جامعه > محیط زیست – روزنامه وقایع اتفاقیه نوشت: آنچه هوای تنفسی سیستان‌و‌بلوچستان را غبارآلود کرده، بادهای موسمی 120روزه است با سرعت 120 متر در ثانیه و عمری صد ساله.

توفانی که سال‌ها از روی هامون خروشان می‌گذشت و تابستان داغ سیستان‌وبلوچستان را خنک می‌کرد، بعد از خشکسالی بلای جان اهالی شد و زندگی را از سیستان‌و‌بلوچستان گرفت و امسال چنان پرقدرت شد که توانست آبادی‌های زیادی را زیر خاک مدفون کند، هرچند مهم‌ترین کانون‌های خارجی گردوغبار در عراق، عربستان، کویت، سوریه و اردن قرار دارند اما برای سیستان‌و‌بلوچستان، کانون اصلی غبار، هامونِ خشکیده است. توفان‌های شن در طول 17 سال خشکیدن این تالاب قدرت بیشتری گرفتند و با غبار درآمیختند. حالا رهایی مردم از گردوغبار و توفان شن به نجات هامون گره خورده است و حقابه‌ای که باید از سوی افغانستان تأمین شود. بستن سد کجکی روی رودخانه هیرمند در افغانستان و پمپ‌های آب بر سر راه رود با خشکسالی همراه شد و هامون هم خشکید اما دو سال است که بخش‌هایی از هامون به‌واسطه بارش‌ها و پیگیری سازمان محیط زیست برای دریافت حقابه و آبگیری تالاب بین‌المللی، تا حدودی احیا شد تا کمی از درد توفان‌ها بکاهد.

نجات هامون مهم‌ترین پیش‌شرط مذاکرات ایران و افغانستان
عکس‌های ماهواره‌ای این‌طور نشان می‌دهد که بخش‌هایی از هامون اکنون با اقداماتی که سازمان محیط زیست انجام داده، 20درصد آبگیری شده است و توانسته تاحدودی از شدت غبار بکاهد، بااین‌حال وزش باد در بخش‌های خشکیده گرد و خاک را به این‌سو و آن‌سو می‌برد. این تصاویر نشان می‌دهد منشأ اصلی ایجاد گردوغبار در سیستان‌و‌بلوچستان در هرات و زمین‌های خشکیده اطراف هامون است. همین مسئله موجب شد سازمان محیط زیست در سه سال اخیر از احیای تالابی که در نبود حقابه و بارندگی خشکیده‌تر می‌شد، غافل نماند و برای اجبار افغانستان برای دادن حقابه دست به دامن قانون و سازمان‌های بین‌المللی شود. چنانچه در سه سال اخیر، نجات هامون از سوی سازمان محیط زیست به‌عنوان مهم‌ترین پیش‌شرط مذاکره با افغانستان اعلام شده است.

توفان به کدام سو می‌رود؟
این‌طور که ضیاء‌الدین شعاعی، مدیر ستاد ملی مقابله با پدیده ریزگردها، خبر داده است بادهای ۱۲۰روزه سیستان که هر سال با آغاز فصل گرم در این منطقه می‌وزد این‌بار شدت بیشتری گرفته است. توفان شن اخیر ناشی از وقوع وزش باد شمالی بود و اغلب منشأ آن در خاک افغانستان را فعال کرد و مقداری از جهت این باد به سمت شمال و شمال‌شرق حرکت داشت.
شعاعی به آنا گفته است: بروز توفان شن در منطقه بسیار تأثیرگذار بوده و این‌بار حتی چندین برابر بالاتر از دوره‌های قبلی بود البته طبق آخرین گزارش‌ها، اواخر روز سه‌شنبه وضعیت هوا کمی بهتر و از حالت حاد خارج شد. ناصر چرخساز، رئیس سازمان امداد و نجات، نیز درباره وقوع توفان شن در شهرستان‌های سیستان‌وبلوچستان گفته است: «متأسفانه حدود 400 روستا در شهرستان‌های زهک، نیمروز، زابل و هیرمند متأثر از این حادثه شده و اطراف بسیاری از منازل مسکونی با شن احاطه شده است ولی اینکه روستاها و اهالی آن در شن مدفون شده‌اند صحت ندارد.» بااین‌حال، توفان شن بیماری‌ها و مشکلات ریوی و چشمی برای مردم منطقه ایجاد کرده است. البته این رویداد برای امروز نیست و از قدیم دلیل شیوع بیماری‌های ریوی در شمال سیستان‌و‌بلوچستان گردوغبار بوده است؛ به‌طوری‌که بعضی سال‌ها به‌ دلیل بروز توفان‌های شن بیماری‌های چشمی و التهاب چشم در بین ساکنان منطقه شیوع بیشتری داشته است. اگرچه کارشناسان پدیده حاضر در سیستان‌‌‌وبلوچستان را «توفان شن و ماسه» می‌خوانند و تأکید می‌کنند این گردوغبار نیست اما آبگیری هامون راه برون‌رفت از این وضعیت است.
هرچند سازمان برای نجات تالاب در سطح ملی و بین‌المللی تلاش زیادی کرده اما توفان شن به ذات این منطقه گره خورده است. بااین‌حال گزارش‌ها نشان می‌دهد رطوبت بالا و بهبودیافتن هامون، در کاهش غبار تأثیر‌گذار است، اگرچه شدت توفان درحال‌حاضر این را نشان نمی‌دهد. به گفته مدیر ستاد ملی مقابله با پدیده ریزگردها، مناطقی که برای حل این مسئله، به بروز توفان شن در منطقه کمک می‌کند و باید بادشکن‌های زنده و غیر‌زنده ایجاد شود تا حدودی شناخته شده است. اگرچه دلایل و مناطق بروز توفان شن در سیستان‌و‌بلوچستان مشخص شده است و برنامه‌های لازم برای کاهش آسیب‌های ناشی از بروز توفان وجود دارد اما متأسفانه به ‌دلیل محدودیت اعتبار، امکان اجرائی‌شدن این برنامه‌ها نیست.
باوجود شدت‌گرفتن غبار در شرق کشور، درحالی‌که حل معضل به اقدامات بلندمدت نیازمند است، تنها راه نجات مردم پیش‌بینی و اطلاع‌رسانی به‌موقع به مردم است، چراکه اطلاع‌رسانی موجب می‌شود مردم در فضای باز حضور نیابند، در مواقع شدت غبار، برای آسیب کمتر به افراد مدارس، ادارات و دانشگاه‌ها تعطیل شود و توزیع ماسک مناسب، عایق‌بندی منازل و ادارات و برنامه‌هایی از این دست؛ اتفاقی که به گفته رئیس سازمان محیط زیست در دستور کار قرار داده شده است. به گفته ابتکار، ایجاد امکانات برای استفاده مردم از پوشش‌هایی با جنس نانو برای کولرها هم‌اکنون با همکاری شرکت‌های دانش‌‌بنیان در زابل در حال پیگری و انجام است.

سازمان محیط زیست برای نجات هامون چه کرد؟
دیروز با شدت‌گرفتن گرد و خاک در شرق کشور، معصومه ابتکار، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان محیط زیست، تأکید کرد: هامون در توجه ملی و بین‌المللی قرار دارد و در سه سال گذشته احیا و نجات آن مهم‌ترین پیش‌شرط مذاکرات دوجانبه ایران با افغانستان بوده است. این موضوع حتی در بالاترین سطح و از سوی رئیس‌جمهوری کشور دنبال شده و در مکاتبات و مذاکرات ایشان نیز بر ضرورت احیا و نجات هامون با همکاری دو کشور ایران و افغانستان اصرار شده است. دراین‌مدت رایزنی و برقراری تعامل با افغانستان در سه سطح محلی، ملی و بین‌المللی یکی از اقدامات سازمان محیط زیستی بود؛ در سطح کارگروه محلی و استانی با همکاری استاندار، ارتباطات و رایزنی‌های مرزی در بحث تأمین آب هامون، همکاری با وزارت کشور برای رفع موانع ورود آب از فراه و رفع عمده موانع جریان آب در این قسمت طی سال‌های ۹۳ و ۹۴، لایروبی مسیرها و رودخانه‌های ورودی به هامون، همچنین اقدام مهم وزارت جهاد کشاورزی برای بهینه‌سازی مصرف آب و اصلاح الگوی آبیاری و کشت در ۴۰ تا ۵۰ هزار هکتار از اراضی حومه هامون پیگیری و انجام شد.
ازسوی‌دیگر، کارگروه ملی نیز انجام اقداماتی همچون هماهنگی با دستگاه‌های اجرائی برای تأمین حقابه و تدوین برنامه مقابله با گردوغبار استان را در دستور کار خود قرار داد که از نتایج این اقدامات می‌توان به تخصیص دو نوبت حقابه به هامون از ابتدای سال جاری تاکنون اشاره کرد. رایزنی‌ها برای ارتباط با افغانستان به‌ منظور نجات هامون ادامه داشت تا در نخستین دیدار رسمی اشرف غنی، رئیس‌جمهوری افغانستان در تهران، یک ساعت از گفت‌وگو‌ها به احیای هامون به‌عنوان میراث مشترک دو کشور اختصاص داده شد و در پایان این دیدار، رئیس‌جمهوری افغانستان با استقبال از پیشنهاد تشکیل کارگروه مشترک برای احیای هامون میان دو کشور، قول همکاری‌داد. سازمان جنگل‌ها و مراتع هم قرار است برای مقابله با گردوغبار، برنامه‌ای عملی تقدیم دولت کند و در کنار این در سفر اخیر رئیس‌جمهوری به افغانستان تعاملاتی درزمینه همکاری با افغانستان درباره ساماندهی تالاب هامون صورت گرفت اما چون حکومت مرکزی افغانستان تسلطی بر آب‌گیری تالاب ندارد، آب را رها می‌کند ولی به تالاب نمی‌رسد.
اوایل سال جاری بود که تالاب هامون در فهرست جهانی یونسکو به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره ثبت شد؛ اتفاقی برای رفع چالش‌های فرامرزی و جذب همکاری‌های بین‌المللی برای نجات آن. اگرچه این اتفاق در کنار اقدامات سازمان برای جلب توجه جهانیان به تالاب، از اقدامات قابل دفاع سازمان است اما در این‌ مدت کوتاه نتوانسته غبارها را مهار کند. در کنار ابعاد بین‌المللی پدیده گردوغبار و گرفتارشدن نقاط مختلف کشور در آن، دولت هم در تلاش است لایحه‌ای برای مقابله با پدیده گردوغبار به تصویب برساند که این لایحه ابلاغ شده و در دستور کار قرار دارد.

۴۲۴۲

Let’s block ads! (Why?)

RSS