماکان معدن به جذب نيروهاي غيربومي ادامه مي‌دهد. اين کارگران که در مجاورت معدن طلاي آق‌دره تکاب زندگي مي‌کنند، مي‌گويند هدفمان از برگزاري تجمع، جلب نظر کارفرما براي جذب نيروهاي تعديل‌شده بود.

در جست‌وجوي کار در شهرهاي ديگر

عمليات استخراج از معدن طلاي آق‌دره هر سال بهار به صورت فصلي آغاز و تا حوالي زمستان ادامه دارد و درنتيجه قرارداد اين کارگران نيز موقتي است و در بهترين حالت، کارگران مورد نظر در بهار سال بعد مي‌توانند شانس خود را براي استخدام دوباره در اين واحد معدني امتحان کنند. از زمان آغاز عمليات استخراج در اين واحد معدني در بهار سال ۹۶، شمار قابل‌توجهي از اهالي اين منطقه براي يافتن شغل به معدن طلاي آق‌دره مراجعه مي‌کنند. اين جويندگان کار بيشتر از اهالي چهار روستاي انگورد، آق‌دره عليا، وسطي و سفلي و شهر تکاب هستند و از قرار معلوم تا اين لحظه تعداد ۴۵۰ نفر از آنها به‌عنوان کارگر فصلي در اين واحد معدني مشغول به کار شده‌اند. بااين‌حال، برخي از کارگران اين واحد معدني که اهالي روستاي آق‌دره وسطي هستند، هنوز نتوانسته‌اند نظر مساعد کارفرما را با کار در معدن جلب کنند. به گفته يکي از آنها، تعداد کارگران متقاضي بازگشت به کار و اشتغال در معدن 30 نفر است.

28 ساله است و صاحب يک فرزند؛ از کارگران بيکار‌‌شده معدن که اهل روستاي آق‌دره وسطي است: «فقط زن و بچه خودم نيستن، من خرج مادر پير و سه تا بچه برادرمم ميدم. برادرم رفت تهران براي کار درگير اعتياد شد و فوت کرد. الان من موندم و بچه‌هاي اين برادرم.» اينها گفته‌هاي مهدي است. او تا پيش‌ازاين سال‌ها در معدن طلا کار ‌کرده اما حالا در زمره نيروهاي مازاد معدن قرار گرفته است.
«کل بچه‌هاي آق‌دره وسطي که ميخوان تو معدن کار کنن، 30 نفرن. ما چيز زيادي نمي‌خوايم. ميگيم آقاي کارفرما به جاي اينکه بري از جاهاي ديگه کارگر بياري، بزار ما که بچه همين آب و خاکيم تو معدن کار کنيم. زمينمون رو که نابود کردن، کشاورزيمون که تعطيل شد. قبلا دامدار بوديم، حتي دامهامونم به خاطر آلودگي محيط‌زيست اينجا از بين رفتن، اونوقت با اين شرايط انتظار دارن هيچ اعتراضي نکنيم که پس چرا به ما کار نميدين که از شرمندگي خونوادمون دربيايم.»

او که در مدت يک ماه گذشته در کنار ديگر کارگران بيکار‌شده معدن اقدام به برپايي تجمع اعتراضي کرده، مي‌گويد: «خيلي از بچه‌ها به خاطر کار از روستا رفته‌اند. من هم اگر به خاطر مادرم و بچه‌هاي برادرم نبود، رفته بودم. الان بيشتر بچه‌هاي روستا براي کار به تهران و شهرهاي جنوبي ميرن؛ درحالي‌که معدن چند قدمي ماست ولي جا براي کارگر بومي نداره.» اين کارگر ادامه مي‌دهد: «قبلا هم که کار مي‌کرديم يک ماه کار بود، يک ماه نه!… چندين بار با مدير معدن، صحبت کرديم و ازش خواستيم برامون يه کاري انجام بده اما ميگه من اصلا به شما کار نميدم. خب با اين شرايط ما چيکار کنيم.» اين کارگر سابق معدن طلاي آق‌دره ادامه مي‌دهد: «بيشتر بچه‌هايي که الان تقاضاي بازگشت به کار دارن، پايه يک دارن و توانايي کار روي ماشين سنگين رو دارن ولي کارفرماي ما ميره از بيرون از روستا و شهرهاي ديگه نيرو مياره. هر روز اتوبوس اتوبوس کارگر از جاهاي ديگه مياد تو اين روستا، درحالي‌که خودمون بيکاريم. بچه‌هامون از گردوخاک و صداي انفجار اين معدن مريض شدن، اونوقت حقمون نيست که اينجا بمونيم و کار کنيم.»

خواست تجمع مشخص بود: کار مي‌خواهيم

يکي از کارگران اين معدن که مدت‌ها در اين معدن کار ‌کرده، در رابطه با اتفاقات رخ‌داده در روز پنجشنبه به «وقايع‌اتفاقيه» مي‌گويد: «ما به همراه جمعي از اهالي روستا، به نشانه اعتراض به بيکاري و ازبين‌رفتن زمين‌هايمان و قراردادهاي فصلي، دست به تحصن زديم. اعتراض ما مسالمت‌آميز بود و خواسته‌هايمان برحق است اما هيچ‌کس توجهي به خواسته‌هاي ما نمي‌کند. آن روز بدون توجه به خواسته‌هاي ما، معدن شروع به کار کرد. ما هم به تجمعمون ادامه داديم اما نيروهاي انتظامي اومدن و… ما کار مي‌خوايم فقط همين… .» کارگران مي‌گويند، اگرچه انفجارهاي ناشي از عمليات استخراج طلا بارها به خانه‌هاي کاهگلي اهالي روستا آسيب رسانده‌ اما آنها تا به امروز دلخوش به اين بودند که روزيشان زير طلاهاي همين خاک خفته است.

به گفته اين کارگران، وجود قراردادهاي فصلي براي کارگران بومي معدن طلاي آق‌دره، امنيت شغلي و آينده آنها و خانواده‌هايشان را تحت‌تأثير قرار داده درحالي‌که اغلب کارگران شاغل در اين معدن که همچنان نيز مشغول به کارند، غيربومي هستند. بيکاري، فقر به بار مي‌آورد و از درون فقر آسيب‌هاي اجتماعي زبانه مي‌کشد. چرخه مذمومي که دامن کارگران بيکار‌‌ آق‌دره‌اي را گرفته است. مي‌گويند: «متأسفانه صداي کارگر به جايي نمي‌رسد؛ آن‌هم وقتي پاي معدن طلا در ميان باشد.»

اظهارنظر يک نماينده درباره وقايع آق‌دره

حاشيه‌هاي معدن طلاي آق‌دره چنان که گفته شد، از سال گذشته و همزمان با شلاق خوردن کارگران آق‌دره عليا شروع شد. در همان زمان و درپي اعتراضات به وجود آمده، مجلس تصميم گرفته کميته تحقيق و تفحصي براي پيگيري موضوع تشکيل دهد تا وضعيت معدن طلاي آق‌دره را مورد رصد قرار دهد. در طي اين مدت، نادر قاضي‌پور، نماينده اروميه و عضو فراکسيون کارگري، بارها به روستاي آق‌دره علیا سفر کرد تا از نزديک با وضعيت کارگران آشنا شود. بااين‌حال و علي‌رغم اعلام برخي خبرها در روزهاي پاياني سال گذشته مبني‌بر اعلام نتيجه تحقيق و تفحص از اين معدن، همچنان گزارش اين کميته در صحن علني مجلس قرائت نشده و دلايل اين مسئله نيز مبهم است.
در همين رابطه، نادر قاضي‌پور در گفت‌وگوي کوتاهي با «وقايع‌اتفاقيه» با اعلام اينکه از اتفاق رخ‌داده اخير در روستاي آق‌دره مطلع است، درباره نتيجه تحقيق و تفحص از معدن و وضعيت کارگران اين منطقه مي‌گويد: «تا زماني که نتيجه اين گزارش در صحن مجلس قرائت نشود، امکان صحبت‌کردن در اين خصوص را نداريم و نمي‌توانيم درباره متن گزارش اطلاعاتي ارائه دهم.» اين درحالي است که قرار بود نتيجه تحقيق و تفحص در معدن طلاي آق‌دره پس از تصويب برنامه ششم توسعه در مجلس قرائت شود.

۴۷۲۳۵