در میان عواملی که از گسترش سریع مشارکت جلوگیری می‌کند، نبود الگویی که زیرساخت کوشش‌های مشارکت‌جویانه را فراهم آورد و نسبت به آن تعهد بیافریند بارز است؛ چراکه مشارکت پدیده‌ای است ذهنی که بدون الگویی کارساز و راهگشا نمی‌تواند به صورت جزئی از فرهنگ مردم درآید. محققان در پژوهشی با عنوان «راهکارهای توسعه فرهنگ زیست‌محیطی در ورزش» آورده‌اند، در حال حاضر، هدف نهایی از حفاظت محیط‌زیست، دستیابی به توسعه پایدار در قالب برنامه‌های اقتصادی هماهنگ با اصول حفاظت از محیط زیست و ممانعت از تخریب و تهی‌سازی منابع تجدیدشونده و غیرقابل تجدید است. 

این پژوهش توسط سارا بوژمهرانی دانشجوی دکترای مدیریت ورزشی و سید محمد حسین رضوی استاد مدیریت ورزشی دانشگاه مازندران انجام شده که نشان می‌دهد، برای حل بنیادی مشکلات بحرانی محیط زیست بایستی دیدگاه‌های کلان و زیربنایی توسعه منطبق با قانونمندی‌های حفاظت محیط زیست طراحی شود و هرگونه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آینده کشور بر شالوده حفاظت محیط زیست، منابع طبیعی و بهره‌وری خردمندانه از این منابع با نگرش ایجاد تعادل و تناسب بین قانونمندی‌های محیط زیست و توسعه پایدار صورت گیرد. 

امروزه، وضعیت محیط زیست، آب، انرژی و… به قدری پیچیده و مبهم است که همه فعالان محیط زیست را به تفکر واداشته است. به همین دلیل تلاش می‌شود در دنیای امروزی از هر ابزاری برای بهبود محیط زیست و جلوگیری از هدر رفتن آب، انرژی و… بهره گرفته شود. شاید پرسیدن این سؤال کمی عجیب به نظر برسد که ورزش در حفظ محیط زیست و انرژی چه تأثیری می‌تواند داشته باشد؛ به طور مثال، ورزشی مانند فوتبال با میلیون‌ها هوادار در سرتاسر جهان چه نقشی را می‌تواند در حفظ محیط زیست ایفا کند. فعالیت‌های ورزشی باعث تجمع مردم در یک محل می‌شود که به نوبه خود اثرات بیرونی منفی مانند آلودگی صوتی، رفتارهای منافی آداب اجتماعی، زباله، آلودگی هوا و نورپردازی‌های تند و… را به همراه دارد. 

این دلایل باعث شده تا بسیاری از ساکنین مناطق شهری که آرزوی دسترسی به امکانات تفریحی و ورزشی را دارند، تمایلی در خصوص سکونت و زندگی در نزدیکی این امکانات را نداشته باشند. در این راستا، اهمیت مطالعه و ارائه الگویی منسجم و شناسایی موانع و راهکارهای توسعه مشارکت در مدیریت زیست محیطی و رفع آن‌ها در برنامه‌های آتی، ایجاد انگیزه در جامعه ورزش برای شرکت در فعالیت‌های مشارکتی زیست محیطی و افزایش آگاهی ورزشکاران و دست اندرکاران غیر قابل انکار است. 

 پاسخ به این سوال که چه راهکارهایی برای ایجاد گرایش ورزشکاران به مشارکت در مدیریت محیط زیست وجود دارد و اولویت آن‌ها چگونه است، به برنامه‌ریزان زیست محیطی و ورزشی کمک می‌کند تا در برنامه‌های خود با دید وسیع‌تری مسیر را برای رشد و توسعه مشارکت هموار کنند. در سال‌های اخیر، توجه عمومی به موضوع محیط زیست با افزایش قابل توجهی رو به رو بوده است و سازمان‌های ملی و بین‌المللی ورزشی و اجتماعی، تلاش‌های زیادی را برای حفاظت از محیط زیست انجام داده‌اند. 

در ایران نیز به صورت جسته و گریخته توسط وزرات ورزش و جوانان یا فدراسیون‌های ورزشی، کارگاه‌هایی جهت آشنایی ورزشکاران با اصول حفاظت از محیط زیست برگزار شده است، اما هیچگونه نظام یا راهبرد جامعی برای جلب مشارکت ورزشکاران در توسعه فرهنگ محیط زیست که مبتنی بر یافته‌های پژوهشی باشد، وجود ندارد. بنابراین با توجه به اهمیت فراوان محیط زیست و همچنین پایگاه اجتماعی قوی ورزشکاران در جامعه، محقق بر آن شده است تا در این تحقیق، راهکارهایی را برای جلب مشارکت ورزشکاران در فعالیت‌های زیست محیطی و توسعه فرهنگ محیط زیست در ورزش شناسایی و اولویت‌بندی کند.

ازآنجایی که بسیاری از تهدیدات زیست محیطی، تخریب منابع و آلوده سازی محیط نتیجه فعالیت‌های انسانی است، تردیدی نیست که با آموزش‌های مستمر و هدف‌دار اقشار مختلف جامعه به طوری که کلیه آحاد انسانی به مفاهیم عمده زیست محیطی آشنا شوند، می‌توان به داشتن جامعه‌ای با وجدان زیست محیطی وآینده‌ای توأم با سرسبزی، سلامتی و استقلال برای میهن اسلامی امیدوار بود.

در مورد زمینه‌ها و سازوکارهای مشارکت عمومی در حفاظت از محیط زیست بسته به شرایط مختلف محیطی و موضوعی، بازیافت پسماندها و به ویژه جداسازی زباله از مبدا را از زمینه‌های مهم مشارکت در حفاظت از محیط زیست بیان می‌کنند. محققان در راستای تبیین مشارکت مردمی در مدیریت مناطق حفاظت شده، خاطرنشان می‌کنند که راهکار بسیاری از تضادها در این مناطق مشاوره فعالانه، جستجوی آگاهانه، مذاکره و گفتمان، تسهیم اختیار و مسئولیت، انتقال کنترل و مسئولیت به مردم محلی است.

از جمله راهکارها برای حفظ محیط زیست می‌توان به آموزش، قانون‌گذاری و نیاز سنجی، بازیافت زباله‌ها، اشاعه هشدارها و شعارهای زیست محیطی، شکل‌دهی گروه‌های مردم نهاد و تمرکز بر گروه‌های اجتماعی که دارای پایگاه مناسبی هستند، اشاره کرد. از آنجا که عملکردهای زیربنایی مستلزم تصمیم گیری، برنامه‌ریزی و حمایت در سطوح کلان و خرد است، پیشنهاد می‌شود که مدیران و صاحب‌نظران با استفاده از نتایج این تحقیق و پژهش‌های علمی در توسعه فرهنگ زیست محیطی کشور تاثیرگذار باشند. 

کمیته ملی المپیک، وزارت ورزش و جوانان و همچنین فدراسیون‌های ورزشی و سایر نهادهای مسئول در ورزش و محیط زیست کشور می‌توانند با بهره‌مندی از این راهکارها، برنامه‌های عملیاتی جهت پیاده‌سازی آن‌ها را اجرایی کرده و اعمال کنند.

این پژوهش در مجله مطالعات راهبردی ورزش و جوانان منتشر شده است. 

انتهای پیام