‌صلح خبر، گروه بین‌الملل، حسن شکوهی‌نسب: این روزها در جنگ اوکراین «نخستین‌ها» زیاد به چشم می‌خورد؛ نظیر نخستین حمله اوکراین به روسیه با موشک دوربرد اتکمز آمریکایی و سایه طوفان اروپایی یا استفاده کی‌یف از مین‌های زمینی ضدنفر.
این مسائل از تلاش اروپا و آمریکای بایدن برای پیروزی اوکراین در میدان جنگ قبل از ورود مجدد «دونالد ترامپ» به کاخ سفید حکایت دارد به آن امید که در توافق احتمالی آتش‌بسی که ترامپ وعده داده‌است، سرزمین‌های بیشتری نصیب کی‌یف شود یا با تشدید تنش‌ها، رئیس جمهور جدید آمریکا از برقراری صلح عاجز بماند.
در جبهه روسیه هم «نخستین‌ها» به چشم می‌خورد؛ روسیه در تلافی این حملات اوکراین با سلاح‌های جدید غربی، برای نخستین‌بار روز پنجشنبه اول آذرماه از جدیدترین موشک‌های هایپرسونیک غیرهسته‌ای میان‌برد به نام «اورشنیک» علیه یکی از تأسیسات دفاعی – صنعتی اوکراین در دنیپرو استفاده کرد.
این آغاز تشدید تنش که از سوی متحدان اروپایی و آمریکایی کی‌یف کلید خورد به تغییر دکترین هسته‌ای روسیه منجر شد. «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه، طی روزهای اخیر، دکترین جدید هسته‌ای این کشور را امضا کرد که به طور رسمی آستانه استفاده از سلاح هسته‌ای را کاهش می‌دهد. ضمن اینکه این دکترین به روسیه اجازه می‌دهد حتی در پاسخ به حملات متعارف از سوی کشوری که از حمایت یک قدرت هسته‌ای برخوردار است، به حمله هسته‌ای روی آورد.
حال این پرسش به ذهن می‌رسد موشک اورشنیک روسی که برای نخستین بار بعد از تغییر دکترین هسته‌ای این کشور به سمت اهدافی در اوکراین شلیک شد، چه مختصات و ویژگی‌هایی دارد؟
مختصات اورشنیک؛ موشک مافوق صوت روسی توان تغییر معادله جنگ را دارد؟
موشک اورشنیک (9M729 Oreshnik) یک موشک بالستیک روسی میان‌برد مافوق صوت (هایپرسونیک) است. گفته می‌شود که این موشک توانایی رسیدن به سرعتی معادل ۱۰ ماخ (۱۲ و ۳۰۰ کیلومتر در ساعت) را دارد و سامانه‌های دفاع هوایی ناتو قادر به رهگیری آن نیستند.

‌کارشناسان نظامی بر این باورند که برد این موشک بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ کیلومتر است و برخی حتی آن را تا ۵۰۰۰ کیلومتر تخمین می‌زنند. این برد، تقریباً تمام اروپا را در معرض تهدید قرار می‌دهد. همچنین کارشناسان نظامی روسیه معتقدند که موشک اورشنیک قادر است از هر سیستم دفاع موشکی مدرن موجود عبور و پناهگاه‌های زیرزمینی عمیق را بدون استفاده از کلاهک هسته‌ای نابود کند.
همچنین، چندین کلاهک مستقل هدایت‌شونده این موشک، باعث افزایش دقت و قدرت تخریب آن می‌شود. به علاوه موشک بالستیک اورشنیک به گونه‌ای طراحی شده که دارای یک سیستم حمل‌کننده بسیار پیچیده و قدرتمند است. این سیستم حمل‌کننده، شامل ۶ کلاهک مستقل هدایت‌شونده است. هر یک از این کلاهک‌ها به نوبه خود به ۶ موشک کوچک‌تر تقسیم می‌شود.
در همین ارتباط روزنامه انگلیسی «دیلی میل»، استفاده از موشک هایپرسونیک با قابلیت حمل چندین کلاهک هسته‌ای توسط روسیه در جنگ اوکراین را زنگ هشدار برای جنگ هسته‌ای در اروپا ارزیابی‌کرد و نوشت: تسلیحات هایپرسونیک روسیه که اخیراً علیه اوکراین استفاده شد می‌تواند در ۲۰ دقیقه، لندن یا هر نقطه دیگری از اروپا را با چندین کلاهک هسته‌ای هدف قرار دهد.
این رسانه انگلیسی، موشک هایپرسونیک شلیک شده به اوکراین را با موشک‌های دارای کلاهک هسته‌ای روسیه که حتی قابلیت هدف قرار دادن آمریکا را نیز دارند قابل مقایسه ندانست و درباره مختصات آن نوشت: این موشک می‌تواند با سرعت ۷۶۰۰ مایل در ساعت (۱۰ برابر سرعت صوت) و بردی به اندازه ۳۱۰۰ مایل، به هر نقطه‌ای در اروپا در عرض چند دقیقه برسد. موشک اورشنیک توانایی حمل چندین کلاهک هسته‌ای را دارد اما در حمله اخیر به منطقه دنیپرو، با کلاهک‌های متعارف انجام شد.
این روزنامه انگلیسی، استفاده از موشک هایپرسونیک با قابلیت حمل چندین کلاهک هسته‌ای را نشانه‌ای از تشدید تنش‌ها و موجب افزایش نگرانی درباره جنگ هسته‌ای ارزیابی کرد.
اهداف چندگانه روسیه از شلیک اورشنیک
شلیک موشک مافوق صوت اورشنیک توسط روسیه به عنوان بخشی از تنش‌های نظامی در جنگ اوکراین، اهداف مختلفی را می‌تواند دنبال کند. این اقدام از جنبه‌های نظامی، سیاسی و روانی قابل بررسی است؛
۱. نمایش قدرت نظامی
شلیک این نوع موشک پیشرفته پیام آشکاری از توانمندی‌های راهبردی روسیه است. این موشک‌ها قادر به حمل کلاهک‌های هسته‌ای هستند و شلیک آن‌ها نشان‌دهنده عزم روسیه برای استفاده از ابزارهای پیشرفته در دفاع یا حمله است. این اقدام می‌تواند هشداری برای اوکراین و متحدان غربی آن به‌ویژه ناتو باشد تا خطر جدی مقابله با روسیه را درک کنند.
در همین ارتباط روزنامه انگلیسی دیلی میل، حمله موشکی روسیه با اورشنیک را دارای تأثیر نظامی ندانست اما تاکید کرد که حمله با این نوع از موشک که توان حمله کلاهک هسته‌ای را دارد یک نمایش قدرت بود و کرملین با این حمله خواست به غرب نشان دهد که توان انجام حملات هسته‌ای را دارد.
۲. فشار بر غرب و ایجاد بازدارندگی
روسیه به دنبال ارسال پیامی به آمریکا و متحدان اروپایی است مبنی بر اینکه حمایت‌های نظامی و مالی آن‌ها از اوکراین می‌تواند عواقب گسترده‌تری داشته باشد. شلیک موشک هایپرسونیک می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای افزایش فشار و کاهش تمایل غرب به ادامه حمایت از اوکراین عمل کند.
۳. آزمایش و نمایش آمادگی نظامی
این حمله موشکی ممکن است بخشی از برنامه‌های نظامی روسیه برای بررسی کارایی و دقت تسلیحات راهبردی خود باشد. در عین حال، این اقدام‌ها به ارتش روسیه فرصتی می‌دهد تا توانایی‌های خود را در شرایطی که تنش‌ها در اوج است، به رخ بکشد.
البته برخی کارشناسان غربی بی‌اعتنا به کارشکنی‌های آمریکا و اروپا در تشدید تنش‌ها، حمله موشکی روسیه با هایپرسونیک را ابزاری برای ایجاد وحشت در میان مردم اوکراین با هدف فشار بر دولتمردان در راستای تن دادن به آتش‌بس ارزیابی می‌کنند. برخی نیز نقش این حمله مؤثر را به هدف تقویت جایگاه داخلی پوتین تنزل می‌دهند و معتقدند این نمایش قدرت و تصمیم‌گیری‌های جسورانه می‌تواند برای تقویت جایگاه وی در میان نخبگان نظامی و مردم روسیه مؤثر باشد؛ اهدافی که به نظر می‌رسد بیشتر جریان‌سازی مخالفان مسکو است و با واقعیت فاصله دارد.
در مجموع، شلیک موشک مافوق صوت از سوی روسیه اقدامی چندبعدی است که هم جنبه‌های نظامی و هم اهداف سیاسی را در بر می‌گیرد. این اقدام که در پاسخ به شلیک موشک‌های دوربرد غربی همچون «اتکمز» و «سایه طوفان» و نیز مین‌های زمینی ضدنفر از سوی اوکراین علیه روسیه انجام گرفته‌است، نشان‌دهنده تشدید تنش‌ها و احتمال ورود به مرحله‌ای خطرناک‌تر در جنگ اوکراین است؛ مرحله شدیدی از تنش که اوکراین و متحدان غربی عامدانه آن را قبل از ورود ترامپ به کاخ سفید با هدف پیچیده کردن معادلات جنگ و امتیازگیری هم در میدان نبرد و پشت میز مذاکرات احتمالی برنامه‌ریزی و اجرایی کرده‌اند.