سرزمینهایی که بخشی از ایئرینه وئیجه ( ایران ) است

 ائیرینه وئیجه : جزو اول این واژه همان ائیرینه است ( آریایی ) ولی جزو دوم آن وئیجه سخنهای بسیاری را در خود جای داده است . در سانسکریت واژه بیجه موجود است که به معنی تخم و نژاد می باشد . خاورشناسان بر این باورند که کل این واژه به معنی نژاد آریایی در پارسی امروزی معنی می دهد . در حقیقت به خاکهایی که نژادهای ایرانی در آن ساکن هستند ائیرئینه وئیجه گفته می شود . ایران به هیچ وجهه محدود ب07; مرزهای کنونی ایران نمی باشد.

نام ایران در اوستا و نسکهای باستانی پهلوی بسیار آمده است . در بیشتر این نوشته های کهن پس از آمدن نام ایران درود و ستایش اهورامزدا خدای یکتای ایرانیان پس از آن ذکر شده است . ایرانشهر نیز از نامهای دیگر سرزمینهای ایران است که خاورشناسان بر این باورند ماد خرد و بزرگ یا آتروپاتان ( همان آذربایجان امروزی ) و کردستانات نخستین زادگاه سرزمین ایرانشهر است . عده ای دیگر بر این باورند ایران ویچ همان آذربایجان امروزی است . این افراد با استناد بر بند دوازدهم از فصل  29  بندهش پهلوی نخستین  زادگاه ایران ویچ را از آران و قفقاز و اطراف آذربایجان می دانند . عده ای دیگر شهر ایرانی خوارزم ( بین ازبکستان و ترکمنستان ) را زادگاه ایران ویچ میدانند . در وندیداد و کتیبه های خوارزم ایران ویچ را شهری بزرگ و سرد خوانده اند . به هر روی بین این دو نظریه اختلاف وجود دارد ولی چیزی که بر همگان آشکار است این است که معنی واژه ایران در پارسی امروزی یعنی خواستگاه و سرزمینهای آریایی .

بخشی از این سرزمینهای آریایی ایران که توسط سلاطین ننگین قاجار طی قراردادهای تحمیلی گلستان و ترکمانچای واگذار شد و قسمتهایی دیگر که توسط امپراتوری عثمانی و یا دخالت انگلیس متجاوز اشغال و تجزیه شد به شرح زیر است : کردستان سوریه – کردستان عراق  – ازبکستان – تاجیکستان – جمهوری آذربایجان – ترکمنستان – داغستان – بخشی از قزاقستان – ارمنستان – بلوچستان پاکستان – هرات افغانستان – گرجستان – بخشی از قرقیزستان

مذهب آریایی های پیش از ظهور زرتشت به صورت  گسترده در سرزمینهای آریایی نشین متحد بوده است . آریایی های پیش از زرتشت به آئینی باور داشتند که دنیا را به دو دسته تقسیم میکرده است . یکی خیر و دیگری شر . نخستین گروه اهورایی و درستی و نیکی است . دسته دوم اهریمنی و زشت کرداری است . این دو گروه با یکدیگر در همه موارد زندگی در سیتز هستند . آئین میترائیزم ایران یکی از این باورهاست که از کهن ترین آئین های جهان محسوب می شود و به اروپا و آسیا انتشار یافت و امروزه آثارش در کلیساهای مسیحیت نیز موجود است . میترائیزم آئین مهر و دوستی و ستایش از نیروهای بزرگ خداوند است . آب و آتش و خاک از این نیروهای جاودانه به حساب می آیند . پس از ظهور زرتشت اسپنتمان همه گروه ها و آئین های چند خدایی یکی شدند و دینی واحد تشکیل دادند که اهورامزدا خدای واحد آنان گشت . گاتها بزرگ ترین سند یکتا پرستی ایرانیان زمان اشو زرتشت است . در یشتها- یسنا با اینکه از اصول زرتشتی پیروی شده است ولی چهره های دینی میترایی نیز در آن دیده می شود . دلیل این امر را شاید بتوان متحد کردند همه آئین ها توسط اشو زرتشت دانست . زرتشت ضمن احترام به همه گروههای دینی و مذهبی آن روزگار دینی مترقی تر و واحد را برای آنان به ارمغان آورد که موجب پایداری و گستره بزرگ زرتشتیان در منطقه خاورمیانه شد . زیرا در صورت رد کردن همه گروه های دینی آن روزگار هم احتمال شکست در آوردن دین نو رخ بدهد و هم تمامی آئینهای کهن و باستانی ایران ممکن بود برای همیشه از یادها بروند . با این دو احتمال زرتشت نیک ترین روش را برای آوردن دین خود برگزید و میترائیزم را کامل رد نکرد و با احترام به آن یکتا پرستی – آئینهای انسان دوستی و راه و روش نیک زندگی کردن را به روشی درست و اصولی تر به آن اضافه نمود . زبان اوستایی ایرانیان باستان نیز امروزه با اینکه واژه تازی را پس از یورش اعراب به خود راه داده است ولی همچنان پایدار و استوار است و مایه مباهات فرهنگ و تاریخ و تمدن ایران است . خود واژه اوستا در معنی اساس٫   بنیاد و ریشه نامیده می شود .  :

زبان کهن اوستایی ایران

1 ) شعبه شرقی

 2 )  شعبه غربی

شعبه شرق ایران خود شامل دو قسمت است :

پارسی میانه : ختنی – سغدی – خوارزمی

پارسی کنونی : آسی – پشتو – لیننانی ( سغدی جدید ) – لهجه های فلات پامیر

شعبه غرب ایران نیز شامل سه قسمت است :

1  ) پارسی کهن : اوستایی  – پارسی باستان ( کتیبه های هخامنشیان ) – مادی  ( قدمت بیش بین  2200  تا  4000  سال پیش )

2  ) پارسی میانه : پارسی میانه ( پهلوی ) پارتی اشکانی ( پهلوی ) زبان اقوام پارت آریایی ( قدمت بین  2200  تا  1400  سال پیش )

3  ) پارسی کنونی ( قدمت بین  1400  سال تا کنون ) :

الف ) جنوبی : شامل لری – پارسی – لاری – بشکردی

ب) شمالی : کردی – لهجه های اطراف دریای مازندران – بلوچی – لهجه های مرکزی ایران – تالشی – آذریهای کهن

به صورت کلی میتوان گفت که زبان فارسی در ایران زمین به سه دوره مهم تقسیم می شود :

پارسی  باستان : شامل کتاب اوستا و سنگ نبشته های پارسی باستان هخامنشیان است

پارسی میانه : پارتی اشکانی – پارسیگ ساسانی

پارسی نو : پارسی کنونی ( یادگار فردوسی بزرگ که از دری و پهلوی گرفته شده است ) – کوردی – پشتو – آسی – لری

از متون به جای مانده از این زبانها و نوشتارها کهن ایرانی می توان آثار تاریخی و کتب زیر را نام برد :

ماتکیان هزاردستان – کارنامک ارتخشیر پاپکان – ادی و ایاتکار زریران – خسرو کواتان وریدگی – فرهنگ پهلویک – ابرادوین نامک پنشتن – شتروهای ایران ( شهرستانهای ایران )  – وچارش چترگ ( ماتیکان چترگ ) – درخت آسوریک – ابرستاینیی – تاریه سورآفرین – افدیها و سهیکهای سگستان ( شگفتیهای سیستان ) – اندرچ پیشیکیان – وچاتک اندرچ فریود کیشان – اندرچ ویه وات فرخ پیروز – ابوریچ خیم هوسروان – اورپتمانی کتک خوتائیه ( پیمان کدخدایی ) – واچیکی چند مچ وژرک متر ( بزرگمهر ) افسون گزندگان – زند وهمن یشت – خوتای نامک – پند نامک وزرک مهر – پند نامک زرتشت – اندرز آذرپات مهر اسپندان – اردای ویرافنامه – جاماسپ نامک – مینوک خرت – نیرنگستان – پتت آذرپاد مهراسپندان – زند وهمن یشت – کتیبه های نقش رستم – پارسه – گنجنامه همدان – کتیبه های آذرگشنسب آذربایجان -کتیبه های شوش – بیشابور – کرمان – متن شاهنامه – سروده های باباطاهر عریان و . . .

———————————————————–

بن مایه این نوشتار :

گنجینه اوستا : استاد هاشم رضی

بندهش : فرنبغ دادگی – استاد مهرداد بهار

یشت ها : گزارش استاد ابراهیم پورداوود – کتابخانه طهوری

فرهنگ زبان پهلوی : استاد دکتر بهرام فره وشی – انتشارات دانشگاه تهران

دانشنامه مزدیسنا – واژه نامه توضیحی آئین زرتشت – دکتر جهانگیر اوشیدری

پژوهشی از ارشام پارسی