دکتر سید احمد فاطمی نژاد در گفت‌وگو با صلح خبر در مورد شکست امریکا در رای‌گیری شورای امنیت سازمان ملل اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین مواردی که در این اتفاق تاثیرگذار است رویه کلی دولت ترامپ است که در سیاست خارجی خود دنبال می‌کند، همان‌طور که در بیانیه‌های چین و روسیه بعد از این رای‌گیری می‌بینیم، آن‌ها این رای و این اتفاق را پیام و مخالفتی با یک‌جانبه‌گرایی امریکا می‌دانند.
وی ادامه داد: در کل یک‌جانبه‌گرایی یکی از خصلت‌های سیاست خارجی امریکا بعد از جنگ سرد بوده و در دوره ترامپ خیلی شدت پیدا کرده است و طبیعتا در این‌جا و شکست آمریکا در جلب آرای اعضای شورای امنیت سازمان ملل می‌تواند مقابله‌ای با رویه امریکا در سیاست خارجی باشد.
این استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی تصریح کرد: تفسیر دیگری که می‌توان برای این اتفاق داشت، این است که امریکا به ویژه در دوره ترامپ با سازمان‌های بین‌المللی مشکل داشته است و از خیلی از سازمان‌ها خارج شده و خیلی از پیمان‌ها را منقضی کرده و از آن‌ها خارج شده است و در مجموع می‌توان گفت که رویه آن بنا بر رابطه دوستانه‌ای با سازمان‌ها، نهادها و معاهدات بین‌المللی نبوده است.
فاطمی‌نژاد افزود: طبیعتا در چنین فضایی و با چنین نگاه منفی نسبت به نهادها و پیمان‌های بین‌المللی نمی‌توان انتظار داشت که بتوان از آن‌ها استفاده کرد و عملا باقی کشورها این فضا را به امریکا نمی‌دهند. در مجموع با این تفسیر می‌توان این اتفاق را نتیجه رویه منفی دولت ترامپ در قبال سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی به ویژه در یکی، دو سال اخیر تلقی کرد.
وی به عنوان سومین تفسیری که می‌توان از نتیجه رای‌گیری شورای امنیت ارائه کرد، خاطرنشان کرد: در تفسیر دیگری به ویژه در خصوص کشورهای اروپایی مانند آلمان، فرانسه و بریتانیا و حتی کشورهایی مثل بلژیک که به عنوان عضو غیردائم حضور داشتند و رای ممتنع دادند، می‌توان اقدام آن‌ها را حمایت از برجام تلقی کرد کماکان کشورهای اروپایی معتقد هستند که برجام بهترین معاهده‌ای است که می‌تواند بر رفتار هسته‌ای ایران امکان نظارت را فراهم کند و امریکا در برخورد و رفتار خود در قبال برجام اشتباه داشته است. طبیعتا اروپایی‌ها با این رای ممتنع می‌خواستند حمایتی از برجام کرده باشند و جلوی از بین رفتن کامل برجام را بگیرند.
ترکیب آرا خود آمریکا را هم شگفت‌زده کرد
این عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد در مورد اجماع نظری در جامعه جهانی عنوان کرد: آن چیزی که در این اتفاق خود را نشان می‌دهد روحیه قدرتمندانه جامعه بین‌الملل است. می‌توان گفت که یک نوع اجماع نظری در جامعه بین‌الملل برای مقابله با یک‌جانبه گرایی امریکا و حفاظت از معاهدات، نهادها و سازمان‌های بین‌المللی اتفاق افتاده است.
فاطمی‌نژاد اضافه کرد: این اتفاق در این رای‌گیری از معدود مواردی است که با این سبک و کیفیت اتفاق می‌افتد و حتی می‌توان گفت که تنها موردی است که به این شکل اتفاق می‌افتد گرچه چندین مورد حتی در همین دولت ترامپ داشته‌ایم که قطع‌نامه‌های امریکا با شکست مواجه شده است و نتوانسته رای کافی را در شورای امنیت بیاورد اما این بار تعداد آرای منفی که در این مورد روسیه و چین بودند و تعداد آرای ممتنع خیلی زیاد بود و شاید خود امریکا هم شگفت زده شد.
قطعنامه امریکا رای نیاورد و نیاز به وتو نداشت
وی در مورد روال تصویب قطع‌نامه‌ها در شورای امنیت گفت: در شورای امنیت قطع‌نامه‌ها به این صورت تصویب می‌شود که یک پیش‌نویس باید حداقل ۹ رای مثبت جلب کند و همچنین هر پنج عضو دائم شورای امنیت-یعنی امریکا، روسیه، چین، فرانسه و بریتانیا- نیز رای مثبت داده باشند و در این ۹ رای قرار داشته باشند تا این پیش‌نویس به صورت قطعنامه تصویب شود. باید در نظر بگیریم که رای ممتنع اعضای دائم شورای امنیت باعث وتوی یک قطعنامه نمی‌شود و حتما برای این منظور رای منفی لازم است و در این مورد رای روسیه و چین قابل توجه است چرا که اگر امریکا موفق می‌شد باقی آرا را هم بگیرد اما چون روسیه و چین رای منفی دادند باز هم این قطعنامه مردود بود گرچه در این مورد اصلا قطعنامه رای نیاورد.
این استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی در مورد رای اروپایی‌ها در رای‌گیری شورای امنیت افزود: انتظار می‌رفت که امریکا حداقل بتواند اروپایی‌ها را با خود همراه کند اما آن‌ها رای ممتنع دادند گرچه این رای ممتنع خیلی هم به نفع ایران تلقی نمی‌شود اما حداقل امتیازی هم به امریکا داده نشد. بیش از اینکه رای اروپایی‌ها را به نفع ایران تلقی کنیم این رای در واقع مقابله با امریکا و دولت ترامپ بود و در واقع یک «نه» به دولت ترامپ بود. این نشان‌دهنده نارضایتی دولت‌های اروپایی از رویه ترامپ است و همچنین نشان‌دهنده این است که جامعه بین‌المللی چقدر برای برجام اهمیت قائل است و جایگاه برجام را در منع اشاعه سلاح هسته‌ای پذیرفته‌اند و نباید این پیمان با شکست کامل مواجه شود.
برای روسیه و چین مبنا حقوق بین‌الملل است
فاطمی‌نژاد در مورد رای منفی روسیه و چین به پیش‌نویس قطعنامه امریکا در شورای امنیت تصریح کرد: در مورد روسیه و چین می‌توان تفسیرهای مختلفی داشت ولی وقتی به رویه روسیه و چین در شورای امنیت نگاه می‌کنیم با وجود اینکه شاید این تفسیر در نگاه اول مورد پذیرش خیلی از افراد خصوصا منتقدین رفتار چین و روسیه قرار نگیرد اما چین و روسیه به ویژه در شورای امنیت همیشه خیلی رفتار نهادگرایانه و مبتنی بر حقوق بین‌الملل داشته‌اند. استدلال روسیه و چین همواره این بوده است که مبنا باید حقوق بین‌الملل، منشور سازمان ملل و تصمیمات شورای امنیت باشد و زمانی که بتوانند با این استدلال رفتاری را توجیه کنند حتما آن رفتار را انجام می‌دهند.
وی در مورد رفتار حقوقی روسیه و چین اضافه کرد: در این مورد اخیر هم به همین صورت است یعنی هم چین و هم روسیه این ادعا را دارند که قطعنامه مورد نظر امریکا خلاف قطعنامه موید برجام یعنی قطعنامه ۲۲۳۱ و ضمائم آن بوده است. این ضمائم تاکید می‌کند که تحریم‌های تسلیحاتی ایران باید در اکتبر ۲۰۲۰ لغو شود. این رفتار چین و روسیه کاملا حقوقی است و در باقی موارد هم همین است که آن‌ها بر مبنای اصول منشور سعی می‌کنند، تصمیمات خود را توجیه کنند. در این مورد نیز پایه استدلالی آن‌ها برای توجیه رفتار خودشان بسیار قدرتمند بود و می گفتند که ما یک قطعنامه داریم و پیش‌نویس امریکا خلاف قطعنامه شورای امنیت است و به همین خاطر آن را رد می‌کنند.
چین و روسیه حتی با وجود دغدغه‌های سیاسی رفتار خود را با حقوق بین‌الملل توجیه می‌کنند
این عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: اظهارات نماینده‌های چین و روسیه همواره بعد از وتوهایی که انجام می‌دهند به اصول منشور اشاره می‌کند و به عنوان مثال می‌گویند که مخالف اصل عدم مداخله است. در قطع‌نامه‌های مختلف خصوصا وقتی چین وتو می‌کند به مبانی حقوقی و منشور سازمان ملل اتکا می‌کند و سعی می‌کند حتی در صورت وجود دغدغه‌های سیاسی یک توجیه حقوقی انجام دهد و در این‌جا هم اگر چین و روسیه دغدغه حمایت از ایران را داشته باشند این مساله را مطرح نمی‌کنند.
وی در مورد اینکه چه اتفاقی در ایران افتاده است که باعث کسب این امتیاز مثبت در شورای امنیت شده است، تاکید کرد: بهترین کاری که ایران در این مدت انجام داده است، انجام ندادن هیچ کاری بود هست، همین‌که ایران کار خاصی در مقابل رفتارهای مواجهه‌جویانه امریکا انجام نداد و یک نوع رفتار انفعالی و سکوت انجام داد و منتظر مرور زمان شد و کاری را انجام نداد و همین بزرگ‌ترین عاملی بوده است که در تصمیم‌گیری فرانسه، بریتانیا و حتی روسیه و چین موثر بوده است.
این استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی افزود: فرض کنید که در مقابل هر کدام از اقدامات مواجهه‌جویانه‌ای که امریکا و متعهدین آن در ماه‌های اخیر و یکی، دو سال گذشته انجام دادند اگر ایران واکنش شدید نشان می‌داد قطعا همه کشورها متفق می‌شدند که باید با ایران مقابله شود و در مجموع از این منظر می‌توان گفت که همین که ایران هیچ کاری انجام نداده است باعث شده است که کشورها در شورای امنیت راضی شوند و رای ممتنع بدهند و مشکل را از سمت امریکا بدانند. در صورتی که اگر ایران پر سر و صدا و مواجهه‌جویانه حرکت می‌کرد احتمالا مانند گذشته تا کنون چند قطعنامه علیه خودمان می‌گرفتیم.
فاطمی‌نژاد اضافه کرد: این مساله در سیاست خارجه وجود دارد و یکی از تصمیمات در سیاست خارجه همین است که رفتاری انجام ندهیم و در برخی از موقعیت‌ها کاری انجام ندهیم. در این مورد هم دولت ایران موفق بوده است و این قطعنامه هم نتیجه همین انجام ندادن هیچ کاری بوده است.
وی در مورد اینکه آیا امریکا پس از این شکست به سراغ اقدام‌های جایگزین علیه ایران روی می‌آورد، خاطرنشان کرد: ما زمانی که در رویه‌های دولت امریکا مطالعه می‌کنیم این مساله را می‌بینیم، در دولت بوش هم در گذشته این اتفاق افتاد؛ زمانی که بوش در چهارچوب نهادهای بین‌المللی با مقاومت بقیه قدرت‌های بزرگ مواجه می‌شد سعی می‌کرد تا برای خود حامیانی در میان قدرت‌های متوسط و کوچک پیدا کند و با استفاده از کمک‌های آن‌ها و به صورت دسته جمعی یا یک‌جانبه اهداف خود را پیش ببرد.
این عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد اضافه کرد: در جریان همین رای‌گیری قطعنامه هم ما نامه شش عضو شورای همکاری خلیج فارس را داشتیم که درخواست حمایت از قطعنامه را داشتند. از این‌جا احتمالا امریکا سعی خواهد کرد با حمایت کشورهای منطقه فشار بر ایران را بیشتر کند و روی آن‌ها مانور بدهد و در این مسیرها سعی کند موفقیت‌های سیاست خارجه خود را نشان دهد که بعد از چندین سال و تقریبا از دهه ۸۰ به بعد یکی از کشورهای عربی دیگر وارد روابط رسمی با رژیم صهیونیستی اسرائیل می‌شود.
انتهای پیام
