معاون میراث فرهنگی استان تهران درباره سرانجام پیگیری‌های قضایی درباره گنج‌یابی در بهشت زهرا و تخریب شهرداری در گورستان تاریخی ری با اجرای پروژه «بام ری»، و همچنین ماجرای تخریب خانه ولی‌الله پیرنیا با مجوز میراث فرهنگی، قطع درختان خیابان ولیعصر که ثبت ملی شده و ساخت‌وساز در محدوده خانه تیمورتاش در تهران بدون اطلاع و مجوز میراث فرهنگی، توضیحاتی داد.
به گزارش صلح خبر به نقل از ایسنا، محسن سعادتی، معاون میراث فرهنگی استان تهران در نشست خبری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران، که چهارشنبه ۱۷ اردیبهشت‌ماه برگزار شد، درباره وضعیت ساخت‌وساز در «پروژه بام ری» که گورستان زیرین و نقاره‌خانه را در تهدید قرار داده است، توضیح داد: پروژه‌ای که در حال حاضر توسط شهرداری منطقه ۲۰ دنبال می‌شود، پروژه‌ای است که اتفاقاتی در قالب آن در حال رخ دادن است. ما بازدیدی از محل داشتیم و جلساتی هم با حضور دادستانی، وزارت میراث فرهنگی و شهرداری منطقه برگزار شد. بخشی از این پروژه، حدود یک‌سوم آن، در محدوده‌ کوه نقارخانه قرار گرفته و مقرر شد فعالیت در آن بخش فریز شود و با همکاری پژوهشگاه میراث فرهنگی کاوش‌های باستان‌شناسی آن انجام شود. منتها شهردار ی منطقه ٢٠ همکاری لازم را ندارد و از قبل عید تا امروز موضوع در دادستانی در دست بررسی است.  
او تاکید کرد: برای آن محدوده، ناظر گذاشته‌ایم که به‌صورت روزانه و مستمر از محل بازدید می‌کند. آن بخش از پروژه، که در عرصه ثبت‌شده کوه نقارخانه قرار گرفته، فعلاً و کاملاً متوقف است و هیچ کاری در آنجا انجام نمی‌شود. منتظر نظر نهایی مراجع قضایی هستیم تا بتوانیم به‌طور رسمی وارد عمل شویم.
معاون میراث فرهنگی استان تهران افزود: برنامه ما این است که آن محدوده‌ای که با عنوان عرصه کوه نقارخانه است با رویکرد باستان‌شناسی مورد بررسی قرار گیرد. همچنین در فضای فعلی که به نام بام گردشگری شناخته می‌شود، تلاش می‌کنیم از این فضا به عنوان سایت موزه استفاده کنیم.  
سعادتی در پاسخ به این پرسش که آیا این نظارت به شکل مستمر انجام می‌شود یا صرفاً بازدیدهای موردی صورت می‌گیرد و ناظر پروژه چه کسی است، گفت: پروژه ری بدون استعلام از میراث فرهنگی شروع به کار کرده است و از میانه کار در جریان قرار گرفتیم اما ناظر به طور مستمر حضور دارد و یکی از کارشناسان باستان‌شناس دانشجوی دکتری اداره میراث فرهنگی شهرری است. آقای تقی‌پور (رییس اداره میراث فرهنگی شهرری) کارشناس میراث فرهنگی نیست که به عنوان ناظر در پروژه حضور داشته باشد.  
او همچنین درباره ساخت‌وسازهای شهرری که در زیر زمین انجام می‌شوند، اظهار کرد: دربارۀ ساخت‌وسازهای ری متاسفانه باید بگویم که هیچ‌گونه دستورالعمل حفاظتی مشخصی در خصوص ساخت‌وسازهای زیر سطح زمین وجود ندارد. پژوهشگاه میراث فرهنگی می‌گوید که (دستورالعمل حفاظتی) داریم اما ما می‌گوییم نداریم و مرجع اداره کل میراث فرهنگی استان تهران است. گاهی هنگام ساخت‌وسازها به آثار تاریخی برمی‌خورند، در این صورت کار متوقف می‌شود و به صورت استعلام از پژوهشگاه میراث فرهنگی کاوش‌های باستان‌شناسی آن انجام می‌شود. هیچ‌گونه ضابطه‌ای نداریم اما در منطقه ٢٠ از عمق ٣ متر پایین‌تر به آثار دوران سلجوقی برمی‌خوریم و دنبال این هستیم که برای چنین محدوده‌هایی ضابطه بگذاریم.  

دادستان کل کشور و شهردار تهران به پروژه تخریب گورستان تاریخی ری ورود کنند
شهرداری در ری عزم تخریب و امحاء یک گورستان تاریخی را کرده است؟

سعادتی ادامه داد: برای مناطقی چون برج طغرل، چشمه‌علی یا ابن بابویه مصوبات حریم از اوایل دهه‌ ۸۰ موجود است اما آنها هم صرفاً به ضرورت حضور باستان‌شناس اشاره کرده‌اند و دستورالعمل اجرایی دقیق و مشخصی ارائه نشده است. این مصوبات شامل دیگر نواحی مثل بازار تاریخی یا محدوده ٢۴متری خیابان قم نمی‌شود.  
معاون میراث فرهنگی استان تهران به این پرسش که شهرداری مدام از افتتاح پروژه بام ری سخن می‌گوید و آیا میراث فرهنگی به دنبال توقف جدی پروژه است؟ پاسخ داد: هدف، توقف کامل پروژه است و از مراجع قضایی پیگیر آن هستیم، مانند حفاری تپه‌های خاکستری کهریزک، که ما ورود جدی کردیم و پرونده‌ قضایی تشکیل دادیم. پروژه بام ری هم برای اهمیت دارد و به دنبال توقف پروژه هستیم.
علی طلوعی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران نیز درباره پروژه بام گردشگری ری اظهار کرد: توقف پروژه به همکاری مراجع قضایی بستگی دارد اما در حال حاضر خیلی سفت و سخت در حال پیگیری هستیم. چند شکایت تنظیم کرده‌ایم که بین نهادهای مختلف رفت‌وبرگشت داشته‌اند. بچه‌های ما آنجا حضور فعال دارند. خود من هم یک‌بار احضار شدم و به محل مراجعه کردم. با دوستان‌مان مرتب در حال پیگیری هستیم. ما فقط به توقف پروژه در عرصه قانع نیستیم. وزارتخانه هم در این فضا ورود کرده است. در تلاشیم که از این محدوده به‌عنوان یک سایت موزه استفاده شود و کاری در آن انجام شود که فراتر از تحقیقات سطحی باشد.
او همچنین درباره واکنش به این نکته که با وجود صحبت‌های او درباره تعامل خوب شهرداری و میراث فرهنگی، شهرداری همکاری خوبی در حوزه میراث فرهنگی ندارد و میراث فرهنگی مسئله شهرداری نیست، اظهار کرد: منابع قانونی به نفع میراث فرهنگی است و دست میراث فرهنگی را باز گذاشته است، حال اگر شهرداری هم تعامل نداشته باشد، در مدت حضورم در بحث تپه‌های خاکستری کهریزک و گورستان زیرین ورود کردیم، شاید به دلیل فضای شهری موجود، با ما همراهی نداشتند اما نهایتاً ما دستور دادیم فعالیت‌ها فریز شود و ناظر مستقر شود تا بیش از این آسیبی به محوطه وارد نشود.
شهرداری هیچ مکاتبه‌ای درباره چشمه علی با میراث فرهنگی نداشته است
طلوعی در راستای موضوع تناقض در همکاری شهرداری با میراث فرهنگی که بارها و بارها شهرداری میراث فرهنگی را متهم کرده است اجازه‌ آب‌رسانی به چشمه‌علی را نمی‌دهد، درحالی که از سمت میراث فرهنگی هیچ واکنش علنی، توضیح کارشناسی یا بیانیه‌ای در این خصوص ارائه نشده است، گفت: ما نیز مدعی و پیگیر موضوع هستیم و مطالعات لازم نیز انجام شده است. اما تا امروز، از زمانی که من در این مسئولیت حضور دارم، هیچ مکاتبه‌ای از سوی شهرداری در این خصوص ندیده‌ام.
چرا امضای میراث فرهنگی تهران پای تخریب خانه ولی‌الله پیرنیا بود؟
سرپرست میراث فرهنگی، ‌ گردشگری و صنایع دستی استان تهران درباره آخرین وضعیت خانه ولی‌الله پیرنیا که گفته شد با مجوز میراث فرهنگی در معرض تخریب قرار گرفته بود، با این تاکید که این خانه ثبت ملی نبوده است اما با وجود این، میراث فرهنگی برای حفظ آن به ماده ۷۲ قانون استناد کرد و روند قضایی را پیگیری کرد، گفت: با ورود میراث فرهنگی تهران، اجرای حکم تخریب این خانه فعلاً متوقف شده و پرونده در دیوان عدالت اداری در حال بررسی است.
طلوعی در پاسخ به این پرسش که چرا امضای میراث فرهنگی تهران پای تخریب خانه ولی‌الله پیرنیا بوده است؟ توضیح داد: درباره خانه پیرنیا، ابتدا باید روشن کنیم که بحث تخریب مربوط به کدام خانه بوده است. آن خانه‌ای که در رسانه‌ها مطرح شد، خانه هرمز پیرنیا بود، در حالی که این خانه ثبت‌شده است و خانه‌های متعدد دیگری منسوب به خانه‌های پیرنیا وجود دارد، مانند خانه متعلق به محمدکریم پیرنیا ـ پدر معماری سنتی ایران ـ، ولی خانه مورد بحث ما این خانه‌ها نیست، خانه مورد بحث مربوط به ولی الله پیرنیا بوده که ثبت هم نشده است. با این حال، همان خانه هم از سوی ما پیگیری شد.  
او افزود: ما متوجه ارزش این خانه هستیم و حریم آن در نزدیکی مدرسه و کلیسای ژاندارک قرار دارد. اما وقتی چنین موضوعاتی با هم ترکیب می‌شوند، ممکن است ذهنیت اشتباهی ایجاد شود که تخریب صورت گرفته است. اما ما از همان ابتدا اقدامات لازم را انجام دادیم. با وجود اینکه دستور توقف صادر شده بود، دوباره درخواست دادیم تا فرآیند قضایی به‌صورت دقیق طی شود و آراء قطعی بر اساس تشخیص مراجع قانونی اعلام شود. ما برای منع تخریب این خانه به ماده ۷۲ قانون استناد کردیم اما از یک مرحله به بعد دیگر پیگیری‌ها در حوزه وظایف دستگاه قضایی قرار می‌گیرد و اگر به نتیجه برسند که برخلاف منافع شهری است می‌توانند آن را به شورای هم‌عرض برسانند.  
سرپرست میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران یادآور شد: منطقه ۱۲ تهران به‌طور کلی از مناطقی است که با مسئله خانه‌های تاریخی و ضرورت تعامل با شهرداری روبه‌رو است. درباره خانه پیرنیا شاهد تعامل خوب شهرداری بودیم؛ چراکه با وجود حکم قطعی تخریب در تعامل با میراث فرهنگی این حکم را متوقف کردند تا ما به ماده ٧٢ استناد کنیم.  
محسن سعادتی، معاون میراث فرهنگی استان تهران نیز درباره ماوقع خانه ولی‌الله پیرنیا گفت: سال ۹۴ استعلامی از میراث گرفته شد که آن زمان، خانه ولی‌الله پیرنیا در فهرست نبود و در حریم مشیرالدوله و ژاندارک نبود اما واجد ارزش بود. مالک هم به دیوان عدالت شکایت می‌کند اما سال ۹۸، محدوده حریم آنجا تعیین شد و منطقه مشمول ضوابط میراثی شد و در جلسه تجدید نظر هم گفتیم که در حریم قرار دارد اما در نهایت سال ۱۴۰۱ رأی قطعی برای جلوگیری از تخریب صادر و به دادگاه صادر شد و ما ملزم به اجرا بودیم. خوشبختانه با ورود رسانه‌ها و پژوهشگران، اکنون کار متوقف شده تا موضوع در دیوان عدالت اداری بررسی شود. هدف ما این است که کاربری‌های مسکونی یا فرهنگی برای این خانه‌ها تعریف شود تا هم حفظ شوند، هم کارآمد باقی بمانند.
معاون میراث فرهنگی استان تهران درباره وضعیت ایمنی بازار تهران، اظهار کرد: باید بگویم که ما جلسات هفتگی با شهرداری تهران و سازمان آتش‌نشانی برگزار می‌کنیم. ایمنی بازار برای ما اولویت بسیار جدی است. بازار تهران با وسعت ۱۱۵ هکتار، از نظر برق‌کشی، گاز، تهویه و ایمنی دچار مشکلات اساسی است. ما با همکاری هیأت امنای بازار و شهرداری تهران در سه سال اخیر ١٣ تا ١۵ سرا را  مرمت کردیم و در حال پیشبرد برنامه‌ای برای ارتقای ایمنی بازار هستیم.

شهرداری و قوه قضاییه درباره مجوز تخریب «خانه ولی‌الله پیرنیا» پاسخگو باشند

در ادامۀ این بحث، طلوعی، سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران گفت: یکی از چالش‌های جدی دیگر ما در حوزه میراث فرهنگی، محدودیت‌هایی است که ثبت آثار تاریخی برای مالکان ایجاد می‌کند. وقتی یک ملک ثبت می‌شود، عملاً امکان تغییر کاربری از مالک سلب می‌شود و این مسئله باعث بروز نارضایتی‌هایی می‌شود. آن‌ها می‌گویند اگر نمی‌توانیم از مِلک استفاده کنیم، حداقل آن را از ما بخرید اما ما بودجه‌ای برای خرید نداریم. اینجاست که هنر ما باید در ایجاد راهکارهای جایگزین باشد. ما باید بتوانیم با حفظ ارزش‌های میراثی، به نحوی از حقوق مالکان هم حمایت کنیم تا زندگی‌شان دچار مشکل نشود.  
سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران افزود: یکی از ایده‌هایی که در حال پیگیری آن هستیم، ایجاد فضاهای اقامتی از جنس بوتیک‌هتل در خانه‌های تاریخی است. در بسیاری از کشورهای جهان مثل آلمان، ایتالیا و حتی ترکیه، خانه‌های قدیمی با حفظ هویت تاریخی و فرهنگی، به هتل‌های کوچک، رستوران‌های محلی یا کافه‌های فرهنگی تبدیل شده‌اند. این مدل‌ها هم، ارزش اقتصادی دارند، هم هویت تاریخی را حفظ می‌کنند، و هم به پاتوق‌های فرهنگی بدل می‌شوند. ما هم می‌خواهیم در تهران، به‌ویژه در منطقه ۱۲، همین الگو را پیاده کنیم. در این راستا جلساتی با شهردار منطقه ۱۲، داشته‌ایم و طرح‌هایی برای کاربری جایگزین این خانه‌ها آماده کرده‌ایم تا هم ساختمان‌ها حفظ شوند، هم شخصیت تاریخی آن‌ها مخدوش نشود، و هم منفعت اقتصادی برای مالک فراهم شود. واقعیت این است که ما باید راه گفت‌وگو را باز بگذاریم و از ایده‌های شما هم استفاده کنیم، چون ممکن است یک پیشنهاد سادۀ شما، که در ذهن‌تان پیش پا افتاده به نظر برسد، منشأ یک جریان مؤثر و سازنده باشد.
ساخت‌وساز در محدوده خانه «تیمور تاش» بدون مجوز میراث فرهنگی است
معاون میراث فرهنگی استان تهران همچنین درباره ساخت‌وساز در محدوده خانه تیمور تاش و در باغشاه اظهار بی‌اطلاعی کرد و به صلح خبر به نقل از ایسنا گفت: اگر پروژه‌ای در حال اجراست بدون استعلام از میراث فرهنگی است و مجوز ندارد.
درختان خیابان ولیعصر بدون اطلاع میراث فرهنگی قطع و جابه‌جا می‌شوند
سعادتی همچنین در پاسخ به پرسش دیگر صلح خبر به نقل از ایسنا درباره اینکه قطع درختان خیابان ولیعصر که ثبت ملی شده است، با هماهنگی میراث فرهنگی انجام می‌شود یا شهرداری به‌طور مستقل عمل می‌کند، توضیح داد: درباره خیابان ولیعصر باید ابتدا این نکته را بگویم که جابه‌جایی و قطع درختان، بدون اطلاع میراث فرهنگی انجام شده است. کمیسیون ماده ۵ تهران در سال ۱۴۰۱ مصوب شد و طبق آن، خیابان ولیعصر از ابتدا تا انتها، از هر دو طرف، مشمول این مصوبه شده است، مصوبه‌ای که بر تثبیت ساخت‌وسازها و حفاظت از جداره‌های واجد ارزش تأکید دارد. اما در مورد جابه‌جایی یا قطع درختان، ما هیچ اطلاعی نداریم و اساساً این کار بدون هماهنگی با ما انجام شده است.
او در پاسخ به این سؤال که آیا این اقدام در خیابانی که ثبت ملی شده است، درست است یا روال دیگری باید طی شود؟ گفت: کارشناسی در این زمینه باید توسط سازمان محیط‌زیست صورت گیرد.
سعادتی در واکنش به این یادآوری که نباید فراموش کرد خیابان ولیعصر با درختانش ثبت شده و این حریم باید حفظ شود، اظهار کرد: راه‌آهن هم ثبت جهانی است اما آیا ریل در آن عوض نمی‌شود. درباره درختان با نماینده محیط زیست صحبت کردیم و و جلساتی هم داشته‌ایم.
معاون میراث فرهنگی تهران در ادامه در پاسخ به این پرسش که تهران چند بنای تاریخی دارد و چه تعداد از آن‌ها ثبت شده‌اند، گفت: حدود دو هزار تا دو هزار و پانصد بنای تاریخی در سطح تهران شناسایی شده‌ است. از این تعداد، حدود ۳۵۳ اثر تاکنون ثبت شده‌اند. تمام آثار ما باید مرمت شوند و باید بودجه تخصیص شود. ما در سال گذشته توانستیم چند پروژه مرمتی مهم را در شهر تهران پیش ببریم، از جمله مرمت خانه سعادت، امامزاده یحیی، مدرسه روشنگر و دبیرستان البرز. اما واقعیت این است که تقریباً همه آثار تاریخی شهر تهران به اعتبار مرمتی نیاز دارند. هر سال، بسته به وضعیت هر اثر، باید اعتبارات کافی تخصیص داده شود تا امکان حفاظت از این میراث ارزشمند فراهم شود.
محدوده بافت تاریخی تهران تا کجاست؟
سعادتی همچنین درباره محدوده بافت تاریخی تهران که ثبت شده است و حریم مشخص‌ دارد، اظهار کرد: این بافت وسعت مشخصی دارد و محدوده آن شامل بازار تاریخی، سنگلج و اودلاجان است و وجود آن وسعتی حدود ۷۵۰ هکتار دارد. برای بازار، عرصه ١١۵ هکتاری، برای اودلاجان ١۵٠ هکتار در نظر گرفته شده است و مابقی محدوده سنگلج است. در سال گذشته توانستیم اودلاجان غربی را تعیین حریم و مصوب کنیم. امسال نیز برنامه‌ریزی کرده‌ایم که دو بخش دیگر از این بافت، یعنی بخش مرکزی و بخش شرقی، تعیین حریم شوند و به تصویب برسند. همچنین سال گذشته موفق شدیم تعدادی از بناهای تاریخی را در این محدوده شناسایی و برای ثبت آن‌ها اقداماتی انجام دهیم. اکنون در انتظار صدور نظر نهایی برای ثبت این آثار هستیم تا بتوانیم آن‌ها را به شهرداری معرفی کرده و فرآیند حفاظت و مرمت آن‌ها را آغاز کنیم.
ماجرای گنج‌یابی در بهشت زهرا به کجا رسید؟
او همچنین درباره حفاری‌های اخیری که در بهشت زهرا از سوی شهرداری انجام شده است و ماجرای «حفاری‌های سفارشی»، توضیح داد: میراث فرهنگی نه اطلاعی داشته و نه نظارت کرده است. شکایت خود را به دادگاه قضایی اعلام کردیم. ما هم مثل رسانه‌ها ١۴ فروردین از ماجرا مطلع شدیم و از طریق مرجع قضایی پیگیر هستیم.

سرانجام «گنج‌یابی در بهشت زهرا» و واکنش رسمی میراث فرهنگی تهران

علی طلوعی، سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان تهران نیز در این‌باره گفت: بررسی‌های ما نشان می‌دهد هیچ‌چیزی آنجا نبوده و اتفاقی نیفتاده است.  
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان تهران همچنین در واکنش به ماجرای حفاری‌های سفارشی، گفت: ما از حفاری بهشت زهرا بی‌اطلاع بودیم و اصلا یک طرف ماجرا میراث فرهنگی نبود که نام «سفارشی» را بر حفاری آن بگذاریم و این را نمی‌پذیریم.
*این خبر به‌روزرسانی شده است.
انتهای پیام