صلح خبر، گروه بین الملل: دیرالزور سوریه طی روزهای اخیر، شاهد تنش و درگیری‌های کم سابقه‌ای بوده که بیش از ۶۰ کشته بر جای نهاده است. مدتی است بخشی از قبایل عرب در دیرالزور، علیه گروه شبه نظامی موسوم به «نیروهای سوریه دموکراتیک» (قسد)، وارد کارزار شده اند. همان نیروی ترکیبی کُردی – عربی تحت حمایت آمریکا که اصلی ترین پست‌های فرماندهی آن در اختیار کادرهای رده بالای گروه تروریستی پ.ک. ک یا حزب کارگران کردستان ترکیه است.
منابع نفتی دیرالزور سوریه و قاچاق و فروش این منابع توسط قسد و راه ندادن اعراب به پست‌های کنترل منطقه، از عمده ترین دلایل اختلافات و درگیری‌ها است.
دیپلمات آمریکایی، سراسیمه به منطقه رفت
بخشی از عشایر عرب در اثنای درگیری در دیرالزور، علاوه بر مخالفت با حضور «قسد»، خواهان خروج نیروهای آمریکایی از منطقه شده اند. درست به همین دلیل است که روز یکشنبه دوازدهم شهریور، مقامات ارشد آمریکایی به منظور بررسی ابعاد این درگیری، به استان نفتی دیرالزور در شرق سوریه سفر کردند.
بر اساس اطلاعاتی که منابع عربی و کُردی منتشر کرده اند؛ اتان گلدریچ معاون دستیار وزیر امور خارجه آمریکا در امور سوریه و ژنرال جوئل بی وول رئیس ائتلاف به اصطلاح ضد داعش، در منطقه با رهبران قبایل عرب و فرماندهان قسد دیدار کردند. آنان وعده دادند که برای حصول توافق صلح بین کردها و عشایر عرب، دست به رایزنی گسترده می‌زنند. اما در مورد مشکلات اقتصادی منطقه که بخش مهمی از آن، ناشی از حضور آمریکا و به غارت بردن منابع نفتی دیرالزور توسط نیروهای «قسد» است، پاسخ روشنی داده نشده است.
در ماه گذشته، دستگیری یک فرمانده عرب توسط قسد، تنش بین کردها و اعراب را پیچیده‌تر کرد و از شهرک بِصیره گرفته تا شحیل در کمربند نفتی استراتژیک دیرالزور، وارد درگیری شد. نکته جالب توجه اینجاست که آمریکایی‌ها، از دور نظاره گر ماجرا هستند و یگان‌های کماندویی آمریکایی مستقر در منطقه، نه به شکل هوایی و نه زمینی، برای دفاع از شریک محلی خود «قسد»، کار خاصی انجام نداده اند. این در حالی است که همین چند روز پیش، پس از دو سال و نیم وقفه، گروهی از اعضای کنگره آمریکا، با اسکورت و همراهی خودروهای زرهی، از مرز ترکیه وارد مناطق شمالی سوریه شده و با نظامیان و همچنین با سران شبه نظامیان قسد گفتگو کردند.
نگاه ترکیه به تحولات شمال سوریه
همزمان با بالاگرفتن تنش در دیرالزور، ترکیه نیز با استفاده از حملات پهپادی، چند فرمانده کُرد را از بین برده است. گفته می‌شود؛ ترکیه نیز به شکل جدی و هدفمند، درماجرای تقویت تنش در دیرالزور دست دارد و با تحریک و تسلیح عشایر؛ آن دسته از اعراب را که به قسد نپیوسته اند، در برابر گروه مسلح وابسته به پ.ک. ک و آمریکا به کار می‌گیرد.
روز یکشنبه نیز علاوه بر دیرالزور، در مناطق روستایی رقه و حسکه نیز درگیری روی داد. روزنامه آکشام ترکیه از این موضوع خبر داده که چهار روستای بزرگ در حومه رقه و حسکه به طور کامل به دست عشایر عرب افتاده و گروه‌های وابسته به پ.ک. ک از این مناطق گریخته اند. (روستاهای خلیل یاسین، خیربط بدا در شمال استان رقه و تورقی و تل تأویل در شمال استان حسکه).
عشایر عرب وابسته به ترکیه می‌گویند، اهالی دیرالزور همگی عرب هستند و حضور گروه پ.ک. ک در این منطقه به بهانه مبارزه با داعش و با حمایت آمریکا، قابل قبول نیست. آنان همچنین می‌گویند که قسد با استفاده از دلارهای حاصل از قاچاق نفت، کودکان عرب را هم فریفته و سلاح به دست آنان داده تا مدعی شود که این نیرو، به همه مردم منطقه تعلق دارد. اما قسد مدعی شده که در این درگیری‌ها، خبری از حضور عشایر روستایی عرب نیست و این گروه‌های معارض مسلح تحت حمایت آنکارا هستند که وارد این مناطق شده و سعی می‌کنند قلمرو جدیدی را در اختیار بگیرند.
در ۲۷ اوت گذشته، قسد به بهانه مقابله با داعش و پاکسازی شبکه‌های مواد مخدر داعش در مناطق دیرالزور و کرانه شرقی رود فرات چند عملیات انجام داد. اما عشایر عرب علیه قسد سلاح برداشتند و نزاع و درگیری بالا گرفت. در همین حال، ترکیه نیز با استفاده از پهپاد و توپخانه مرزی، به منبج و تل تمر حمله کرد. سران عشایر عرب و ترکمان در عفرین، اعزاز، جرابلس، الباب و سرکانی، با مقامات سیاسی – امنیتی ترکیه دیدار کرده اند و گفته می‌شود در شمال استان حلب، بیش از چهارصد نفر از مردم منطقه، توسط ترکیه و معارضین سوری، آموزش نظامی دیده اند و وعده داده شده که به این افراد، حقوق ماهانه تعلق بگیرد. دامنه سازماندهی روستاییان این مناطق به الباب، جرابلس و الباب نیز کشیده شده و شهر کیلیس ترکیه، عملاً به مرکز لجستیک تأمین سلاح، مهمات و مواد غذایی این گروه‌ها تبدیل شده است.
فعالیت مثلث شکست خورده در شمال سوریه
وقایع اخیر در دیرالزور نشان داده که سه ضلع یک مثلث شکست خورده، در شمال و شرق سوریه، همچنان درحال تهدید ثبات و امنیت مردم منطقه هستند. این اضلاع شکست خورده عبارتند از:
۱. آمریکا که با وجود هزینه‌های چند میلیارد دلاری و قشون کشی گسترده، نتوانست در برابر قدرت منطقه‌ای محور مقاومت به همراه روسیه تاب بیاورد و در سوریه به اهداف خود نرسید اما همچنان در حال آزار و اذیت مردم منطقه و هموارسازی راه یغماگران منابع نفتی است. نظامیان آمریکایی، بدون آن که نقشه راه و دستور کار خاصی داشته باشند، صرفاً در سوریه مانده اند. شاید به این دلیل که دولت جو بایدن، نمی‌خواهد یک بار دیگر، سرافکندگی ناشی از خروج مفتضحانه از افغانستان و عراق را تحمل کند. ابهام در مورد مأموریت نیروهای نظامی آمریکایی در سوریه، به این دلیل است که کاخ سفید، هنوز هم با این واقعیت عینی کنار نیامده که در میانه میدان و بر روی زمین، در سوریه شکست خورده و به اهداف خود دست نیافته است.
۲. ترکیه که به درازای بحران سوریه، بیش از دویست هزار نفر از شبه نظامیان ضد دولت بشار اسد را مسلح کرد و سودای براندزای حکومت دمشق را در سر می‌پروراند، حالا با آن که پشیمان شده و خواهان عادی سازی روابط با دولت سوریه است، اما در عمل، همچنان بخشی از خاک همسایه خود را اشغال کرده و با تحریک قبایل و عشایر، ثبات و امنیت سوریه را تهدید می‌کند. گروه‌های غیرقانونی با اسامی مجعول «ارتش آزاد سوریه»، «ارتش ملی سوریه»، «دولت موقت» و مفاهیمی از این دست، سرنوشت خود را به اهداف آنکارا گره زده اند. این در حالی است که چرخش‌های ناگهانی اردوغان و حزب حاکم ترکیه در عادی سازی ناگهانی روابط با رژیم صهیونیستی، امارات و دیگر کشورها، پروسه و روندی است که حالا رفته رفته به ایستگاه عادی سازی با سوریه می‌رسد و یکی از شروط مهم دمشق، این است که نظامیان ترکیه از خاک سوریه خارج شوند و آنکارا دست از حمایت مالی و تسلیحاتی از معارضین اسد، بردارد.
۳. گروه تروریستی پ.ک. ک در سالیان اخیر، در نزاع با ارتش ترکیه، هم در شمال عراق و هم در مرزهای ترکیه، متحمل ضربات و لطمات سنگینی شده و عملاً فلج شده است. با این حال، با سوءاستفاده از شرایط خاص پس از حمله تروریست‌های افراطی به شمال سوریه، با همدستی آمریکا، در حال به تاراج بردن منابع نفتی، تسلیح کودکان و نوجوانان و برهم زدن ثبات سوریه است. یکی از تاکتیک‌های گروه تروریستی پ.ک. ک در منطقه شمال و شرق سوریه، تأسیس ده‌ها نهاد موازی با اسامی و لوگوهای متعدد است. هدف از پناه بردن به این تاکتیک، این است که وانمود کند نهادهای فعلی در منطقه، همگی خاستگاه مردمی و حزبی دارند و بی ارتباط با خواسته‌های پ.ک. ک است. یکی از این نهادها، گروهی موسوم به «شورای مدنی دموکراتیک دیرالزور» است که دیروز با صدور بیانیه‌ای، خواستار حمایت از «قسد» برای تأمین امنیت منطقه شد! به عبارتی روشن‌تر، «قسد» گروه‌ها و نهادهای اقماری مثلاً مدنی تأسیس می‌کند و از طرف آنها، بیانیه و اعلامیه خطاب به خودش صادر می‌کند و چنین نمایشی به راه می‌اندازد که دست زدن به عملیات در فلان منطقه، به درخواست فلان نهاد مدنی و مردمی بوده و توجیهی مردمی دارد! در این بیانیه از مردم خواسته شده، به منظور مبارزه با داعش و مقابله با مداخله قدرت‌های خارجی، از هر گونه تحرک دفاعی و عملیات نظامی قسد حمایت کنند!
عوامل بالا، نقش فراوانی در ناامنی و بی ثباتی برخی از مناطق شمال و شرق سوریه ایفا می‌کنند و شواهد نشان می‌دهد که ابزارهایی همچون تفرقه، توطئه و یارگیری‌های مداخله جویانه آمریکا و ترکیه، به اصلی ترین مشکلات این مناطق تبدیل شده است.