پایگاه صلح خبر – رسول سلیمی : جنگ غزه پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳، به یکی از مرگبارترین درگیری‌ها برای خبرنگاران تبدیل شده است. گزارش‌های متعدد از سازمان‌هایی مانند کمیته حفاظت از خبرنگاران (CPJ)، گزارشگران بدون مرز (RSF)، و سازمان ملل متحد نشان می‌دهند که تعداد بی‌سابقه‌ای از خبرنگاران در این جنگ کشته شده‌اند، که بسیاری از آن‌ها توسط نیروهای اسرائیلی هدف قرار گرفته‌اند.
این در حالی است که از زمان آغاز جنگ غزه در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، که به دنبال حمله حماس به اسرائیل با حدود ۱۲۰۰ کشته و ۲۵۳ گروگان شکل گرفت، بیش از ۶۱,۴۳۰ فلسطینی کشته و ۱۵۳,۲۱۳ نفر زخمی شده‌اند (الجزیره، ۲۰۲۵). در این میان، خبرنگاران فلسطینی به دلیل شرایط سخت جنگ، از جمله بمباران، محاصره، و ممنوعیت ورود رسانه‌های خارجی، با خطرات بی‌سابقه‌ای مواجه شده‌اند. گزارش‌های متعدد از سازمان‌های بین‌المللی، مانند کمیته حفاظت از خبرنگاران (CPJ)، گزارشگران بدون مرز (RSF)، این جنگ را مرگبارترین درگیری برای خبرنگاران در تاریخ مدرن توصیف کرده‌اند.
تعداد خبرنگاران کشته‌شده در غزه پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳
آمار دقیق تعداد خبرنگاران کشته‌شده به دلیل محدودیت دسترسی به غزه و اختلاف در گزارش‌های منابع مختلف متفاوت است. با این حال، منابع معتبر ارقام زیر را ارائه کرده‌اند:
- کمیته حفاظت از خبرنگاران (CPJ): تا ۵ اوت ۲۰۲۵، حداقل ۱۸۶ روزنامه‌نگار و کارمند رسانه‌ای در غزه، کرانه باختری، اسرائیل، و لبنان کشته شده‌اند، که ۱۲۳ نفر از آن‌ها فلسطینی بودند. CPJ این جنگ را مرگبارترین درگیری برای خبرنگاران از سال ۱۹۹۲ می‌داند.
- دفتر رسانه‌ای دولت غزه: تا ۱۶ ژانویه ۲۰۲۵، ۲۰۸ روزنامه‌نگار فلسطینی در غزه کشته شده‌اند.
- گزارشگران بدون مرز (RSF): در سال ۲۰۲۴، بیش از ۱۲۰ روزنامه‌نگار کشته شدند، که اکثریت قریب به اتفاق آن‌ها در غزه و توسط نیروهای اسرائیلی بودند.
- سازمان ملل متحد: تا ۲ مه ۲۰۲۵، حداقل ۲۱۱ روزنامه‌نگار در غزه کشته شده‌اند، از جمله ۲۸ زن روزنامه‌نگار.
- الجزیره: تا ۱۱ اوت ۲۰۲۵، نزدیک به ۲۷۰ روزنامه‌نگار و کارمند رسانه‌ای در غزه کشته شده‌اند، که حدود ۱۳ نفر در هر ماه است. در نتیجه از ۱۲۳ تا ۲۷۰ روزنامه‌نگار کشته‌شده، اکثریت قریب به اتفاق (بیش از ۹۵ درصد) فلسطینی بودند.
از این رو حدود ۷۵ درصد از کشته‌شدگان فلسطینی در اثر حملات هوایی اسرائیل جان باختند، و بقیه توسط پهپاد، آتش تانک، تیراندازی، یا روش‌های نامعلوم کشته شدند.
حداقل ۴۷ روزنامه‌نگار در حین انجام وظیفه کشته شدند، و دست‌کم سه نفر در زمان مرگ جلیقه مطبوعاتی به تن داشتند.
در نمونه ای جدید، انس الشریف(۲۸ ساله، خبرنگار الجزیره)، همراه با چهار همکار (محمد قریقه، ابراهیم زاهر، محمد نوفل، و مؤمن علیوا) در حمله هوایی اسرائیل به چادر رسانه‌ای نزدیک بیمارستان الشفا کشته شد.
اسماعیل الغول (الجزیره) هم در ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۴، همراه با رامی الریفی در حمله به اردوگاه الشاطی کشته شد.
سامر ابودقه(الجزیره) نیز در ۱۵ دسامبر ۲۰۲۳، در حمله موشکی به مدرسه‌ای در خان یونس کشته شد.
از جمله خبرنگاران دیگر حمزه الدحدوح (الجزیره) بود که در ۷ ژانویه، در حمله موشکی به خودرویش در خان یونس کشته شد.
احمد الشایح هم در ۱۵ ژانویه ۲۰۲۵، در حمله به مرکز توزیع غذا در المواسی کشته شد.
در یک سطح تحلیل، اختلاف در آمار (از ۱۲۸ تا ۲۷۰) به دلیل تفاوت در روش‌شناسی است. کمیته حفاظت از خبرنگاران تنها مواردی را تأیید می‌کند که با دو منبع مستقل قابل اثبات باشد، در حالی که منابع فلسطینی، مانند دفتر رسانه‌ای غزه، ممکن است آمار گسترده‌تری ارائه کنند. با این حال، حتی ارقام محافظه‌کارانه نشان‌دهنده مرگبارترین دوره برای خبرنگاران در تاریخ مدرن است.
استدلال‌های اسرائیل برای کشتار خبرنگاران
اسرائیل به‌طور مداوم ادعا کرده که روزنامه‌نگاران را هدف قرار نمی‌دهد و تمام تلاش خود را برای جلوگیری از آسیب به غیرنظامیان انجام می‌دهد. با این حال، در موارد خاص، ارتش اسرائیل، استدلال‌هایی برای توجیه حملات ارائه کرده که از جمله موارد زیر است:
- ادعای عضویت در حماس یا جهاد اسلامی: ارتش اسرائیل در چندین مورد، مانند کشتار انس الشریف و اسماعیل الغول، ادعا کرد که این روزنامه‌نگاران اعضای حماس یا جهاد اسلامی بودند و در حملات موشکی یا فعالیت‌های تروریستی مشارکت داشتند. به گزارش تایمز آو اسرائیل، ارتش رژیم مدعی شده که اسنادی از غزه، از جمله فهرست‌های آموزشی و حقوق، نشان‌دهنده ارتباط الشریف با حماس است.
- هدف‌گیری نظامی مشروع: ارتش استدلال می‌کند که افراد مرتبط با گروه‌های مسلح، حتی اگر روزنامه‌نگار باشند، تحت قوانین بین‌المللی اهداف مشروع هستند. به گفته ارتش، «کارت مطبوعاتی سپری برای تروریسم نیست».
- مخاطرات منطقه جنگی: ارتش مدعی است که حضور در مناطق جنگی خطرناک است و برخی مرگ‌ها نتیجه تبادل آتش یا شرایط جنگی است.
- عدم ارائه شواهد معتبر: الجزیره بارها اعلام کرده‌اند که ادعاهای ارتش فاقد شواهد معتبر است. اتهامات علیه الشریف بدون ارائه مدارک ویدئویی یا مستندات مشخص مطرح شده است. در همین راستا ارتش گزارش داده که حداقل پنج روزنامه‌نگار به‌طور هدفمند کشته شده‌اند و ۱۰ مورد دیگر در حال بررسی است. این الگو، به گفته ارتش، سؤالاتی درباره قصد اسرائیل و احترام به آزادی مطبوعات ایجاد می‌کند.
- ممنوعیت دسترسی رسانه‌های خارجی: اسرائیل از ورود روزنامه‌نگاران خارجی به غزه جلوگیری کرده، که در این راستا «سیاه‌چاله اطلاعاتی» ایجاد کرده و کار روزنامه‌نگاران فلسطینی را خطرناک‌تر کرده است.
آیا حملات به خبرنگاران هدفمند بوده است؟
شواهد متعددی نشان‌دهنده هدفمند بودن برخی حملات به روزنامه‌نگاران است. گزارش‌های رسانه ای تأیید کرده که حداقل پنج روزنامه‌نگار (چهار نفر در غزه و یک نفر در لبنان) به‌طور هدفمند به دلیل کار روزنامه نگاری خود کشته شده‌اند. این شامل مواردی است که روزنامه‌نگاران جلیقه مطبوعاتی یا نشانه‌های رسانه‌ای داشتند که می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
- اسماعیل الغول و رامی الریفی: خودروی آن‌ها با نشانه‌های واضح رسانه‌ای در ۳۱ ژوئیه ۲۰۲۴ هدف قرار گرفت.
- سامر ابودقه: در ۱۵ دسامبر ۲۰۲۳، پس از زخمی شدن در حمله موشکی، نیروهای اسرائیلی مانع دسترسی امدادگران به او شدند، که منجر به مرگش شد.
سازمان‌های بین‌المللی چه موضعی دارند؟
در واکنش به کشتار هدفمند خبرنگاران، عفو بین‌الملل (Amnesty International) ترور الشریف را جنایت جنگی خواند و او را «خبرنگاری شجاع و استثنایی» توصیف کرد.
سازمان ملل متحد نیز در ۱ فوریه ۲۰۲۴ اعلام کرد که نشانه‌های قوی از هدفمند بودن حملات به روزنامه‌نگاران وجود دارد، که نقض قوانین بین‌المللی بشردوستانه است.
این درحالی است که اسرائیل الگوی بازداشت و آزار را نیز دنبال می‌کند. به گزارش سازمان ملل، ۴۹ روزنامه‌نگار فلسطینی تا مه ۲۰۲۵ در بازداشتگاه‌های اسرائیل بودند، و گزارش‌هایی از شکنجه و بدرفتاری وجود دارد. این الگو نشان‌دهنده تلاش برای سرکوب رسانه‌هاست.
همچنین اسرائیل ادعا می‌کند که هدف‌گیری‌ها تصادفی یا به دلیل فعالیت‌های نظامی افراد بوده، اما عدم ارائه شواهد معتبر و تکرار حملات به روزنامه‌نگاران با نشانه‌های رسانه‌ای، این ادعاها را تضعیف می‌کند. چه آنکه کشتار روزنامه‌نگاران در غزه با نرخی بالاتر از هر درگیری دیگری در ۱۰۰ سال گذشته رخ داده است.
واکنش‌های آمریکا و اروپا به کشتار روزنامه‌نگاران
آمریکا به‌طور مستقیم کشتار روزنامه‌نگاران را محکوم نکرده است. دولت آمریکا در واکنش به کشتار انس الشریف و همکارانش سکوت کرد و تنها بر حمایت از اسرائیل در برابر حماس تأکید کرد.
به گزارش کنگره آمریکا، آمریکا در سال ۲۰۲۴، ۹۵ میلیارد دلار کمک به اسرائیل، اوکراین، و تایوان اختصاص داد، که نشان‌دهنده حمایت قوی از اسرائیل است. این حمایت بدون اشاره به نقض حقوق بشر یا کشتار روزنامه‌نگاران ادامه یافت.
برخی سازمان‌های حقوق بشری آمریکایی نیز، خواستار پاسخگویی اسرائیل شده‌اند، اما این فشارها تأثیری بر سیاست خارجی آمریکا نداشته است.
این در حالی است که آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، در ۱۱ اوت ۲۰۲۵ کشتار پنج روزنامه‌نگار الجزیره را محکوم کرد و خواستار تحقیقات مستقل و بی‌طرف شد. کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، نیز خواستار ارائه شواهد معتبر برای ادعاهای اسرائیل شد.
در همین راستا آلمان از اسرائیل خواست توضیحات شفاف درباره کشتار الشریف ارائه دهد و کشتار روزنامه‌نگاران را «کاملاً غیرقابل قبول» خواند.
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز در ۱۱ اوت ۲۰۲۵ طرح اسرائیل برای کنترل غزه را «فاجعه» خواند و خواستار آتش‌بس دائمی شد، اما مستقیماً به کشتار روزنامه‌نگاران اشاره نکرد. او اذعان کرد اروپا هیچ تحریم یا اقدام عملی علیه اسرائیل به دلیل کشتار روزنامه‌نگاران اعمال نکرده است. با این حال، برخی کشورهای اروپایی، مانند فرانسه و بریتانیا، در حال بررسی به رسمیت شناختن فلسطین در مجمع عمومی سازمان ملل در سپتامبر ۲۰۲۵ هستند، که به گفته نتانیاهو می‌تواند به «جنگ» منجر شود.
در همین راستا آسوشیتدپرس، بی بی سی و رویترز در ژوئیه ۲۰۲۵ بیانیه‌ای مشترک منتشر کردند و از اسرائیل خواستند به روزنامه‌نگاران اجازه ورود به غزه بدهند، با تأکید بر اینکه محرومیت غذایی روزنامه‌نگاران تهدیدی برای آزادی مطبوعات است.
در همین راستا آمریکا به دلیل روابط استراتژیک با اسرائیل، از محکومیت مستقیم خودداری کرده و بر حمایت نظامی و مالی تمرکز دارد. این موضع با انتقاد سازمان‌های حقوق بشری مواجه شده است.
اروپا هم رویکرد متعادل‌تری دارد، با محکومیت‌های کلامی و درخواست تحقیقات، اما فقدان اقدامات عملی نشان‌دهنده محدودیت‌های دیپلماتیک به دلیل روابط با اسرائیل و آمریکا است.
در مجموع جنگ غزه مرگبارترین درگیری با کشته شدن ۱۲۳ تا ۲۷۰ روزنامه‌نگار فلسطینی از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تا اوت ۲۰۲۵ برای روزنامه‌نگاران در تاریخ مدرن بوده است. شواهد قوی، نشان می‌دهد که برخی از این کشتارها هدفمند بوده‌اند، به‌ویژه در مواردی که روزنامه‌نگاران با نشانه‌های رسانه‌ای هدف قرار گرفتند.
اسرائیل این حملات را با ادعای ارتباط روزنامه‌نگاران با حماس یا حضور در مناطق جنگی توجیه می‌کند، اما فقدان شواهد معتبر و الگوی مکرر حملات، این استدلال‌ها را تضعیف می‌کند.
آمریکا واکنش قابل‌توجهی نشان نداده و حمایت خود از اسرائیل را ادامه داده است. اروپا محکومیت‌های کلامی و درخواست‌هایی برای تحقیقات مطرح کرده، اما اقدام عملی انجام نداده است. این تفاوت نشان‌دهنده پیچیدگی‌های ژئوپولیتیکی و اولویت‌های استراتژیک غرب است.
۲۱۳/۴۲
