سعید ابوطالب از نخستین کارگردان هایی است که با رغبت نشان دادن به «رئالیتی شو»، این ساختار تلویزیونی را به فضای رسانه ای کشور معرفی و در حقیقت آن را احیاء کرد. در این سال ها رئالیتی شوهای متعددی را از او چه در تلویزیون و چه در شبکه نمایش خانگی، اغلب هم در قالب مسابقه های میدانی شاهد بوده ایم؛ اما آنچه او را مدتی است که به خود مشغول کرده و همچنان هم به ساخت آن اصرار دارد، مسابقه ای در ظاهر ساده به نام «شبهای مافیا»ست که برخلاف اغلب کارهای ابوطالب، بیشتر جنگ ذهن هاست تا رقابت تن ها.

سعید ابوطالب از نخستین کارگردان هایی است که با رغبت نشان دادن به «رئالیتی شو»، این ساختار تلویزیونی را به فضای رسانه ای کشور معرفی و در حقیقت آن را احیاء کرد. در این سال ها رئالیتی شوهای متعددی را از او چه در تلویزیون و چه در شبکه نمایش خانگی، اغلب هم در قالب مسابقه های میدانی شاهد بوده ایم؛ اما آنچه او را مدتی است که به خود مشغول کرده و همچنان هم به ساخت آن اصرار دارد، مسابقه ای در ظاهر ساده به نام «شبهای مافیا»ست که برخلاف اغلب کارهای ابوطالب، بیشتر جنگ ذهن هاست تا رقابت تن ها.
«شب‌های مافیا» بر اساس بازی مافیا ساخته شده‌ است. این برنامه آبان ماه ۹۹ برای نخستین بار تولید و پخش شد و حالا سری چهارم آن برای نوروز ۱۴۰۱ آماده می شود.
سعید ابوطالب در گفت وگویی با صلح خبر با تاکید بر واقعی و صادقانه اجرا شدن مسابقه «شبهای مافیا» تاکید می‌کند، ایده این مسابقه را از دل جامعه و جمع‌های خانوادگی و دوستانه وام گرفته است.
او همچنین از ساخت رئالیتی شویی جدید بر اساس بازی «ارتش سری» خبر می دهد.
مستند سینمایی هم می تواند رئالیتی شو باشد
سعید ابوطالب درباره ساختار رئالیتی شو به صلح خبر توضیح داد: رئالیتی شو یک ساختار عام برای انواع گوناگونی از برنامه های تلویزیونی در دنیاست. وقتی می گوییم برنامه های تلویریونی یعنی می خواهیم این ساختار را از سینمای قصه گو متمایز کنیم؛ وگرنه امکان ساخت محصول سینمایی در این ساختار وجود دارد، چنانچه گاه مستندهای بلند سینمایی نیز به ساختار رئالیتی شو نزدیک می شوند.
این مستندساز افزود: من معتقدم چنانچه سینما با تصاویر مستند آغاز شد و بعد به قصه گویی پرداخت، رفته رفته به ساختار جدید و جذابی می رسد که می توان آن را از گونه های رئالیتی شو معرفی کرد. اگر بخواهیم رئالیتی شو را تعریف کنیم، باید بگوییم بهترین نمونه داستانی آن «نمایش ترومن» (فیلمی طنز و علمی تخیلی به کارگردانی پیتر ویر) است.

پشت صحنه شام ایرانی

گویی یک نمایش ترومن واقعی می سازیم
کارگردان مجموعه های «رالی ایرانی»، «سرزمین دانایی» و «شام ایرانی»، در تعریف نوع مشخصی از رئالیتی شو که برای برنامه‌هایش انتخاب کرده است هم چنین توضیح داد: تعریف من از نوعی از رئالیتی شو که می سازم و بعضی از آن‌ها ساختار مسابقه دارد، ایجاد موقعیت نمایشی و رها کردن بازیگر حرفه ای در آن میانه است. گویی یک «نمایش ترومن» واقعی می سازیم؛ در حالی که، بازیگر خودش از پیش می داند که در شرایط تعریف شده ما قرار می گیرد. ما فقط موقعیت نمایشی ایجاد می کنیم و بعد خود را کنار می کشیم.
اولین بارها تلویزیون اسم رئالیتی شو را نمی پذیرفت
کارگردان مسابقه «شب‌های مافیا» با تاکید دوباره بر اینکه رئایتی شو انواع مختلفی مثل هارد تاک و دوربین مخفی هم دارد، عنوان کرد که «شب‌های مافیا» در قالب مسابقه ساخته می‌شود. ابوطالب در این زمینه خاطرنشان کرد: در تلویزیون‌های دنیا قالب‌های مختلف سریال، تله فیلم و .. ساخته می‌شود و قالب رئالیتی شو نمی‌تواند جایگزین قالب‌های دیگر برنامه سازی شود. البته ما فقط چند ساختار را ترجیح و ترویج دادیم. اولین بار که ما رئالیتی شویی به نام «سرزمین دانایی» ساختیم و به یکی از شبکه‌های تلویزیونی سفارش دادیم، آن موقع ساختار رئالیتی شو تعریف نشده بود و از ما نمی‌پذیرفتند، می‌گفتند باید اسم نمایش یا مسابقه رویش بگذارید و باید از قالب‌های تعریف شده قدیمی باشد. من گفتم این ساختار جدید است، اجازه بدهید ساخته شود. آن موقع برای اینکه بیننده متوجه شود چه می‌بیند توضیح می‌دادیم که مستند مسابقه است به همین دلیل هم مدتی جا افتاده بود که رئالیتی شو مستند مسابقه است و متاسفانه هنوز هم برخی گمان می‌کنند رئالیتی شو، مستند مسابقه است درصورتی که، یکی از قالب های رئالیتی شو می‌تواند مسابقه باشد.  
رئالیتی شو نمی‌تواند جای قالب‌های دیگر را در تلویزیون بگیرد
او از «شب‌های مافیا»، «دستم را بگیر» و «رالی ایرانی» به عنوان رئالیتی شوهای مسابقه‌ای نام برد و افزود: این مسابقات از جنس مسابقات تلویزیونی نیستند. ما با بازیگران، این مسابقه ها را می‌سازیم و آن‌ها سعی می‌کنند جلوه نمایشی به کار بدهند؛ اما متنی ندارند و شبیه تئاتر بداهه است. در حقیقت شرکت کننده در مسابقه‌ای واقعی رقابت می کند.

سعید ابوطالب و زنده یاد ارشا اقدسی در شبهای مافیا

ابوطالب تاکید کرد که قالب رئالیتی شو با وجود موفقیت در سال‌های اخیر، نمی‌تواند جای قالب‌های دیگر را در تلویزیون بگیرد و یادآور شد: پرمخاطب شدن یک برنامه، چندان به ژانرش ربطی ندارد. یک برنامه ورزشی یا یک مستند هم می‌تواند پرمخاطب باشد. بستگی به این دارد که کار چقدر حرفه‌ای و خلاق خلق شده باشد. ما چند نمونه ناموفق رئالیتی شو هم داریم.
امیدوارم جوان ترها ساختارهای جدیدی را کشف کنند
این کارگردان درباره ساخت قالب‌های متنوع برنامه در تلویزیون، عنوان کرد: در تلویزیون‌های دنیا به خاطر تنوع شبکه‌ها و دیدگاه‌ها و همچنین تعاریف متفاوت از برنامه‌ها، تنوع ساختار زیاد است. ما هم با کمی جسارت ـ هم در برنامه سازان و هم در مدیران سازمان صداوسیما ـ در تلویزیون خودمان می‌توانیم به این سمت برویم؛ البته در این سال‌ها مقداری این مطلب جا افتاده که اجازه دهیم برنامه‌ها با تعاریف مختلفی ساخته شود. وقتی یک ذهن خلاق طرحی را به تلویزیون سفارش می‌دهد، می‌پرسند این چیست و طراح مجبور است برای اینکه به ذهن سفارش دهنده نزدیک شود، اسمی رویش بگذارد و بگوید مثلا مستند یا کار نمایشی است. بر همین اساس تعداد قالب ها در تلویزیون ما محدود است؛ در حالی که در دنیا انواع برنامه‌های تلویزیونی در ژانرهای مختلف ساخته می‌شود که خیلی‌ از آنها جذاب است و خیلی ها هم تجارب ناموفقی بوده است. امیدوارم جوان ترها ساختارهای جدیدی را کشف کنند و مخاطبان ما به تلویزیون بازگردند.
تلویزیون حمایت کند برنامه خوب هم ساخته می شود
ابوطالب با بیان اینکه نخستین تلاش‌هایش در زمینه ساخت رئالیتی شو در تلویزیون بوده است، در این زمینه توضیح داد: هر زمان از سمت مدیران سازمان صداوسیما حمایت کافی صورت گرفته، برنامه مخاطبان خیلی خوبی داشته است. مثل «سرزمین دانایی» که از طریق سازمان صدا و سیما برای مسابقات بین‌المللی هم ارسال می شد و جوایز داخلی هم برده است. «هفت روز و هفت ساعت» هم رئالیتی شویی با حضور بازیگران ایرانی و لبنانی بود که جزو برنامه‌های موفق تلویزیون بود.

رئالیتی شوی سلبریتی ها هزینه بر است
کارگردان «شب‌های مافیا» در عین حال درباره تفاوت ساخت رئالیتی شو در تلویزیون و شبکه نمایش خانگی توضیح داد: رئالیتی شویی که با حضور بازیگران و سلبریتی ها در شبکه نمایش خانگی می‌ سازیم، گران و هزینه بر است و طبیعتا مخاطبانش هم بیشتر است. در تلویزیون نمی‌توانیم آنقدر هزینه کنیم و بیش از اینکه از سلبریتی ها استفاده کنیم، از آدم‌های معمولی جامعه استفاده می کنیم. این برنامه‌ها هم جذاب است اما ممکن است چندان با استقبال مخاطب روبه رو نشود. اینکه برنامه‌ای خوب و استاندار باشد و اینکه مخاطب پیدا کند، دو موضوع متفاوت است. ممکن است برنامه‌ای خیلی خوب و استاندار ساخته شود ولی خیلی در جذب مخاطب موفق نباشد و یا برعکس برنامه‌ای خیلی حرفه‌ای و هنری ساخته نشده باشد ولی در جذب مخاطب موفق باشد. سعی می‌کنیم برنامه‌هایی بسازیم که هم استاندار و فاخر باشد و هم با قواعد تلویزیون هماهنگ باشد و بتواند مخاطب قابل قبولی را جذب کند.
و اما مافیا
ابوطالب درباره ساخت مسابقه «شب‌های مافیا» هم به صلح خبر گفت: مافیا رئالیتی شویی است که از قبل بسترش در جامعه وجود داشت و یک بازی دورهمی بود که در کافی شاپ‌ها و در جمع‌های خانوادگی و دوستانه بازی می‌شد. بنابراین ما خودمان را به مخاطب نزدیک کردیم و سعی کردیم چیزی را که مخاطب بازی می‌کند و دوست دارد، تصویری کنیم. اگرچه قبل از آن هم برنامه مشابهی از شبکه سلامت پخش می‌شد و هنوز هم پخش می‌شود. من آن برنامه را دوست دارم. برنامه جذاب و درست و دقیقی است و مخاطبان خودش را دارد. به هر حال مخاطبان تلویزیون با مخاطبان شبکه نمایش خانگی کمی تفاوت دارند.
انتخاب بازیکنان «شبهای مافیا» بر چه اساسی است؟
کارگردان «شب‌های مافیا» در پاسخ به این پرسش که انتخاب بازیکنان در مسابقه «شب‌های مافیا» بر اساس چه مولفه‌هایی صورت می‌گیرد و آیا اسپانسر در انتخاب ها دخالت دارد؟ تشریح کرد: در هر پروژه‌ای برای انتخاب بازیگر مولفه‌های زیادی وجود دارد. یکی این است که آن بازیگر به این نوع برنامه سازی علاقه‌مند باشد و دعوت ما را بپذیرد. نکته مهمتر این است که بتواند بازی مافیا را یاد بگیرد و بازی کند. ما برخی از بازیگران مطرح را دعوت می کنیم و بعد از اینکه در تمرینات شرکت می کنند، می‌گویند کار ما نیست. بعد باید ببینیم بازیگران فرصت دارند در برنامه حاضر شوند یا نه؛ توافق مالی با بازیگر هم مطرح است. مشخصا اسپانسر در انتخاب بازیگر دخالت نمی‌کند. اگر چه شرکت فیلیمو به عنوان سفارش دهنده پیشنهاداتش را می‌دهد و با هم تعامل می کنیم و به یکسری اسم می رسیم. بازیگرانی که دعوت کردیم و تشریف نیاوردند زیاد هستند و بازیگرانی هم خودشان مایلند در این مجموعه شرکت کنند ولی ما احساس می‌کنیم که نمی‌توانند به «شب‌های مافیا» کمکی کنند و دعوتشان نمی‌کنیم. به هر حال «شب‌های مافیا» از تلویزیون پخش نمی‌شود و در بخش خصوصی پخش می‌شود، بنابراین هزینه بر است و باید به معادلات اقتصادی‌اش هم فکر کنیم.

برخی از برنامه‌ها برای دیده شدن حاشیه سازی می‌کنند
او با بیان اینکه همیشه از حاشیه در برنامه سازی دوری کرده است، در این زمینه عنوان کرد: فکر می‌کنم برخی از برنامه‌هایی که خودشان قابلیت دیده شدن ندارند، گاهی از این حربه استفاده می‌کنند و حاشیه سازی می‌کنند تا نظر مخاطب را به سمت برنامه جذب کنند. طبیعتا در مجموعه «شب‌های مافیا» ما از حاشیه سازی پرهیز می‌کنیم و سعی می‌کنیم همه اتفاقات حرفه‌ای و بدون حاشیه انجام شود. در این خصوص، هم بازیگران و هم عوامل پشت دوربین کمک می‌کنند که اتفاق غیرعرفی نیفتد و حاشیه سازی نشود که به کار آسیب نزند.
آنچه جلوی دوربین می‌بینید، یک اتفاق کاملا واقعی است
این مستندساز در ادامه گفت وگو در پاسخ به پرسشی درباره مطالبی که مبنی بر واقعی اجرا نشدن مسابقه مافیا توسط بازیگران و یا احتمال تقلب در این برنامه عنوان می شود، تصریح کرد: خیلی‌ از بازیگران قبل از اینکه جلوی دوربین بیایند، در جلسات متعدد تمرینی ما شرکت می‌کنند. طبیعتا برخی نیز ممکن است مایل باشند که جلوی دوربین به آن‌ها کمک شود و این انتظار را از گروه کارگردانی دارند ولی همه جذابیت این رئالیتی شو این است که آنچه که جلوی دوربین اتفاق می‌افتد شفاف و صادقانه باشد؛ بنابراین، علی رغم اینکه خود من یکی دو بار شنیدم برخی از افراد ادعایی درباره صادقانه نبودن «شب‌های مافیا» دارند، هر بازیگری که در رئالیتی شوهای ما شرکت کند حتما روی این موضع صحه می‌گذارد که آنچه جلوی دوربین می‌بینید، یک اتفاق کاملا واقعی است. همچنان که به واقعی بودن این ژانر اصرار دارم، دقت می‌کنم که همه چیز رئال و واقعی باشد؛ بنابراین مطمئن باشید در برنامه «شب‌های مافیا»، هیچ اتفاق غیرصادقانه و غیرشفافی رخ نمی‌دهد.
فکر نمی کنم هیچ هنرمندی با تلویزیون قهر کند
این کارگردان درباره وضعیت فعلی تلویزیون و عدم حضور برخی از هنرمندان و برنامه سازان در این رسانه، عنوان کرد: فکر نمی کنم هیچ هنرمندی با تلویزیون قهر کند. تلویزیون بزرگ ترین و گسترده ترین رسانه کشور و بلکه منطقه حوزه زبان فارسی است. من همین الان هم یکی دو پروژه با تلویزیون دارم. معتقدم که هیچ رسانه ای در ایران، حرفه ای تر و پرمخاطب تر از تلویزیون نیست؛ اگرچه قبول دارم سرعت شکل گیری یک ایده تا ساخت و رسیدن به پخش، گاهی در تلویزیون خیلی طولانی است که سبب می شود برنامه سازها را دلگیر کند اما به هرحال تلویزیون با هیچ رسانه‌ی مشابهی قابل مقایسه نیست.
ساخت رئالیتی شویی بر اساس بازی ارتش سری
ابوطالب در پایان گفت وگو درباره دیگر کارهای در دست تولیدش به صلح خبر گفت: آنچه الان بی وقفه به اتفاق دوستان و همکارانم درگیر طراحی و پیش تولید آن هستیم، یک رئالیتی شوی جذاب بر اساس بازی ارتش سری است.
«ارتش سری» از نوع بازی های استدلالی و استنتاجی است که تصور می کنم یک نمونه بی نظیر از بازی های فکری نقش مخفی است که داستان زمینه ای آن از سریال جذاب و رازآلود ارتش سری اقتباس شده است.»
این کارگردان و مستندساز همچنین اعلام کرد: یک مجموعه رئالیتی شو با محتوای علمی و فنی به نام  «۷۷ ساعت» در دست تولید داریم که ان شاءالله از نوروز سال آتی توسط شبکه آموزش سیما پخش می شود. در این مجموعه دانشجویان و تکنسین های خلاق، در مدت زمان ۷۷ ساعت فرصت دارند که یکسری از فعالیت های علمی و ادونچر (Adventure) را انجام دهند و خود را به ایستگاه پایانی در ارتفاعات برسانند. تعدادی از بازیگران هم در این مجموعه کنار دانشجویان و دانشگاهیان جوانمان هستند.
* عکس های مجموعه های شام ایرانی و شب های مافیا از: سمیرا بختیاری
انتهای پیام